Tình trạng gian lận thương mại trong kinh doanh xăng dầu, tuy các cơ quan chức năng đã tích cực kiểm tra, ngăn chặn và xử lý nhưng vẫn tiếp tục tái diễn. Thời gian gần đây, một số tổ chức, cá nhân, nhất là các cửa hàng, trạm bán lẻ xăng dầu tại các cây xăng ở một số địa bàn như Nghệ An, Đắk Lắk... đã sử dụng nhiều hình thức tinh vi để gian lận, bớt xén xăng dầu của người tiêu dùng (sử dụng các thiết bị điện tử, chíp điện tử để điều khiển đồng hồ đo). Hành vi này đã trực tiếp gây thiệt hại đến lợi ích vật chất của người tiêu dùng, tạo tâm lý thiếu tin tưởng cho người dân khi mua xăng dầu, gây bức xúc cho công luận.

Để kịp thời chấn chỉnh tình trạng nêu trên, bảo đảm cho hoạt động kinh doanh xăng dầu trong nước tuân thủ đúng quy định pháp luật, kịp thời ngăn chặn hành vi xâm hại quyền lợi người tiêu dùng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 1353/CĐ-TTg, ngày 15-8-2008, gửi Bộ trưởng các Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công an; Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Nhân dân, Thông tấn xã Việt Nam. Tại Công điện này, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương căn cứ chức năng, nhiệm vụ được phân công chỉ đạo các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra ngay các cơ sở kinh doanh xăng dầu trên phạm vi toàn quốc đối với các thiết bị đo lường, chất lượng xăng dầu, giấy phép kinh doanh, điều kiện kinh doanh..., kịp thời phát hiện, làm rõ các hành vi gian lận trong đo lường và kinh doanh xăng dầu. Công bố công khai tất cả những tổ chức, cá nhân có hành vi gian lận xăng dầu để nhân dân biết và phối hợp với các cơ quan chức năng giám sát, xử lý, ngăn chặn; xử phạt kiên quyết, kịp thời, nghiêm minh các cơ sở kinh doanh xăng dầu có hành vi vi phạm, kể cả việc áp dụng các biện pháp mạnh như: đình chỉ hoạt động, rút giấy phép kinh doanh, truy tố trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

Đối với Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu chỉ đạo các cơ quan chức năng của địa phương chủ động phối hợp với các Bộ, cơ quan liên quan tập trung triển khai quyết liệt các biện pháp kiểm tra, kiểm soát việc tuân thủ quy định về đăng ký, niêm yết giá và bán theo giá niêm yết của các tổ chức, cá nhân, đặc biệt là các cơ sở kinh doanh xăng dầu trên địa bàn; xử lý nghiêm, kịp thời mọi hành vi vi phạm theo thẩm quyền. Tuyên truyền rộng rãi các thủ đoạn và biện pháp gian lận trong kinh doanh xăng dầu để cảnh báo cho nhân dân biết và phối hợp giám sát hoạt động của các cơ sở kinh doanh xăng dầu trên địa bàn.

Riêng Bộ Thông tin và Truyền thông, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải chỉ đạo các cơ quan thông tin đại chúng kịp thời đưa tin về các hành vi vi phạm của các cơ sở kinh doanh xăng dầu, kết quả kiểm tra và xử lý của các cơ quan chức năng để người dân biết và phối hợp giám sát với các cơ quan chức năng.

Thực hiện nghiêm túc ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tiếp theo Công văn số 18/BCĐ-QLTT ngày 8-7-2008 của Trưởng Ban Chỉ đạo 127/TW về việc triển khai các phương án đề ra tại Hội nghị triển khai công tác đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại năm 2008 trong đó có Phương án số 14/PA-BCĐ của Ban Chỉ đạo 127/TW về chống buôn lậu, gian lận thương mại (đo lường, chất lượng) đối với mặt hàng xăng dầu, Ban Chỉ đạo 127/TW đã ban hành ngay Công văn số 31/BCĐ-TW ngày 15-8-2008 gửi Ban Chỉ đạo 127 các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban nhân dân, Sở Công Thương và Chi cục Quản lý thị trường các tỉnh, thành phố. Tại công văn này, Ban Chỉ đạo 127 địa phương được yêu cầu chỉ đạo các lực lượng chức năng trên địa bàn căn cứ theo Phương án số 14/PA-BCĐ tổ chức các đoàn kiểm tra liên ngành trực tiếp kiểm tra, xử lý vi phạm, bao gồm các lực lượng chức năng như: Quản lý thị trường, Công an, Hải quan, Bộ đội Biên phòng, Chi cục Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng, Sở Khoa học và Công Nghệ… tập trung kiểm tra quyết liệt và toàn diện tất cả các cơ sở kinh doanh xăng dầu trên địa bàn trong việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh xăng dầu về đăng ký kinh doanh, niêm yết giá và bán đúng giá niêm yết, giấy phép kinh doanh, điều kiện kinh doanh, các thiết bị đo lường, chất lượng xăng dầu...
 
Nội dung kiểm tra cụ thể là:

- Kiểm tra việc chấp hành các quy định về đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh và duy trì điều kiện kinh doanh xăng dầu.

- Kiểm tra việc chấp hành quy định về đại lý kinh doanh xăng dầu.

