Những dấu ấn quan trọng

Trên cơ sở xác định những lợi thế so sánh về bề dày lịch sử, trên nền tảng di sản văn hóa phong phú, đa dạng, thời gian qua, thành phố Hà Nội đã triển khai thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, kết luận, văn bản của Đảng trên lĩnh vực văn hóa, nhất là Nghị quyết Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ Hà Nội, nhiệm kỳ 2020 - 2025 tiếp tục khẳng định nhận thức toàn diện hơn về phát triển văn hóa, xây dựng con người Hà Nội. Qua đó, hội nhập quốc tế về văn hóa của Thủ đô đã từng bước phát triển và đạt được một số kết quả đáng ghi nhận.

Thứ nhất, hợp tác quốc tế về văn hóa của Hà Nội đã ngày càng có nhiều bước đi đột phá, mở rộng, đa dạng về hình thức, phương thức, đối tác, đồng thời có nhiều chuyển biến về chất lượng. Hà Nội hiện là thành viên của nhiều diễn đàn, tổ chức quốc tế quan trọng. Với phương châm sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các thủ đô, thành phố của các nước, đến nay, Hà Nội đã có quan hệ hữu nghị, hợp tác với hơn 100 thủ đô, thành phố lớn trên thế giới, đồng thời đẩy mạnh quan hệ với các nước láng giềng, các nước lớn, đối tác quan trọng, đóng góp hiệu quả vào công tác đối ngoại quốc gia. Các chuyến thăm, tiếp đón, làm việc với các đoàn khách quốc tế của lãnh đạo thành phố đã trở thành hoạt động thường xuyên, ước tính gần 250 lượt mỗi năm. với những hoạt động hiệu quả của đối ngoại Đảng và Nhà nước, công tác đối ngoại nhân dân của Thủ đô trong những năm qua đã có nhiều điểm nhấn đặc biệt, góp phần tăng cường giao lưu, thúc đẩy sự hiểu biết giữa người dân Hà Nội và nhân dân nhiều quốc gia trên thế giới. Dấu ấn tốt đẹp từ ngoại giao nhân dân được tạo dựng thông qua việc triển khai nhiều hoạt động phong phú, đa dạng và thực sự trở thành cầu nối hữu nghị giữa Thủ đô Hà Nội và bạn bè quốc tế. Các hoạt động nhân kỷ niệm các dấu mốc lớn trong quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và các nước, các sự kiện giao lưu văn hóa quốc tế được tổ chức trong thời gian qua không chỉ làm phong phú đời sống văn hóa của người dân Hà Nội, mà còn lan tỏa hình ảnh một dân tộc Việt Nam yêu chuộng hòa bình, đất nước Việt Nam đổi mới, năng động và không ngừng phát triển, một Hà Nội với lịch sử hơn nghìn năm văn hiến, đa sắc màu và đa sắc thái văn hóa, đang hội nhập mạnh mẽ vào dòng chảy chung toàn cầu.

Với đặc thù và vị thế của mình, Hà Nội được chọn là nơi tổ chức các sự kiện nghệ thuật quốc tế, các hoạt động giao lưu văn hóa như lễ hội ẩm thực, tuần phim, triển lãm tranh ảnh, tọa đàm, hội thảo… Thông qua đó, người dân Hà Nội có cơ hội tiếp cận và thưởng thức những giá trị văn hóa tiêu biểu của nhiều nước trên thế giới.

Bên cạnh đó, Hà Nội đã tích cực quảng bá hình ảnh đất nước và Thủ đô trên các kênh phát thanh, truyền hình quốc tế lớn. Kể từ năm 2017, với việc ký kết chương trình hợp tác với tập đoàn truyền thông CNN của Mỹ, thành phố đã thể hiện quyết tâm trở thành một điểm đến hấp dẫn đối với khách du lịch năm châu. Ðây là lần đầu tiên, cảnh quan Hà Nội với những di tích, khu phố cổ, lối sinh hoạt xưa, cũng như cuộc sống hiện tại, bình dị, gần gũi, đậm chất văn hóa Thăng Long - Hà Nội được thể hiện sống động trên một kênh thông tin nổi tiếng thế giới với hàng tỷ người theo dõi, từ đó lan tỏa khắp thế giới thông điệp về một Việt Nam đổi mới, sáng tạo, Thủ đô văn hiến - nơi hội tụ những giá trị tinh hoa nghìn năm văn hiến và những giá trị văn hóa tiêu biểu của thời đại mới. Từ những đóng góp thiết thực của Đảng bộ, chính quyền và người dân Thủ đô, Hà Nội góp mặt trong nhóm 10 thành phố có tăng trưởng du lịch nhanh nhất thế giới. Hà Nội trở thành một điểm đến hấp dẫn, thân thiện và tin cậy của du khách đến từ nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Số liệu của Sở Du lịch Hà Nội cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2023, tổng khách du lịch đến Hà Nội đạt 12,33 triệu lượt, tăng 42% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, khách du lịch quốc tế đến Hà Nội đạt 2,03 triệu lượt, tăng 7 lần so với cùng kỳ năm 2022. Số lượng khách du lịch tăng mạnh kéo theo tổng thu từ khách du lịch ước đạt 44.900 tỷ đồng, tăng 74,4% so với cùng kỳ năm 2022. Có được kết quả này là nhờ vào việc đẩy mạnh truyền thông về du lịch Thủ đô trên kênh truyền hình quốc tế, mạng xã hội.

