Thực trạng ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Ùn tắc giao thông tại Hà Nội đã trở thành vấn đề nan giải, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện cá nhân, cùng với hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, đã dẫn đến tình trạng ùn tắc nghiêm trọng tại nhiều tuyến đường trọng điểm, như Nguyễn Trãi, Tố Hữu và Lê Văn Lương. Theo Sở Giao thông Vận tải Hà Nội, tính đến cuối năm 2022, thành phố còn 35 điểm thường xuyên ùn tắc giao thông trong giờ cao điểm, tập trung chủ yếu trong khu vực nội thành từ vành đai 3 trở vào. Trong năm 2022, thành phố đã xử lý được 8/35 điểm ùn tắc, nhưng lại phát sinh thêm 10 điểm mới, nâng tổng số điểm ùn tắc lên 37 vào năm 2023.

Theo thống kê của Sở Giao thông vận tải Hà Nội, tính đến tháng 8-2024, trên địa bàn thành phố hiện còn 31 điểm “đen” ùn tắc giao thông, trong đó có tới 16 điểm là do rào chắn phục vụ thi công, trong đó có cả  rào chắn để làm đường giao thông. Điển hình nhất là khu vực nút giao đường Phạm Tu - đường 70. Do vướng mắc giải phóng mặt bằng, nút giao này đã bị rào chắn, bỏ dở dang một phần cầu vượt cho mưa nắng suốt nhiều năm qua. 

Các chuyên gia giao thông nhận định, ngoài sự gia tăng phương tiện, ý thức tham gia giao thông của một bộ phận người dân còn hạn chế, như việc dừng đỗ sai quy định, lấn chiếm lòng đường, vỉa hè, cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng ùn tắc. Bên cạnh đó, việc thi công các dự án hạ tầng giao thông kéo dài, chiếm dụng lòng đường, gây thu hẹp diện tích lưu thông, cũng là nguyên nhân dẫn đến ùn tắc tại nhiều khu vực .

Tình trạng ùn tắc giao thông không chỉ gây lãng phí thời gian, năng lượng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mức độ ô nhiễm không khí tại Hà Nội đã vượt ngưỡng an toàn trong hơn 30% số ngày của năm 2021, phần lớn do khói bụi từ phương tiện giao thông. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc triển khai các giải pháp đồng bộ nhằm giảm thiểu ùn tắc giao thông, cải thiện chất lượng không khí và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân Thủ đô.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ùn tắc giao thông là sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện giao thông cá nhân. Theo Sở Giao thông vận tải Hà Nội, tính đến tháng 11-2022, thành phố có 7.784.657 phương tiện giao thông, bao gồm 1.056.423 ô tô, 6.545.317 xe máy và 182.917 xe máy điện. Đáng chú ý, mỗi năm, Hà Nội ghi nhận sự gia tăng khoảng 390.000 phương tiện, tương đương 1.100 phương tiện mới mỗi ngày. Ngoài ra, còn khoảng 1,2 triệu phương tiện từ các tỉnh, thành phố khác thường xuyên tham gia giao thông tại Thủ đô. Số lượng phương tiện tăng trung bình 4 - 5% mỗi năm đã gây áp lực lớn lên hệ thống hạ tầng giao thông vốn chưa được đầu tư đồng bộ. Các tuyến đường vành đai chưa hoàn chỉnh, cầu qua sông Hồng còn thiếu, cùng với việc nhiều công trình thi công gây thu hẹp mặt cắt các tuyến đường, đều góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng ùn tắc.

Bên cạnh đó, ý thức chấp hành pháp luật giao thông của một bộ phận người dân và doanh nghiệp vận tải còn hạn chế, như việc dừng đỗ sai quy định, lấn chiếm lòng đường, vỉa hè, cũng là nguyên nhân gây ùn tắc. Các dự án cải tạo hạ tầng chậm tiến độ, như dự án cải tạo đường Trần Phú (Hà Đông), đã gây ùn tắc nghiêm trọng, biến việc nâng cấp hạ tầng thành điểm nghẽn giao thông mới.

