Cần có hành động khẩn cấp

Sốt rét là một bệnh do ký sinh trùng sốt rét gây nên, bệnh do muỗi anophen truyền từ người bệnh sang người lành. Các triệu chứng có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng tùy thuộc vào loại ký sinh trùng người bệnh nhiễm phải, sức khỏe và tình trạng nhiễm của người bệnh. Bệnh sốt rét khi xuất hiện, nếu không có những biện pháp ngăn chặn kịp thời trong cộng đồng sẽ gây nên dịch sốt rét.

Theo Báo cáo sốt rét thế giới năm 2017 của WHO, sau những thành công toàn cầu chưa từng có trong kiểm soát bệnh sốt rét, tiến trình đã bị đình trệ. Trong năm 2016, ước tính có thêm khoảng 5 triệu ca mắc sốt rét so với năm 2015. Tử vong do sốt rét ở mức khoảng 445.000 ca, một con số tương tự năm trước đó. Nếu không có những hành động khẩn cấp, các quốc gia có nguy cơ bị lạc hậu và bỏ lỡ các chỉ tiêu về bệnh sốt rét toàn cầu vào năm 2020 và các năm tiếp theo.

Nhân Ngày thế giới phòng chống sốt rét 2018, WHO tiếp tục kêu gọi đầu tư nhiều hơn và mở rộng độ bao phủ các công cụ đã được chứng minh có tác dụng phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị sốt rét. Theo đó, chủ đề của Ngày thế giới phòng chống sốt rét năm 2018 là: “Sẵn sàng để đánh bại bệnh sốt rét”. Chủ đề này nhấn mạnh năng lực tập thể và cam kết của cộng đồng sốt rét trên toàn cầu trong việc thống nhất mục tiêu chung vì một thế giới không có sốt rét, cũng như nhấn mạnh những tiến bộ đáng kể đạt được trong việc giải quyết một trong những căn bệnh lâu đời nhất của nhân loại, đồng thời nói rõ những xu hướng đáng lo ngại như đã được ghi nhận trong Báo cáo sốt rét thế giới năm 2017.

Việt Nam còn nhiều thách thức trong phòng, chống bệnh sốt rét

Theo Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương cho biết, số bệnh nhân mắc sốt rét ở Việt Nam vẫn ở mức cao, hằng năm ghi nhận trung bình khoảng 30.000 trường hợp mắc sốt rét, trên 100 trường hợp sốt rét ác tính và gần 10 trường hợp tử vong do sốt rét.

Dự báo, tình hình sốt rét những năm tới có xu hướng sẽ tiếp tục giảm số ca mắc bệnh, số ca tử vong nhưng chưa bền vững và có nguy cơ bùng phát trở lại, đặc biệt đáng lo ngại là tình trạng sốt rét kháng thuốc.

Bộ Y tế cho biết, ghi nhận đến tuần 14 của năm 2018, cả nước có 1.702 trường hợp mắc sốt rét; so với cùng kỳ 2017 tăng 7,45% (1.584 trường hợp). Trong đó, các tỉnh khu vực Tây Nguyên và Bình Phước là những tỉnh trọng điểm có số người mắc cao, duy trì số mắc sốt rét cao so với các tỉnh còn lại. Khu vực miền Trung, miền Bắc số mắc giảm. Cụ thể là: Bình Phước có 738 ca mắc, tăng 0,7 lần so với cùng kỳ năm 2016; Gia Lai có 201 trường hợp mắc, tăng 2,3 lần so với cùng kỳ năm 2016; Đắk Lắk 89 ca mắc, tăng 1,6 lần và Đắk Nông có 78 ca mắc, tăng 0,3 lần so với cùng kỳ năm 2016.

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), hoạt động phòng, chống bệnh sốt rét hiện nay đang gặp nhiều thách thức. Sốt rét hiện nay tập trung ở những địa bàn gặp nhiều khó khăn, nhận thức của người dân về phòng, chống sốt rét còn hạn chế.

Sự gia tăng tình trạng di biến động dân cư từ vùng không có lưu hành sốt rét vào vùng lưu hành sốt rét, giao lưu, đi lại của lao động Việt Nam đến các quốc gia có lưu hành sốt rét (như: châu Phi, Lào, Campuchia… làm gia tăng nguy cơ mắc và lan rộng sốt rét và ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc tại Việt Nam.

Ngoài ra còn do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu dẫn đến muỗi thay đổi tập tính, kháng hóa chất diệt; sự thiếu quan tâm của các cấp chính quyền và người dân dẫn đến nguy cơ dịch sốt rét quay trở lại ở một số vùng khi miễn dịch sốt rét không bền vững.

Mặt khác, ngân sách nhà nước đầu tư cho công tác phòng, chống sốt rét giảm mạnh trong những năm gần đây. Ngoài ra, hoạt động phòng, chống sốt rét không thu hút được cán bộ có trình độ chuyên môn cao do thu nhập thấp; phụ cấp cho cán bộ thực hiện hoạt động giám sát, phun tẩm hóa chất thấp...

Đẩy mạnh các biện pháp phòng, chống bệnh sốt rét

Thực tế cho thấy, phòng, chống bệnh sốt rét cũng như các bệnh truyền nhiễm khác chỉ riêng ngành y tế sẽ không thể giải quyết được vì nó liên quan nhiều đến các yếu tố kinh tế, xã hội, môi trường, đòi hỏi vai trò và trách nhiệm của chính quyền, ban ngành và nhiều lĩnh vực khác nhau; cùng với đẩy mạnh công tác xã hội hóa phòng chống sốt rét, trong đó truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng đóng vai trò quan trọng.

Theo Cục Y tế dự phòng, để tiến tới loại trừ sốt rét tại Việt Nam vào năm 2030, công tác phòng, chống sốt rét cần tập trung vào các hoạt động truyền thông, giáo dục sức khỏe với nhiều hình thức khác nhau để mọi người dân chủ động phòng chống bệnh sốt rét; tập trung các hoạt động giám sát và chỉ đạo các biện pháp phòng chống sốt rét tại các khu vực trọng điểm.

Bộ Y tế khuyến cáo, hiện nay chưa có vắc-xin phòng ngừa sốt rét, do đó, việc phòng, chống muỗi truyền bệnh vẫn được xem là biện pháp hữu hiệu nhất. Có nhiều phương pháp khác nhau để phòng chống muỗi truyền bệnh sốt rét (như diệt muỗi bằng hóa chất hoặc ngăn sự tiếp xúc giữa người và muỗi truyền bệnh).

Ở các vùng có bệnh sốt rét lưu hành, người dân cũng cần chú ý thực hiện một số biện pháp nhằm ngăn cản sự tiếp xúc giữa muỗi và người như mặc quần dài, áo tay dài khi đi làm nương, làm rừng, bôi thuốc xua muỗi lên những nơi da hở, đốt hương muỗi, dọn dẹp nhà cửa gọn gàng...

Ngoài ra, người dân cũng có thể làm cửa lưới, mành rèm chống muỗi ở các cửa sổ để giảm tối đa sự xâm nhập của muỗi vào nhà. Điều quan trọng nhất, hữu hiệu nhất để phòng chống sốt rét hiện nay là người dân phải ngủ màn, màn phải được tẩm hóa chất và phun hóa chất diệt muỗi…/.