Thông qua các hoạt động hợp tác quốc tế về văn hóa, hình ảnh đất nước với những giá trị tốt đẹp, độc đáo của văn hóa Việt Nam, văn hóa Hà Nội đã đến gần hơn với nhân dân các nước trên thế giới, góp phần dần định vị vị thế của Hà Nội trên bản đồ sự kiện quốc tế; đồng thời mở ra cơ hội khai thác tiềm năng du lịch, thương mại và đầu tư, đóng góp hiệu quả vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của cả nước và Hà Nội.

Thứ hai, trong khuôn khổ các diễn đàn đa phương và các tổ chức quốc tế lớn về văn hóa, Hà Nội đã tập trung củng cố các mối quan hệ truyền thống hữu nghị, các đối tác chiến lược trên thế giới; triển khai tổ chức các sự kiện đối ngoại lớn, có ý nghĩa chính trị quan trọng. Bên cạnh đó, công tác đối ngoại văn hóa tiếp tục đẩy mạnh với nhiều nội dung phong phú nhằm nâng cao hơn nữa sự hiểu biết đối với Hà Nội - Việt Nam trên trường quốc tế. Tháng 4-2023, thành phố Hà Nội đã tổ chức Hội nghị hợp tác giữa các địa phương Việt Nam - Pháp lần thứ 12 thành công tốt đẹp, để lại dấu ấn khó quên trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 50 thiết lập quan hệ ngoại giao và 10 năm đối tác chiến lược Việt Nam - Pháp... Qua đó, cho thấy vai trò, uy tín và sự đóng góp quan trọng của cơ chế hợp tác cấp địa phương trong quan hệ chung của hai nước Việt Nam - Pháp.

Thứ ba, thông qua các di sản văn hóa được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận, tôn vinh, Hà Nội thúc đẩy phát triển các giá trị văn hóa dân tộc, nâng cao niềm tự hào dân tộc. Thủ đô Hà Nội được biết đến là thành phố có những di sản văn hóa vật thể vô giá, đó là những dấu tích của thành quách nguy nga, công trình kiến trúc tâm linh (đình, chùa, đền miếu, phủ…), tượng đài, công viên, vườn hoa, sông hồ…  Không phải ngẫu nhiên mà Thăng Long - Hà Nội được coi là “Thành phố di sản” với quỹ di sản văn hóa vô cùng phong phú, đa dạng, đặc sắc, nổi bật nhất cả nước. Đây là nơi hiện diện đầy đủ các loại hình di tích, di sản văn hóa vật thể và phi vật thể gồm 5.922 di tích lịch sử, văn hóa, trong đó có 1 di sản văn hóa thế giới, 21 di tích và cụm di tích quốc gia đặc biệt; 1.793 di sản văn hóa phi vật thể, với hàng trăm di sản được vinh danh ở nhiều cấp độ, trong đó có hai di sản được UNESCO ghi danh di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là Hội Gióng ở đền Phù Đổng (huyện Gia Lâm), đền Sóc (huyện Sóc Sơn) và 1 Di sản tư liệu thế giới là 82 bia tiến sĩ Triều Lê - Mạc (1442 - 1779) tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám... Đây cũng là một nguồn lực nội sinh lớn để ngành công nghiệp “không khói” của Hà Nội phát triển. 

