Sửa đổi các quy định của Bộ luật Hình sự theo Hiến pháp 2013 và tham khảo kinh nghiệm nước ngoài
20:51, ngày 26-09-2015
TCCSĐT - Đó là chủ đề Hội thảo quốc tế do Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức ngày 25-9-2015, với sự tham dự của nhiều chuyên gia luật, thẩm phán, luật sư đến từ nhiều tỉnh, thành trong nước và các nước Canada, Thụy Điển, Úc, Mỹ. Các ý kiến ghi nhận tại Hội thảo chủ yếu tập trung vào hai nội dung, đó là nạn “trẻ hóa” tội phạm và cân nhắc án tử hình.
Báo cáo Đề dẫn tại Hội thảo, GS, TS, NGƯT. Mai Hồng Quỳ, Hiệu trưởng Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Việc sửa đổi Bộ luật Hình sự của nước ta rất quan tâm đến trách nhiệm của pháp nhân, do đó thời gian qua các cơ quan hữu quan từ cấp tỉnh đến trung ương đã dành nhiều sự quan tâm, góp ý và bây giờ tiếp tục được thảo luận sâu để có những sửa đổi phù hợp. Những điểm đáng chú ý và cần làm rõ, đó là trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên đang đặt ra một cách cấp thiết, bởi các vụ việc phạm tội của nhóm đối tượng này có dấu hiệu ngày càng gia tăng, gây hoang mang, lo lắng trong dư luận xã hội.
Để làm rõ vấn đề này, GS. Mai Hồng Quỳ dẫn ra một nghiên cứu mới đây cho thấy, số lượng trẻ em từ 02 - 10 tuổi tại Việt Nam hiện nay thích xem phim bạo lực; tội phạm giết người, tội phạm internet ở độ tuổi vị thành niên trong thời gian qua là rất đáng báo động. Vì thế, giải pháp nào để ngăn chặn có hiệu quả tình trạng “trẻ hóa” tội phạm trong những năm gần đây, đang có xu hướng ngày càng gia tăng?
Tiếp đó, để góp phần làm rõ và đưa ra các giải pháp nhằm ngăn chặn tình trạng trên, nhiều chuyên gia khuyến nghị vẫn nên cân nhắc việc can thiệp các biện pháp hình sự, mà nghiêng về các biện pháp giáo dục, cải tạo, bởi đối tượng người chưa thành niên đa số nhận thức về tâm sinh lý chưa đầy đủ.
Theo TS. Phan Anh Tuấn, giảng viên Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, người chưa thành niên được hiểu là những người chưa đủ 18 tuổi, là những người phát triển chưa đầy đủ về thể chất, nhận thức và tâm, sinh lý, do đó họ là đối tượng cần được sự quan tâm, giáo dục, giúp đỡ của gia đình, nhà trường và xã hội. Hiện nay, quốc tế áp dụng xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội là một xu hướng mang tính nhân đạo của pháp luật và nghiêng về phương án chuyển hướng sang “biện pháp giáo dục bắt buộc” thay cho cách xử lý đang áp dụng là các biện pháp hình sự. Chính vì lẽ đó, ngay bản thân dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) của nước ta hiện nay cũng đang đi theo xu hướng bảo vệ quyền của người chưa thành niên phạm tội được ghi nhận trong Hiến pháp 2013 và công ước quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam đã tham gia.
Đồng tình với ý kiến này, PGS,TS. Lê Thị Sơn, nguyên Phó Hiệu trưởng Đại học Luật Hà Nội phân tích, Bộ luật Hình sự hiện hành quy định về người chưa thành niên phạm tội tại chương X. Nhưng sự thể hiện các nguyên tắc của luật quốc tế trong các điều luật của chương này vẫn còn những hạn chế nhất định, vì thế chưa tạo pháp lý đầy đủ để đảm bảo thực hiện các nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội. Còn ý kiến của bà Trần Ngọc Lan Trang, giảng viên khoa Luật Hình sự, Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) cần tiệm cận hơn với luật quốc tế theo nguyên tắc quan trọng nhất là bảo đảm lợi ích cho người chưa thành niên, cũng như ưu tiên xem xét áp dụng các biện pháp thay thế xử lý hình sự trước khi truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo PGS, TS. Trần Văn Độ, nguyên Chánh án tòa quân sự, Phó Chánh Toà án nhân dân Tối cao cho biết, hiện nay Bộ luật Hình sự của nước ta không có khái niệm tra tấn. Tuy nhiên, Bộ luật hiện hành lại có nhiều quy định liên quan, như quy định đối với các tội bức cung, dùng nhục hình trong hoạt động tư pháp; “lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ”; “cố ý gây thương tích” hay là “hành hạ người khác”,… hầu hết trong các quy định này thì đều ở mức tăng nặng hình phạt và có tính răn đe cao.
