Ứng dụng công nghệ mang lại hiệu quả kinh tế cao trong nông nghiệp

Ngày 17-3-2021, Thành ủy Hà Nội ban hành Chương trình 04-CTr/TU về việc đẩy mạnh thực hiện hiệu quả Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó, xác định đến năm 2025, Hà Nội có tỷ lệ giá trị sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao đạt 70%; đẩy mạnh cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn liền với phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới, hướng tới phát triển nông nghiệp thông minh, công nghệ cao, hội nhập quốc tế, thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững; xác định tái cơ cấu nông nghiệp là nền tảng then chốt, xây dựng nông thôn mới là căn bản, nông dân là chủ thể...

Trong bối cảnh dịch bệnh còn diễn biến hết sức phức tạp, nhưng ngành nông nghiệp Hà Nội đã nỗ lực vượt qua khó khăn và đạt được mức tăng trưởng rất đáng khích lệ, quý I tăng 2,51%, quý II tăng lên 3,09% và quý III tăng 4,39% so với cùng kỳ năm trước; phấn đấu đạt 4,2% trong cả năm 2021. Hà Nội đã đóng góp tích cực trong tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng nông, lâm, thủy sản trong cả nước, ước đạt trên 67,7 tỷ USD, tăng 27,9% so với cùng kỳ năm trước, trong đó, xuất khẩu ước đạt trên 35,5 tỷ USD, tăng 17,7%; nhập khẩu ước khoảng 32,2 tỷ USD, tăng 41,6%.

Thời gian qua, việc ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến, cơ giới hóa, đưa các giống mới chất lượng vào sản xuất nông nghiệp của thành phố đã góp phần quan trọng nâng cao năng suất, tiết kiệm chi phí, hình thành nên một số chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm và từng bước xây dựng các thương hiệu sản phẩm có chất lượng, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân.

Với phương châm “nhiều vùng nhỏ cộng lại thành vùng lớn”, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Hà Nội đã phối hợp với các huyện, thị xã trong việc ứng dụng khoa học - công nghệ trong sản xuất, phát huy được lợi thế về thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương để phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu, như rau, hoa, cây ăn quả... Các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn thành phố tuy quy mô còn nhỏ nhưng đem lại hiệu quả kinh tế cao, phù hợp với điều kiện thực tế. Đặc biệt, những kết quả của bước đầu trong ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp đã tạo chuyển biến tích cực trong nhận thức của người nông dân, giúp họ yên tâm đầu tư, phát triển sản xuất và vươn lên làm giàu cho bản thân, gia đình và quê hương. Cùng với đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, việc đưa các giống mới, chất lượng cao vào sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố cũng giúp phát triển hơn 140 chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm, xây dựng được một số thương hiệu sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao của Thủ đô. Sự liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân để tạo ra những chuỗi sản phẩm có giá trị cao và đẩy mạnh xúc tiến thương mại, dự báo thị trường cũng như liên kết “4 nhà” để tiêu thụ nông sản cho nông dân cũng được quan tâm, chú trọng thực hiện ngày càng có hiệu quả...

Hiện Hà Nội đã xây dựng được 164 mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Giá trị sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chiếm khoảng 35% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp toàn thành phố. Trong đó, công nghệ, thiết bị thông minh được sử dụng chủ yếu trong việc quản lý, điều khiển môi trường sản xuất, như trồng hoa lan, trồng nấm trong phòng lạnh...

Trong chăn nuôi, nhiều hộ nông dân Hà Nội đã xây dựng chuồng kín, có hệ thống làm mát giúp ổn định nhiệt độ, độ ẩm chuồng nuôi; xây dựng dây chuyền cho ăn, uống tự động; sử dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo, xử lý môi trường... Trong thủy sản, nhiều hộ đã ứng dụng công nghệ “sông trong ao”, sử dụng chế phẩm sinh học và máy tạo oxy tự động, công nghệ biofloc...

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh của Hà Nội phát triển còn chưa tương xứng với tiềm năng và vị thế của thành phố. Các mô hình trang trại, gia trại, hợp tác xã, làng nghề “nông nghiệp số” quy mô lớn được ứng dụng đồng bộ các giải pháp công nghệ thông minh theo chuỗi giá trị từ khâu nghiên cứu chọn tạo giống, tổ chức sản xuất, nuôi trồng, chế biến, bảo quản và tiêu thụ... chưa nhiều; cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp thông minh còn thiếu, chưa đồng bộ và chưa đủ mạnh.