Tình trạng ùn tắc giao thông không chỉ gây lãng phí thời gian, năng lượng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Nguồn phát thải từ giao thông chiếm khoảng 56% ô nhiễm không khí của Hà Nội, gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe cho người dân. Ngoài ra, ùn tắc giao thông còn gây thiệt hại nặng nề về kinh tế, làm giảm năng suất lao động và tăng chi phí vận hành.

Giải pháp đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ trong giảm thiểu ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Trước tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài ở nhiều nơi trên địa bàn thành phố, Sở Giao thông vận tải Hà Nội đã chủ động tìm kiếm giải pháp thông qua việc tổ chức, phân luồng giao thông. Mới đây, Sở đã trình lên Ủy ban nhân dân thành phố Báo cáo chuyên đề về “Tình hình ùn tắc giao thông trên địa bàn thành phố Hà Nội và các giải pháp trọng tâm nhằm giảm thiểu ùn tắc giao thông”. Trong đó nêu rõ, vấn đề ùn tắc giao thông do rào chắn thi công cũng như các nguyên nhân khác. Một mặt, Sở Giao thông vận tải đã kiến nghị Ủy ban nhân dân thành phố chỉ đạo nâng cao trách nhiệm của các chủ đầu tư, nhà thầu thi công trong quá trình triển khai thi công những dự án trên địa bàn thành phố. Chỉ đạo các ban quản lý dự án trực thuộc thành phố, ủy ban nhân dân các quận, huyện trong quá trình triển khai dự án cần nâng cao vai trò của chủ đầu tư, trách nhiệm của nhà thầu thi công, tránh trường hợp thi công thời gian kéo dài, phạm vi rào chắn gây thu hẹp mặt đường

Mặt khác, Sở Giao thông vận tải cũng đề xuất thành phố chỉ đạo các đơn vị triển khai dự án khảo sát kỹ hiện trạng tổ chức giao thông trong phạm vi thi công, để xây dựng phương án rào chắn phù hợp với hiện trạng giao thông; đề xuất phương án phân luồng tổ chức giao thông để hạn chế ùn tắc giao thông trong quá trình thi công.

Ngoài ra, cần xây dựng biện pháp thi công khoa học hợp lý, đẩy nhanh tiến độ thi công, rút ngắn thời gian rào chắn gây thu hẹp lòng đường. Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng, chính quyền địa phương trong quá trình thi công. Bố trí đầy đủ nhân sự để phối hợp với lực lượng cảnh sát giao thông, thanh tra giao thông vận tải trong công tác phân luồng tổ chức giao thông.

Ngoài ra, để khắc phục tình trạng ùn tắc giao thông, Hà Nội cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp:

Một là, phát triển hệ thống giao thông thông minh (ITS)

Hệ thống giao thông thông minh (ITS) là giải pháp trọng tâm mà Hà Nội đang triển khai để quản lý và điều hành giao thông hiệu quả hơn. ITS bao gồm các công nghệ hiện đại như camera giám sát, cảm biến giao thông và đèn tín hiệu thông minh, tự động điều chỉnh theo lưu lượng phương tiện. Hệ thống này cho phép theo dõi tình hình giao thông theo thời gian thực, giúp các cơ quan chức năng phân luồng và xử lý kịp thời các điểm ùn tắc. Theo Đề án “Phát triển giao thông thông minh trên địa bàn thành phố”, Hà Nội đặt mục tiêu hoàn thiện ITS tại các tuyến đường trọng điểm trước năm 2030. Việc triển khai ITS không chỉ giúp giảm ùn tắc mà còn tăng tính minh bạch, nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm giao thông.

