Nhiều thành tựu nổi bật

Thời gian qua, hoạt động khoa học - công nghệ của thành phố luôn được Thành ủy quan tâm, Ủy ban nhân dân thành phố chỉ đạo sâu sát và đạt được kết quả đáng ghi nhận, ngày càng đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Hà Nội đã khẳng định được vai trò trung tâm hàng đầu về khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo của cả nước.

Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp nhằm khai thác và tận dụng hiệu quả nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trí tuệ, tiềm năng “chất xám” của đội ngũ trí thức, các trường đại học và cao đẳng, viện nghiên cứu, đưa Hà Nội trở thành Thành phố đổi mới sáng tạo, Thành phố khởi nghiệp.

Xác định lấy khoa học - công nghệ làm động lực phát triển kinh tế - xã hội, trong giai đoạn 2015 - 2020, Hà Nội đã ban hành và triển khai nhiều nghị quyết, chương trình hành động, kế hoạch phát triển gắn với thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Công tác nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ có nhiều đổi mới theo hướng tăng cường xã hội hóa và gắn kết với sản xuất, kinh doanh, từng bước chuyển sang cơ chế thị trường. Các nhiệm vụ khoa học - công nghệ đã chuyển mạnh từ phương thức chủ yếu giao trực tiếp sang đặt hàng tuyển chọn đơn vị thực hiện. Kết quả nghiên cứu được ứng dụng hiệu quả hơn vào thực tiễn, phục vụ trực tiếp công tác quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô.

Thành phố đã triển khai 345 nhiệm vụ khoa học - công nghệ, trong đó trên 85% nhiệm vụ sau khi nghiệm thu đã được ứng dụng vào thực tiễn. Đặc biệt là chương trình nghiên cứu khoa học trọng điểm của Thành ủy Hà Nội đã cung cấp những luận cứ khoa học quan trọng cho việc xây dựng dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu lần thứ XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội (nhiệm kỳ 2020 - 2025).

Thị trường khoa học - công nghệ tiếp tục được đẩy mạnh với nhiều hình thức. Nhiều sản phẩm khoa học - công nghệ đã thực sự trở thành hàng hóa, nhu cầu mua bán công nghệ ngày càng tăng. Thành phố đã ban hành và triển khai tích cực Đề án “Thúc đẩy chuyển giao, làm chủ và phát triển công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam trong các ngành, lĩnh vực ưu tiên giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, Đề án hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, thiết lập sàn giao dịch công nghệ thành phố...

Đặc biệt, Hà Nội đã phối hợp với các bộ, ngành cơ bản hoàn thành đầu tư kết cấu hạ tầng Khu Công nghệ cao Hòa Lạc; xây dựng, đưa vào hoạt động Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ thông tin đổi mới sáng tạo Hà Nội (HBI-IT), dự án Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao công nghệ và giám định công nghệ tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc.

Hà Nội cũng đã triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là đối với doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, thông qua việc triển khai các đề tài, dự án sản xuất thử nghiệm có giá trị thực tiễn và khả năng thương mại hóa cao; hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển ý tưởng, hoàn thiện công nghệ, phát triển sản phẩm mới. Phong trào khởi nghiệp sáng tạo bước đầu đã lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội…

Đáng chú ý, Hà Nội đang đẩy mạnh hoàn thành xây dựng chính quyền điện tử, hướng tới hình thành chính quyền số thành phố Hà Nội; cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 phấn đấu đạt 100%; vận hành, khai thác hiệu quả Trung tâm dữ liệu thành phố, kết nối đồng bộ, liên thông các cơ sở dữ liệu về dân cư, cán bộ, đất đai, hạ tầng kỹ thuật, môi trường, năng lượng…

Những hạn chế, tồn tại

Mặc dù đã đạt được khá nhiều thành tựu, song hoạt động khoa học - công nghệ thời gian qua của Hà Nội vẫn còn những hạn chế nhất định. Các cơ chế, chính sách phục vụ cho phát triển khoa học - công nghệ của Thủ đô còn thiếu, chưa đồng bộ, mang tính hình thức, hiệu quả còn thấp, nhất là chính sách về thu hút, khai thác và sử dụng nguồn chất xám và kết cấu hạ tầng của các cơ quan trung ương đóng trên địa bàn.

Cơ chế quản lý khoa học chậm được đổi mới, còn mang nặng tính hành chính: Quản lý hoạt động khoa học - công nghệ vẫn tập trung chủ yếu vào các yếu tố “đầu vào”, chưa chú trọng đúng mức đến quản lý chất lượng sản phẩm “đầu ra” và ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Các nhiệm vụ khoa học - công nghệ và sáng tạo chưa thực sự gắn kết chặt chẽ với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Lực lượng nghiên cứu khoa học - công nghệ và sáng tạo còn yếu, chưa được phát huy triệt để. Đội ngũ cán bộ khoa học - công nghệ tập trung đông nhưng cũng bất hợp lý về ngành nghề, trình độ, lĩnh vực hoạt động, còn thiếu những chuyên gia đầu ngành; chưa có nhiều tập thể khoa học mạnh, có uy tín khu vực và quốc tế. Đội ngũ cán bộ nghiên cứu được trang bị khá vững về lý thuyết nhưng cũng hạn chế về năng lực thực hành, kỹ năng về công nghệ.

Thành phố chưa khai thác tốt tiềm lực cơ sở vật chất và nguồn lực chất xám của các cơ quan, viện nghiên cứu, các trường đại học, cao đẳng ở trung ương đóng trên địa bàn. Các tổ chức khoa học - công nghệ của thành phố tuy nhiều về số lượng nhưng nhìn chung chất lượng còn thấp so với quốc tế; cơ sở vật chất của một số tổ chức còn nghèo nàn, lạc hậu, thiếu đồng bộ, kết cấu hạ tầng kém; năng lực nghiên cứu và triển khai còn hạn chế. Cơ cấu ngành nghề hoạt động còn có sự bất hợp lý và chồng chéo.