- Kiểm tra việc chấp hành quy định về niêm yết giá và bán đúng giá niêm yết.

- Kiểm tra, phát hiện và xử lý các vi phạm về đo lường trong kinh doanh xăng dầu (sử dụng cột bơm trái quy định, điều chỉnh trái phép các phương tiện đo, sử dụng các phương tiện đo không hợp chuẩn, đặc biệt chú ý việc sử dụng con chíp điện tử để gian lận trong đo lường…)

- Kiểm tra, phát hiện và xử lý các vi phạm về chất lượng trong kinh doanh xăng dầu (pha xăng chất lượng thấp hoặc dầu vào xăng có chất lượng cao, pha dầu điê-zen 0,25%S vào dầu điê-zen 0,05%S, bán dầu điê-zen 0.25%S không đúng quy định…)

- Kiểm tra việc pha màu xăng thương phẩm.

Ban Chỉ đạo 127/TW cũng yêu cầu các lực lượng chức năng xử phạt kiên quyết, kịp thời, nghiêm minh mọi hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh xăng dầu, kể cả việc áp dụng các biện pháp mạnh như đình chỉ hoạt động, rút giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh hoặc chuyển cơ quan có thẩm quyền truy tố trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Tất cả các thủ đoạn và biện pháp gian lận trong đo lường và kinh doanh xăng dầu; các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm trong kinh doanh xăng dầu cần được công bố công khai, tuyên truyền rộng rãi để cảnh báo cho nhân dân biết, và phối hợp với các cơ quan chức năng giám sát, ngăn chặn, xử lý.

Trong thực tế, các cột bơm xăng dầu (cột đo nhiên liệu) được sử dụng đều phải có chứng chỉ kiểm định (đóng dấu kiểm định, dán tem kiểm định hoặc cấp giấy chứng nhận kiểm định của Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng - Bộ Khoa học và Công nghệ theo Quyết định số 59/2001/QĐ-BKHCNMT ngày 13-11-2001). Trên bảng nhãn hiệu (mác) của cột đo nhiên liệu cần có những nội dung về lưu lượng lớn nhất, nhỏ nhất; lượng cấp phát tối thiểu; cấp chính xác; phạm vi nhiệt độ và áp suất làm việc; chất lỏng làm việc; số hiệu của cột đo nhiên liệu; năm sản xuất; nơi sản xuất và số hiệu phê duyệt mẫu. Cột đo nhiên liệu được niêm phong các vị trí: phần điều chỉnh sai số buồng đong; bộ phận tạo xung; phần có thể điều chỉnh được của bộ phận chỉ thị. Các thủ đoạn gian lận về đo lường, chất lượng trong kinh doanh xăng dầu đã diễn ra nhiều năm nay, dai dẳng và rất khó phát hiện. Các bộ phận của cột đo nhiên liệu điện tử hay bị điều chỉnh hoặc sử dụng để điều khiển làm cột đo sai lệch là: buồng đong; bộ điện tử hiển thị; bàn phím; bộ điều khiển từ xa và bộ chuyển đổi xung.
 
Các hành vi vi phạm phổ biến về đo lường thường là: sử dụng phương tiện đo chưa được kiểm định ban đầu; đã quá thời hạn kiểm định; có chứng chỉ kiểm định rách, nát, mờ; không có nguồn gốc rõ ràng, không bảo đảm các quy định về đo lường; không đạt yêu cầu về đo lường do có sai số vượt quá sai số cho phép hoặc chưa được phê duyệt mẫu; người sử dụng phương tiện đo tự ý (hoặc thuê) phá niêm chì là chứng chỉ kiểm định để hiệu chỉnh phương tiện đo; sử dụng phương tiện đo không đạt yêu cầu về đo lường do lắp thêm các thiết bị điều chỉnh sai số của phương tiện đo như: thay đĩa tạo xung; lắp thêm bộ kích xung (điều chỉnh trực tiếp thông qua dây dẫn hoặc điều khiển từ xa); thay bộ vi xử lý của bộ phận hiển thị điện tử để có thể điều khiển bằng lệnh từ bàn phím của máy vi tính hoặc từ bảng điều khiển khi chuyển chế độ tự động thông qua mã khoá nhất định.

Vừa qua, trên các phương tiện thông tin đại chúng cho biết, trong đợt kiểm tra về kinh doanh xăng dầu gần đây của Đoàn Kiểm tra Liên ngành tại địa bàn các huyện Nghĩa Đàn, Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Yên Thành... thuộc tỉnh Nghệ An, đã có tới 19 cửa hàng, trạm bán lẻ xăng dầu bị phát hiện có vi phạm về gian lận trong kinh doanh xăng dầu trên tổng số 68 cửa hàng, trạm bán lẻ xăng dầu được kiểm tra. Trong đó, riêng huyện Yên Thành, Đoàn Kiểm tra Liên ngành đã phát hiện có tới 13 cơ sở vi phạm. Theo kết luận của thanh tra Sở Khoa học và Công nghệ, với thủ đoạn điều chỉnh bộ chỉ thị, bộ lường và bộ xung, những cơ sở kinh doanh xăng dầu vi phạm có thể ăn cắp khoảng 7,8% lượng xăng dầu mỗi lần bơm cho khach (theo quy định, sai số cho phép tối đa khoảng 0,5%)./.