Hai là, hệ thống thu phí tự động và kiểm soát phương tiện

Hà Nội đang nghiên cứu triển khai hệ thống thu phí tự động tại các khu vực trung tâm nhằm giảm lượng phương tiện cá nhân lưu thông vào nội đô trong giờ cao điểm. Hệ thống này sử dụng công nghệ RFID (nhận diện tần số vô tuyến) và camera nhận diện biển số xe để tự động thu phí mà không cần dừng phương tiện. Đây là một giải pháp đã được áp dụng thành công tại Singapore và London, giúp giảm đáng kể lưu lượng xe cá nhân và khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng phương tiện công cộng. Hệ thống này không chỉ góp phần giảm ùn tắc mà còn tạo nguồn thu để tái đầu tư vào hạ tầng giao thông.

Ba là, hạ tầng hỗ trợ xe tự hành và IoT

Trong tương lai, Hà Nội cần chuẩn bị hạ tầng để đón đầu xu hướng phương tiện tự hành. Xe tự hành, được điều khiển bởi trí tuệ nhân tạo và cảm biến, có khả năng giao tiếp với nhau thông qua mạng lưới IoT (Internet of Things), giúp giảm thiểu tai nạn và tối ưu hóa không gian đường bộ. Việc xây dựng các tuyến đường chuyên dụng và triển khai thử nghiệm xe tự hành sẽ tạo nền tảng cho hệ thống giao thông hiện đại, thân thiện với môi trường.

Việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ trong giao thông không chỉ giúp Hà Nội giảm thiểu tình trạng ùn tắc mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển bền vững. Khi kết hợp các công nghệ hiện đại như AI, big data và IoT với hạ tầng giao thông thông minh và chính sách quản lý hiệu quả, Hà Nội có thể tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành đô thị thông minh, nơi giao thông không còn là nỗi lo hằng ngày của người dân.

Bốn là, dữ liệu lớn (Big Data) hỗ trợ quản lý giao thông

Big data đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích và dự báo các xu hướng giao thông tại Hà Nội. Dữ liệu từ hàng triệu phương tiện di chuyển mỗi ngày được thu thập, phân tích để phát hiện các điểm tắc nghẽn tiềm ẩn và đưa ra giải pháp kịp thời. Big data còn hỗ trợ các cơ quan quản lý đưa ra quyết định, như điều chỉnh luồng giao thông, quy hoạch đường mới hoặc nâng cấp các tuyến hiện có. Nhờ các mô hình dự báo giao thông, thành phố có thể triển khai các biện pháp giảm tải trước khi xảy ra ùn tắc nghiêm trọng, bảo đảm giao thông ổn định hơn.

Năm là, sử dụng bản đồ giao thông thời gian thực

Hà Nội đang phát triển các ứng dụng di động tích hợp bản đồ giao thông thời gian thực, giúp người dân cập nhật tình hình lưu thông và lựa chọn lộ trình tối ưu. Các ứng dụng này sử dụng dữ liệu từ camera giao thông và cảm biến để cung cấp thông tin chính xác về các điểm ùn tắc, dự báo lưu lượng xe và đề xuất tuyến đường thay thế. Điều này không chỉ giúp giảm tải lưu lượng phương tiện tại các điểm nóng mà còn tiết kiệm thời gian di chuyển cho người dân. Một ví dụ điển hình là ứng dụng “Giao thông Hà Nội” đã nhận được phản hồi tích cực từ người dùng nhờ tính hữu ích và tiện lợi.

Sáu là, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong điều hành giao thông

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang được tích hợp vào các hệ thống điều khiển giao thông tại Hà Nội, đặc biệt là ở các nút giao thông lớn. AI có khả năng phân tích dữ liệu lưu lượng xe từ camera giám sát để tự động điều chỉnh thời gian đèn tín hiệu. Điều này giúp tối ưu hóa luồng giao thông, giảm thời gian chờ đợi không cần thiết tại các ngã tư và tăng hiệu suất lưu thông. Một số nút giao thông như Nguyễn Trãi - Khuất Duy Tiến đã thí điểm thành công AI, giảm 20 - 30% thời gian ùn tắc trong giờ cao điểm. Trong tương lai, việc mở rộng ứng dụng AI tại nhiều điểm giao thông khác sẽ là giải pháp hiệu quả để giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông trên diện rộng./.