Cơ chế chính sách thu hút doanh nghiệp tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao phát triển khoa học - công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu còn thiếu và chưa đồng bộ. Chưa huy động hiệu quả nguồn lực xã hội và doanh nghiệp đầu tư cho phát triển thị trường khoa học - công nghệ.

Hệ thống giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực khoa học - công nghệ tiên tiến; chưa đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học - công nghệ cũng như sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Nguyên nhân của những hạn chế trên là do nhận thức của một số cấp ủy đảng, chính quyền, các ngành, doanh nghiệp về vai trò, động lực của nghiên cứu, ứng dụng và phát triển khoa học - công nghệ chưa đầy đủ, chưa coi đây là nhiệm vụ trọng tâm. Nguồn lực đầu tư cho khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa tương xứng. Chưa hình thành nhu cầu tự thân của các doanh nghiệp và xã hội trong việc phát huy vai trò của khoa học - công nghệ. Cùng với đó là do hệ thống cơ chế, chính sách về khoa học - công nghệ chưa đồng bộ, chưa phát huy được tính tự chủ cho các đơn vị nghiên cứu. Thiếu các cơ chế, chính sách hỗ trợ thúc đẩy phát triển thị trường khoa học - công nghệ. Chưa có chính sách đủ mạnh để thu hút đội ngũ cán bộ khoa học đầu ngành, nhà khoa học tài năng và nhà khoa học nước ngoài hợp tác, hỗ trợ giải quyết các vấn đề trọng tâm của Thành phố…

Tạo cơ chế cho khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo bứt phá

Xác định lấy khoa học - công nghệ làm động lực phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô, Thành ủy Hà Nội khóa XVII đã xây dựng Chương trình số 07-CTr/TU, về “Đẩy mạnh phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 - 2025”. Đây là lần đầu tiên Thành ủy Hà Nội xây dựng một chương trình riêng, nhằm đưa thành phố trở thành trung tâm công nghệ cao với tiềm lực nghiên cứu khoa học, năng lực nghiên cứu, sáng chế và ứng dụng chuyển giao công nghệ dẫn đầu cả nước.

Từ những vấn đề thực tiễn và định hướng phát triển trong giai đoạn tới, Chương trình số 07-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội đã đề ra mục tiêu chung là: “Phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô. Xây dựng Hà Nội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao và phát triển công nghệ hàng đầu của cả nước, tiến tới là trung tâm khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo của khu vực Đông Nam Á trong một số lĩnh vực”.

Bên cạnh đó, Chương trình số 07-CTr/TU cũng đặt ra 5 mục tiêu cụ thể, 7 chỉ tiêu và 4 yêu cầu về phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn tới. Trong số các chỉ tiêu cụ thể được đặt ra, Hà Nội phấn đấu tỷ lệ sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên tổng sản phẩm nông nghiệp đạt hơn 70%; tỷ trọng kinh tế số chiếm khoảng 30% GRDP; doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo đạt hơn 50%...

Ðể thực hiện các mục tiêu này, trong thời gian tới, Hà Nội cần tập trung vào một số vấn đề sau:

Thứ nhất, cần tăng cường kết nối, phát huy có hiệu quả tiềm lực khoa học - công nghệ quốc gia trong việc tháo gỡ, giải quyết các khó khăn của thành phố; tập trung huy động đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu ở các viện nghiên cứu, trường đại học, cao đẳng... trên địa bàn cùng vào cuộc, đồng hành vì sự phát triển Thủ đô.

Thứ hai, cần sự vào cuộc tích cực, quyết liệt của các cấp, các ngành, các doanh nghiệp và người dân Thủ đô. Khoa học - công nghệ phải trở thành nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, bắt buộc trong mọi ngành, lĩnh vực, trong đời sống kinh tế - xã hội của thành phố Hà Nội. Mỗi cấp, ngành cần xác định rõ các chỉ tiêu, nhiệm vụ, đề án… cụ thể về ứng dụng, phát triển nhanh khoa học - công nghệ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong tất cả các lĩnh vực hoạt động của mình.

Thứ ba, mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong lĩnh vực khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo; xây dựng Khu Công nghệ cao Hòa Lạc thành trung tâm nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo của Hà Nội và quốc gia, là mô hình điểm cho việc liên kết nghiên cứu, phát triển công nghệ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và cơ sở sản xuất trong khu công nghệ cao; trong đó xây dựng khu thử nghiệm công nghệ mới, áp dụng cơ chế cấp phép thử nghiệm nhanh cho khởi nghiệp sáng tạo...

Hà Nội tập trung xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, nhất là Chiến lược phát triển lĩnh vực khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, gồm cả các chính sách từ Trung ương và chính sách đặc thù của thành phố. Phát triển thị trường khoa học - công nghệ, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nhằm tạo kết nối giữa người dân, cơ quan quản lý, doanh nghiệp, các viện nghiên cứu, trường đại học, các chuyên gia…

Thứ tư, cộng đồng doanh nghiệp cũng cần chủ động thay đổi tư duy, tự lực đi lên, không trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Con đường ngắn nhất để tăng đầu tư cho khoa học - công nghệ là khơi thông nguồn lực của xã hội, của doanh nghiệp. Do đó, các cấp thẩm quyền cần rà soát, cải cách thủ tục hành chính; xem xét thí điểm những mô hình mới phù hợp để thu hút doanh nghiệp đầu tư; lấy doanh nghiệp là trung tâm để xây dựng chính sách và cải cách thủ tục thực chất hơn nữa.../.