Cơ sở trang thiết bị ở nhiều đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp còn lạc hậu; thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu thực tiễn sản xuất; nguồn kinh phí dành cho khoa học - công nghệ còn thấp so với yêu cầu, trong khi việc xã hội hóa nguồn vốn cho lĩnh vực này rất hạn chế; thiếu liên kết giữa các tổ chức nghiên cứu với tổ chức chuyển giao, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp…

Người sản xuất nông sản hàng hóa chủ yếu còn theo cách làm truyền thống, việc tiếp thu ứng dụng công nghệ mới, công nghệ cao gặp nhiều khó khăn về vốn và kỹ năng công nghệ. Bên cạnh đó, doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao được coi là đầu tầu dẫn dắt nông dân sản xuất nhỏ, nhưng trên địa bàn Hà Nội hiện còn ít…

Một số giải pháp trong thời gian tới

Hà Nội là nơi hội tụ đầy đủ điều kiện kinh tế - xã hội để phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Lợi thế lớn nhất là trên địa bàn thành phố có nhiều viện nghiên cứu đầu ngành, các chuyên gia kinh tế và nông nghiệp, cùng với đó là những doanh nghiệp có tiềm lực tài chính lớn để đầu tư phát triển. Để tận dụng được những ưu thế trong việc ứng dụng khoa học - công nghệ vào phát triển nông nghiệp, Hà Nội cần thực hiện một số giải pháp cụ thể sau:

Thứ nhất, tập trung đầu tư phát triển nguồn nhân lực, để lực lượng này quản trị được công nghệ, thích ứng nhanh nhất với các vấn đề đặt ra trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tiến vào lĩnh vực nông nghiệp. Cùng với việc thí điểm xây dựng các khu ứng dụng công nghệ cao thì một vấn đề không kém phần quan trọng là đổi mới phương pháp và tăng cường đào tạo nhân lực về kỹ năng thực hành trong môi trường công nghệ hiện đại. Bên cạnh đó, phối hợp với các bộ, ngành tạo cơ chế khuyến khích doanh nghiệp và người dân ứng dụng khoa học - công nghệ vào nông nghiệp; tạo điều kiện về thủ tục pháp lý cho các tổ chức, cá nhân khi tham gia chương trình, dự án hợp tác quốc tế, phát triển nguồn nhân lực; đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao để sáng tạo ra những sản phẩm khoa học - công nghệ mới, áp dụng vào thực tiễn sản xuất nông nghiệp.

Thứ hai, bên cạnh việc tạo hành lang pháp lý, thành phố Hà Nội cần có chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư vào khoa học - công nghệ nông nghiệp, tạo nguồn vốn cho doanh nghiệp phát triển khoa học - công nghệ.

Thứ ba, đẩy nhanh việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Trong đó, phần việc cần đặc biệt quan tâm là tạo cơ chế phù hợp đưa khoa học - công nghệ vào thực tiễn sản xuất, kinh doanh, hình thành những chuỗi giá trị cho sản phẩm nông nghiệp. Đó cũng chính là đích hướng đến cho một nền nông nghiệp phát triển bền vững, với mục tiêu cao nhất là nâng cao thu nhập, cải thiện hơn nữa đời sống cho nông dân.

Thứ tư, việc phát triển khoa học - công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn phải gắn với người nông dân. Vì vậy, các cơ quan nghiên cứu cũng như các doanh nghiệp cần chủ động chuyển giao công nghệ mới cho nông dân; đồng thời,cần gắn kết giữa hệ thống nghiên cứu khoa học - công nghệ của Nhà nước với doanh nghiệp, hợp tác xã, người nông dân để từng bước giải quyết các vấn đề về giống, công nghệ chế biến, công nghệ sau thu hoạch, phát triển công nghiệp và dịch vụ…

Thứ năm, cấp ủy, chính quyền các cấp và cả hệ thống chính trị của thành phố Hà Nội cần tăng cường công tác tuyên truyền về chủ trương, chính sách phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới; nêu gương và nhân rộng các điển hình tiên tiến, các mô hình tiêu biểu trong ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp. Đồng thời, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt theo hướng nâng cao hiệu quả kinh tế, phát triển chăn nuôi theo hình thức công nghiệp, tập trung ngoài khu dân cư; gắn sản xuất với bảo đảm an toàn thực phẩm; mở rộng các khu chế biến, bảo quản nông sản.../.