Thứ tư, thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa bước đầu thêm phần khởi sắc. Với việc xác định văn hóa là mục tiêu, động lực phát triển kinh tế - xã hội, là sức mạnh nội sinh, nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển Thủ đô theo hướng bền vững, văn hiến, văn minh, hiện đại, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, Thành ủy Hà Nội đã chính thức ban hành nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 22-2-2022, về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn tới năm 2045”, cho thấy Hà Nội là địa phương duy nhất của cả nước xây dựng nghị quyết về phát triển công nghiệp văn hóa. Mục tiêu của nghị quyết là tạo bước phát triển toàn diện ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô cả về quy mô, chất lượng sản phẩm, dịch vụ và thị trường, bảo đảm phát triển bền vững; phấn đấu đóng góp khoảng 10% GRDP của thành phố và trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tốc độ, tỷ trọng, giá trị gia tăng cao; hoạt động có tính chuyên nghiệp với kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại. Cùng với đó là dịch vụ, sản phẩm văn hóa đa dạng, có chất lượng, có thương hiệu, đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ của người dân trong nước, thúc đẩy phát triển du lịch và xuất khẩu.

Để đạt được mục tiêu trên, Hà Nội xác định đổi mới tư duy, nhận thức về phát triển công nghiệp văn hóa là một quá trình thường xuyên, liên tục, lâu dài và không ngừng được bổ sung, hoàn thiện trong quá trình phát triển. Công nghiệp văn hóa là ngành kinh tế mới, đòi hỏi phải có bước đi phù hợp, với cơ chế, chính sách đặc thù mang tính đột phá, đáp ứng yêu cầu phát triển công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Thành phố.

Hà Nội cũng đã ban hành Kế hoạch số 102/KH-UBND, ngày 1-4-2022 về Triển khai các sáng kiến tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO đến năm 2025, Nghị quyết số 23/2022/NQ-HĐND ngày 8-12-2022 của Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội quy định chế độ đãi ngộ, hỗ trợ đối với Nghệ sĩ nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú… Bên cạnh việc ban hành các nghị quyết, kế hoạch để đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa, Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) với nhiều nội dung mang tính đột phá đang được kỳ vọng sẽ tạo thêm “nguồn lực thể chế” để Hà Nội phát triển công nghiệp văn hóa xứng tầm. Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đặt mục tiêu xây dựng Hà Nội thực sự là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước, tạo lập môi trường văn hoá văn minh, thanh lịch, tiêu biểu cho bản sắc văn hóa dân tộc và truyền thống ngàn năm văn hiến. Hà Nội duy trì, phát triển quan hệ hợp tác quốc tế với việc tăng cường, mở rộng quan hệ đối ngoại, ngoại giao văn hóa, giao lưu hợp tác với các thành phố, thủ đô các nước, các thành phố là thành viên Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO… và là thành viên tích cực trong liên kết, hợp tác với các tỉnh, thành phố trong cả nước. Một trong những sự kiện văn hóa của Hà Nội trong năm 2023 đó là Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội. Lễ hội là hoạt động thường niên của thành phố Hà Nội nhằm triển khai Kế hoạch thực hiện các sáng kiến gia nhập Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO, thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa, khẳng định vị thế tiên phong của Hà Nội ở tầm quốc gia, hội nhập với xu thế kinh tế sáng tạo quốc tế. Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội là một minh chứng trong việc hiện thực hóa tầm nhìn trở thành Thủ đô sáng tạo của Việt Nam.

Năm 2023, Thành phố triển khai đồng thời ba nội dung quan trọng, đó là: Xây dựng Luật Thủ đô sửa đổi, lập Quy hoạch Thủ đô, Điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đây cũng là cơ hội đặc biệt quan trọng để nhìn nhận, đánh giá một cách tổng thể, toàn diện, chuẩn bị các luận chứng khoa học và thực tiễn để xây dựng thể chế, chính sách phát triển; định vị các không gian phát triển, chú trọng đến không gian văn hóa, huy động các giá trị và nguồn lực văn hóa xây dựng Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”

Để Hà Nội trở thành điểm tựa về hội nhập quốc tế về văn hóa

Có thể thấy, hội nhập quốc tế về văn hóa của Hà Nội thời gian qua đã góp phần làm biến đổi diện mạo của Thủ đô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, gia tăng tỷ trọng đóng góp vào GRDP, tạo nên những chuyển biến tích cực của một số ngành, đặc biệt là du lịch văn hóa, điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn... trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh, quảng bá hình ảnh và gia tăng sức hấp dẫn về văn hóa Hà Nội.

