Như thường lệ, cứ đến cuối năm chi bộ chúng tôi lại họp bàn việc phân loại đảng viên.

Mỗi đồng chí được phát cho một bản tự kiểm điểm gồm bốn nội dung: tư tưởng chính trị; phẩm chất đạo đức, lối sống; thực hiện nhiệm vụ được giao; tổ chức kỷ luật. Mỗi nội dung ấy đều được cụ thể hóa thành nhiều chi tiết. Thí dụ: về tư tưởng chính trị, có việc viết, nói và làm đúng theo nghị quyết, quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Lại phải có tinh thần học tập để không ngừng nâng cao kiến thức về lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ và năng lực công tác. Về phẩm chất đạo đức, lối sống, có việc thực hành tiết kiệm, đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu và các hiện tượng tiêu cực khác... Về tổ chức kỷ luật, có việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; có ý thức tổ chức kỷ luật, phục tùng sự phân công, điều động, luân chuyển của tổ chức; thực hiện chế độ sinh hoạt đảng và đóng đảng phí theo quy định v.v...

Đảng viên căn cứ vào bản tự kiểm điểm đó để tự đánh giá mình và xếp theo 3 loại từ trên xuống: (1) Đủ tư cách, hoàn thành tốt nhiệm vụ. (2) Đủ tư cách hoàn thành nhiệm vụ. (3) Vi phạm tư cách.

Cách hướng dẫn như vậy là rõ ràng, và xem ra cũng có tính khoa học. Chỉ có điều, chi bộ chúng tôi là chi bộ khu dân cư, hầu hết lại là cán bộ, công nhân viên chức đã về hưu, rất ít dính dáng đến các tiêu chuẩn đề ra cho cán bộ đương chức.

Thoạt đầu, khi đưa ra bình xét và xếp loại, một số đồng chí đề nghị, không cần kiểm điểm gì cả, chỉ tự xếp mình vào loại nào là được. Số khác nói nếu không kiểm điểm thì ai biết đâu mà xếp loại. Cuối cùng ai cũng đọc lại 4 nội dung và nói là mình đã hoàn thành tốt các nội dung đó. Để phân loại, chi ủy đưa ra một bản in gồm 4 cột, ngoài ba loại như trên còn có một loại nữa cao hơn: hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Chỉ có một người tự cho mình là hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đó là đồng chí bí thư chi bộ. Các đảng viên khác rỉ tai nhau: muốn cho chi bộ được xếp loại trong sạch, vững mạnh thì tất cả các đảng viên phải được xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ. Và ai cũng tự xếp mình và xếp cho người khác vào loại ấy. Chỉ có một người không tham gia sinh hoạt, đóng đảng phí thì tháng đực tháng cái, cho nên buộc phải xếp là đảng viên hoàn thành nhiệm vụ. Bởi lẽ nếu xếp đồng chí ấy vào loại vi phạm tư cách thì chắc chắn chi bộ sẽ không còn là chi bộ trong sạch, vững mạnh nữa. Điều đó có nghĩa là: không làm gì cả hoặc có vi phạm chút ít thì được xếp thành hoàn thành nhiệm vụ, còn đã không vi phạm gì thì dù tốt, xấu ra sao vẫn cứ được xếp là hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Lại còn một chuyện nữa. Theo đồng chí bí thư chi bộ hướng dẫn, trong số hơn 20 đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ, có thể chọn ra không quá 15%, tức là khoảng 3 người trở lại để bầu "đảng viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ". Thế là ngoài đồng chí bí thư mà ai cũng cho là xứng đáng chi bộ "bỏ phiếu" cho vài người khác, người được mươi phiếu, người được 6, 7 phiếu.

Tưởng mọi việc đều êm xuôi. Hóa ra khi lên đảng ủy phường xét duyệt thì phát sinh vấn đề. Người ta bác người số 2 (được 10 phiếu), cho là chưa đủ tiêu chuẩn. Nhưng đảng ủy phường lại bổ sung thêm một đồng chí khác vào diện xuất sắc, mà đồng chí này khi chi bộ bình xét, chỉ được 6 phiếu. Chi bộ hỏi lý do, đồng chí bí thư chi bộ rất ngắc ngứ. Thoạt đầu bảo chi bộ chúng ta chỉ đủ tiêu chuẩn chọn 2 xuất sắc. Nhưng nếu 15% thì ba chứ sao lại hai? Lại nói: đồng chí được 10 phiếu là chưa đủ 50% số phiếu bầu. Nếu 10 phiếu chưa đủ tiêu chuẩn ấy sao 6 phiếu lại đủ? Lại giải thích, đồng chí 6 phiếu có tham gia công việc ở phường nên phường biết. Vậy những đồng chí khác, không tham gia công tác ở chi bộ, ở phường nhưng lại tham gia công việc ở cấp cao hơn, mà làm còn vượt qua mức hoàn thành tốt nhiệm vụ, sao không được xét? Lại trả lời: nhưng điều đó đâu có được nêu trong bản hướng dẫn? Người có thắc mắc nói: Thôi từ nay, chi bộ không nên bình xuất sắc nữa mà cứ để cho đảng ủy phường xét thôi!

Cuối cùng, mọi người động viên nhau: Thôi thế là tốt rồi. ít nhất chi bộ ta vẫn giữ được danh hiệu trong sạch, vững mạnh. Đồng chí bí thư chi bộ nói: chính bản thân tôi cũng thắc mắc, một mình được ngồi hai cột: vừa hoàn thành tốt nhiệm vụ lại vừa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ!

Lời bình chung: Thật quá ít thực chất và tính giáo dục. Và quá nhiều hư danh và chủ nghĩa hình thức!