Bên cạnh đó, tại Hội thảo còn ghi nhận được nhiều sự chia sẻ kinh nghiệm của các chuyên gia luật, thẩm phán, luật sư đến từ nước ngoài về mức độ để áp dụng án tử hình. Trong đó đáng chú ý là, cùng với việc đánh giá cao việc thực hiện các cam kết của Công ước quốc tế trong việc bỏ hình phạt tử hình ở các nước Bắc Âu trong vòng 200 năm qua, GS. Per Ole Traskman, Khoa Luật Đại học Lund Thụy Điển, cho biết: Biện pháp thay thế cho hình phạt tử hình ở các nước Bắc Âu là hình phạt chung thân được sử dụng rộng rãi, thậm chí như ở Na Uy thì đã bỏ cả án chung thân. Theo GS. Traskman, tội phạm vị thanh niên thường liên quan đến yếu tố tài sản và các hành vi mang tính bạo lực; tội phạm liên quan đến ma túy; liên quan đến việc sử dụng công nghệ, internet, vì thế chúng ta cần phải có những hình phạt mang tính mạnh mẽ, khắt khe hơn, chẳng hạn như là “giám sát chăm sóc”, phạt tiền hoặc hình phạt như lao động, cải tạo.
Chia sẻ kinh nghiệm về hình phạt tử hình ở Hoa Kỳ, ông Daniel Nguyễn, Luật sư tranh tụng tại Melbourne (Australia), Tổng Thư ký Ủy ban Luật gia Quốc tế tại Victoria đã đối chiếu với các luật pháp hiện hành ở Việt Nam. Theo đó, ông Daniel Nguyễn cho rằng, thái độ của người dân về các quy định luật pháp cũng cần phải xem là một tiêu chí quan trọng. Bởi vì tại Mỹ khi đưa ra luật về tử hình thì người ta tiến hành khảo sát và khi có đến 60% người đồng ý áp dụng án tử hình và “chấp nhận được về mặt đạo đức”. Có thể nói, đây là căn cứ để các cơ quan làm luật của Mỹ tham khảo trong quá trình thực thi và sửa đổi luật.
Theo kế hoạch, Hội thảo quốc tế “Sửa đổi các quy định của Bộ luật Hình sự theo Hiến pháp 2013 và tham khảo kinh nghiệm nước ngoài” sẽ tiếp tục làm việc hết ngày 26-9-2015. Tuy nhiên, các đại biểu tham dự Hội thảo cho rằng, những ý kiến, tham luận của chuyên gia luật, thẩm phán, luật sư trong và ngoài nước sẽ đóng góp hữu ích cho cơ quan soạn thảo dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) tham khảo để sửa đổi, bổ sung trong thời gian tới./.
Để làm rõ vấn đề này, GS. Mai Hồng Quỳ dẫn ra một nghiên cứu mới đây cho thấy, số lượng trẻ em từ 02 - 10 tuổi tại Việt Nam hiện nay thích xem phim bạo lực; tội phạm giết người, tội phạm internet ở độ tuổi vị thành niên trong thời gian qua là rất đáng báo động. Vì thế, giải pháp nào để ngăn chặn có hiệu quả tình trạng “trẻ hóa” tội phạm trong những năm gần đây, đang có xu hướng ngày càng gia tăng?
Tiếp đó, để góp phần làm rõ và đưa ra các giải pháp nhằm ngăn chặn tình trạng trên, nhiều chuyên gia khuyến nghị vẫn nên cân nhắc việc can thiệp các biện pháp hình sự, mà nghiêng về các biện pháp giáo dục, cải tạo, bởi đối tượng người chưa thành niên đa số nhận thức về tâm sinh lý chưa đầy đủ.
Theo TS. Phan Anh Tuấn, giảng viên Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, người chưa thành niên được hiểu là những người chưa đủ 18 tuổi, là những người phát triển chưa đầy đủ về thể chất, nhận thức và tâm, sinh lý, do đó họ là đối tượng cần được sự quan tâm, giáo dục, giúp đỡ của gia đình, nhà trường và xã hội. Hiện nay, quốc tế áp dụng xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội là một xu hướng mang tính nhân đạo của pháp luật và nghiêng về phương án chuyển hướng sang “biện pháp giáo dục bắt buộc” thay cho cách xử lý đang áp dụng là các biện pháp hình sự. Chính vì lẽ đó, ngay bản thân dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) của nước ta hiện nay cũng đang đi theo xu hướng bảo vệ quyền của người chưa thành niên phạm tội được ghi nhận trong Hiến pháp 2013 và công ước quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam đã tham gia.