Tuy nhiên, cùng với những thành công, cũng cần nhìn nhận khách quán những mặt hạn chế. Đó là: trong giao lưu và hợp tác văn hóa, còn có biểu hiện thiếu chủ động, nhiều sơ hở trong quản lý. Số công trình, tác phẩm văn hóa, văn học, nghệ thuật có giá trị của Việt Nam cũng như của Hà Nội còn khiêm tốn. Chưa phát huy mạnh mẽ tiềm năng văn hóa vốn có của dân tộc trước yêu cầu và đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới, hội nhập và giao lưu quốc tế. Một số hoạt động giao lưu văn hóa bị thương mại hóa, không bảo đảm chất lượng và phù hợp với bản sắc văn hóa truyền thống. Việc tiếp nhận thông tin, sản phẩm từ bên ngoài nhiều lúc còn thiếu chọn lọc, không phù hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc, ảnh hưởng xấu đến văn hóa truyền thống. Nguồn lực dành cho phát triển các ngành công nghiệp văn hóa còn nhỏ lẻ, manh mún. Hệ thống kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ; chưa xây dựng được cơ chế chính sách để thu hút, khuyến khích các nguồn lực xã hội và các nhà đầu tư lớn mạnh vào phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô. Sự phối hợp, liên kết đồng bộ, hiệu quả, liên ngành giữa các lĩnh vực có liên quan còn thiếu...

Hiện nay, đất nước ta đang bước vào giai đoạn hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định tầm nhìn đưa Việt Nam thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào giữa thế kỷ XXI. Nghị quyết Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ Hà Nội, nhiệm kỳ 2020-2025 tiếp tục khẳng định nhận thức toàn diện hơn về phát triển văn hóa, xây dựng con người Hà Nội, nêu rõ nhiệm vụ trọng tâm: “... Chú trọng phát triển văn hóa Hà Nội trên cơ sở phát huy truyền thống ngàn năm văn hiến và anh hùng; Thành phố vì hòa bình, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại. Đồng thời, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, phát triển toàn diện với những giá trị nhân văn và tinh thần yêu nước sâu sắc, ý thức tôn trọng pháp luật; giàu lòng tự hào dân tộc, ý chí, khát vọng phát triển; coi đây là sức mạnh nội sinh, động lực tinh thần to lớn để phát triển Thủ đô bền vững...”; đồng thời, xác định một trong ba khâu đột phá của nhiệm kỳ là “Đưa văn hóa và con người Hà Nội thực sự trở thành giá trị tinh thần to lớn, nguồn lực nội sinh quan trọng quyết định sự phát triển bền vững Thủ đô”. Để thực hiện nhiệm vụ đó, Hà Nội chủ động và sáng tạo trong hội nhập quốc tế về văn hóa, xây dựng thương hiệu cho văn hóa Thủ đô, đưa Hà Nội trở thành địa điểm hấp dẫn về giao lưu, hợp tác quốc tế. Tạo điều kiện thuận lợi để người Việt Nam ở nước ngoài, các tổ chức quốc tế tham gia phát triển văn hóa, quảng bá hình ảnh, đất nước, con người Việt Nam và Thủ đô Hà Nội. Thực hiện đúng lộ trình cam kết quốc tế và tiêu chí khi tham gia mạng lưới các “Thành phố sáng tạo” của UNESCO... tăng cường tổ chức các sự kiện và xây dựng các sản phẩm văn hóa mang tầm quốc tế. Quy hoạch, tổ chức thực hiện quy hoạch gắn với thiết kế sáng tạo, quản lý, khai thác hiệu quả các không gian văn hóa công cộng, cảnh quan, di tích; khuyến khích phát triển các không gian văn hóa sáng tạo trong cộng đồng; gắn phát triển công nghiệp văn hóa với kinh tế du lịch, tạo ra các sản phẩm du lịch văn hóa bền vững, có giá trị kinh tế cao. Chú trọng phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, như: du lịch văn hóa, nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống, nghệ thuật biểu diễn, các không gian văn hóa sáng tạo, tổ chức các sự kiện văn hóa nghệ thuật,... là những lĩnh vực mà Hà Nội có tiềm năng, lợi thế để tạo ra ưu thế, thương hiệu riêng cho thành phố, thu hút đầu tư phát triển, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, tạo nhiều việc làm, quảng bá hình ảnh nâng cao vị thế Thủ đô, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, giá trị văn hóa tốt đẹp của Thủ đô trong quá trình giao lưu, hội nhập và hợp tác quốc tế.

Với danh hiệu là “Thủ đô di sản”, “cầu nối liên kết Việt Nam với thế giới”, Hà Nội đang phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh, nguồn nội lực của mình, biến những hạn chế, rào cản thành sức mạnh, cơ hội để hiện thực hóa tầm nhìn, khát vọng về một Hà Nội văn hiến, sáng tạo, đổi mới, góp phần vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước./.