Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ là hai giải thưởng cao quý do Đảng và Nhà nước trao tặng cho tác giả công trình có giá trị cao về khoa học, công nghệ và thực tiễn. Năm 2016, có 16 công trình được trao tặng giải thưởng và được Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức với sự tham dự của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các bộ, ban, ngành tại Trung ương và địa phương có liên quan.

Tham gia và đạt giải thưởng lần này, có nhiều công trình của các tác giả còn rất trẻ, trung bình dưới 40 tuổi, như công trình: “Nghiên cứu thiết kế chi tiết và ứng dụng công nghệ để chế tạo, lắp ráp và hạ thủy giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90m nước phù hợp với điều kiện Việt Nam”. Bên cạnh đó, nhiều công trình khoa học được đánh giá cao của giới khoa học cả trong và ngoài nước, tiêu biểu như cụm công trình “Các bất biến và cấu trúc của vành địa phương và vành phân bậc” thuộc lĩnh vực toán học do nhóm nghiên cứu của Giáo sư Ngô Việt Trung là một ví dụ điển hình (Giáo sư Ngô Bảo Châu tham gia với tư cách ủy viên Hội đồng). Những kết quả của cụm công trình này đã được công bố trong hơn 200 bài báo trên các tạp chí quốc tế có uy tín. Ngoài ra, công trình “Ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị một số bệnh lý mạch não bằng điện quang can thiệp nội mạnh” thuộc lĩnh vực y học do Giáo sư Phạm Minh Thông chủ trì; hay cụm “Công trình nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ i-on hóa trong chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác” do Giáo sư Mai Trọng Khoa chủ trì đều đã đạt tới những công nghệ tân tiến nhất của thế giới hiện nay.

Hội đồng chuyên ngành với 200 nhà khoa học đã làm việc nghiêm túc, tâm huyết, đánh giá khách quan các công trình được đề nghị xét tặng giải thưởng, gồm 61 công trình, trong đó có 17 công trình xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và 44 công trình xét tặng Giải thưởng Nhà nước.

Cùng với nhiều hình thức tôn vinh khác nhau của Đảng và Nhà nước, Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về khoa học - công nghệ là hình thức tôn vinh cao quý nhất đối với những đóng góp của các nhà khoa học thể hiện qua các công trình và cụm công trình. Đây chính là phần thưởng danh giá nhất đối với các nhà khoa học, được ví như giải thưởng Nô-ben (Nobel) của Việt Nam, góp phần khuyến khích, tạo động lực và điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Bên cạnh sự tôn vinh các nhà khoa học, hai giải thưởng cao quý này còn mang đến giá trị nhân văn sâu sắc, đề cao giá trị tinh thần trong đời sống xã hội - trụ cột của sự phát triển bền vững.

Tính đến năm 2016, qua 4 đợt xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước (qua các năm 1996, năm 2000, năm 2005, năm 2010), Chủ tịch nước đã Quyết định trao tặng cho 216 công trình, cụm công trình khoa học, công nghệ. Trong đó có 82 công trình, cụm công trình đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh và 134 công trình, cụm công trình Nhà nước về khoa học và công nghệ./.