Đồng tình với ý kiến này, PGS,TS. Lê Thị Sơn, nguyên Phó Hiệu trưởng Đại học Luật Hà Nội phân tích, Bộ luật Hình sự hiện hành quy định về người chưa thành niên phạm tội tại chương X. Nhưng sự thể hiện các nguyên tắc của luật quốc tế trong các điều luật của chương này vẫn còn những hạn chế nhất định, vì thế chưa tạo pháp lý đầy đủ để đảm bảo thực hiện các nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội. Còn ý kiến của bà Trần Ngọc Lan Trang, giảng viên khoa Luật Hình sự, Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) cần tiệm cận hơn với luật quốc tế theo nguyên tắc quan trọng nhất là bảo đảm lợi ích cho người chưa thành niên, cũng như ưu tiên xem xét áp dụng các biện pháp thay thế xử lý hình sự trước khi truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo PGS, TS. Trần Văn Độ, nguyên Chánh án tòa quân sự, Phó Chánh Toà án nhân dân Tối cao cho biết, hiện nay Bộ luật Hình sự của nước ta không có khái niệm tra tấn. Tuy nhiên, Bộ luật hiện hành lại có nhiều quy định liên quan, như quy định đối với các tội bức cung, dùng nhục hình trong hoạt động tư pháp; “lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ”; “cố ý gây thương tích” hay là “hành hạ người khác”,… hầu hết trong các quy định này thì đều ở mức tăng nặng hình phạt và có tính răn đe cao.
Bên cạnh đó, tại Hội thảo còn ghi nhận được nhiều sự chia sẻ kinh nghiệm của các chuyên gia luật, thẩm phán, luật sư đến từ nước ngoài về mức độ để áp dụng án tử hình. Trong đó đáng chú ý là, cùng với việc đánh giá cao việc thực hiện các cam kết của Công ước quốc tế trong việc bỏ hình phạt tử hình ở các nước Bắc Âu trong vòng 200 năm qua, GS. Per Ole Traskman, Khoa Luật Đại học Lund Thụy Điển, cho biết: Biện pháp thay thế cho hình phạt tử hình ở các nước Bắc Âu là hình phạt chung thân được sử dụng rộng rãi, thậm chí như ở Na Uy thì đã bỏ cả án chung thân. Theo GS. Traskman, tội phạm vị thanh niên thường liên quan đến yếu tố tài sản và các hành vi mang tính bạo lực; tội phạm liên quan đến ma túy; liên quan đến việc sử dụng công nghệ, internet, vì thế chúng ta cần phải có những hình phạt mang tính mạnh mẽ, khắt khe hơn, chẳng hạn như là “giám sát chăm sóc”, phạt tiền hoặc hình phạt như lao động, cải tạo.
Chia sẻ kinh nghiệm về hình phạt tử hình ở Hoa Kỳ, ông Daniel Nguyễn, Luật sư tranh tụng tại Melbourne (Australia), Tổng Thư ký Ủy ban Luật gia Quốc tế tại Victoria đã đối chiếu với các luật pháp hiện hành ở Việt Nam. Theo đó, ông Daniel Nguyễn cho rằng, thái độ của người dân về các quy định luật pháp cũng cần phải xem là một tiêu chí quan trọng. Bởi vì tại Mỹ khi đưa ra luật về tử hình thì người ta tiến hành khảo sát và khi có đến 60% người đồng ý áp dụng án tử hình và “chấp nhận được về mặt đạo đức”. Có thể nói, đây là căn cứ để các cơ quan làm luật của Mỹ tham khảo trong quá trình thực thi và sửa đổi luật.
Theo kế hoạch, Hội thảo quốc tế “Sửa đổi các quy định của Bộ luật Hình sự theo Hiến pháp 2013 và tham khảo kinh nghiệm nước ngoài” sẽ tiếp tục làm việc hết ngày 26-9-2015. Tuy nhiên, các đại biểu tham dự Hội thảo cho rằng, những ý kiến, tham luận của chuyên gia luật, thẩm phán, luật sư trong và ngoài nước sẽ đóng góp hữu ích cho cơ quan soạn thảo dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) tham khảo để sửa đổi, bổ sung trong thời gian tới./.
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo đảm an ninh kinh tế, góp phần bảo đảm an ninh quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế
- Hoàn thiện pháp luật về tổ chức, hoạt động của chính quyền đô thị, đáp ứng yêu cầu quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả ở Việt Nam
- Vai trò của các quốc gia tầm trung trong hệ thống quốc tế và gợi mở cho Việt Nam trong mục tiêu khẳng định vị thế quốc gia trong bối cảnh mới
- Đắk Nông: “Điểm sáng” trong phát triển du lịch thời kỳ hội nhập quốc tế
- Tự quản trong cộng đồng xã hội đối với quá trình xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam (kỳ 1)
-
Thế giới: Vấn đề sự kiện
Tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến thế giới, khu vực và Việt Nam -
Kinh tế
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa : Quan niệm và giải pháp phát triển -
Nghiên cứu - Trao đổi
Quan điểm của C. Mác về lực lượng sản xuất và vấn đề bổ sung, phát triển quan điểm này trong giai đoạn hiện nay -
Thế giới: Vấn đề sự kiện
Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 và dấu ấn chính sách dân tộc của V.I. Lê-nin: Nhìn lại và suy ngẫm -
Thế giới: Vấn đề sự kiện
Một số lý giải về cuộc xung đột Nga - Ukraine hiện nay và tính toán chiến lược của các bên
