Đây là Hội nghị quan trọng, là dịp để đánh giá tổng thể công tác chuẩn bị cho việc thành lập Cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015, làm cơ sở để các lãnh đạo ASEAN quyết định về vấn đề này tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 27 sẽ diễn ra vào tháng 11 tới đây.

Tại Hội nghị, các bộ trưởng tập trung rà soát tiến độ thực hiện Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, thảo luận về việc tăng cường quan hệ đối ngoại và vai trò trung tâm của ASEAN, cũng như các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm.

Các bộ trưởng hoan nghênh kết quả đạt được trong thực hiện Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN 2015, đồng thời khẳng định quyết tâm hoàn thành các biện pháp còn lại để bảo đảm hình thành Cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015.

Các bộ trưởng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục nỗ lực, ở cả cấp khu vực và quốc gia để thực hiện các kế hoạch đề ra, kể cả về kết nối và thu hẹp khoảng cách phát triển; cải tiến và nâng cao hiệu quả hoạt động của ASEAN; tăng cường công tác tuyên truyền về ASEAN; nhất trí cần khẩn trương xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015 có chất lượng để trình Hội nghị Cấp cao ASEAN 27 (tháng 11-2015) thông qua.

Về quan hệ đối ngoại và vai trò trung tâm của ASEAN, các bộ trưởng nhất trí cần tiếp tục làm sâu sắc thêm quan hệ với các nước đối tác; xem xét thuận lợi đề nghị nâng cấp quan hệ của một số đối tác.

Các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy vai trò trung tâm ASEAN, tăng cường đoàn kết nội khối, nhất là trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến hòa bình, ổn định, an ninh và phát triển ở khu vực. Các bộ trưởng nhất trí cần thúc đẩy hình thành cấu trúc khu vực trên cở sở các diễn đàn và cơ chế hiện có của ASEAN; xem xét dự thảo Kế hoạch công tác về Tăng cường vai trò trung tâm của ASEAN.

Trao đổi về tình hình khu vực và quốc tế, các bộ trưởng cho rằng tình hình khu vực và thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp; các điểm nóng cũng như các thách thức an ninh phi truyền thống ngày càng trở nên nghiêm trọng, đòi hỏi gia tăng nỗ lực đối thoại và hợp tác để giải quyết hiệu quả những vấn đề này. Theo đó, các bộ trưởng hoan nghênh thỏa thuận mới đạt được mới đây giữa P5+1 và I-ran về vấn đề hạt nhân của I-ran, hoan nghênh việc bình thường hóa quan hệ Mỹ-Cuba…; coi đây là những điểm sáng trong bối cảnh tình hình phức tạp hiện nay.

Về tình hình Biển Đông, các bộ trưởng bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn biến phức tạp gần đây trên thực địa, cho rằng những hành động này đã làm suy giảm lòng tin, gia tăng căng thẳng, đe dọa hòa bình, ổn định và an ninh ở Biển Đông.

Các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải và hàng không; giải quyết hòa bình tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS); thực hiện kiềm chế; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC và sớm đạt được Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC).

Các bộ trưởng cũng nhất trí cần tăng cường đoàn kết, trách nhiệm và vai trò của ASEAN trong việc xử lý vấn đề Biển Đông.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã tham gia tích cực và đóng góp quan trọng cho các nội dung thảo luận tại các phiên họp. Trong các phát biểu, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh nhấn mạnh Cộng đồng ASEAN ra đời là một sự chuyển biến có tính chất chiến lược, phản ánh nhu cầu cấp thiết của việc nâng liên kết ASEAN và khu vực lên mức cao hơn nhằm phục vụ mục tiêu hòa bình, ổn định, phát triển và vì lợi ích người dân khu vực.

Phó Thủ tướng nêu rõ những thuận lợi và thách thức đối với tiến trình xây dựng cộng đồng; nhấn mạnh ASEAN cần đẩy mạnh liên kết sâu rộng hơn và phát huy vai trò trung tâm ở khu vực.

Phó Thủ tướng đề nghị từng nước thành viên đầu tư nỗ lực và nguồn lực lớn hơn cho triển khai các dòng hành động còn lại trong cả ba trụ cột, Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) và Kế hoạch công tác Sáng kiến IAI, giai đoạn 2; thúc đẩy và làm sâu sắc thêm quan hệ với các đối tác, tăng cường vai trò trung tâm ASEAN, nhất là trong việc bảo đảm hòa bình và an ninh ở khu vực, xử lý hiệu quả các thách thức an ninh, cả truyền thống và phi truyền thống, trong đó có tình hình phức tạp ở Biển Đông; tiếp tục thúc đẩy đoàn kết và thống nhất ASEAN, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của ASEAN, tăng cường Ban thư ký ASEAN, đẩy mạnh công tác tuyên truyền quảng bá cả ở tầm quốc gia và khu vực để nâng cao nhận thức về ASEAN.

Về việc xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015, Phó Thủ tướng nhấn mạnh Tầm nhìn cần có chất lượng và mang tầm chiến lược, bảo đảm đưa liên kết ASEAN lên mức cao hơn, sâu rộng hơn, tăng cường đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN; các Kế hoạch hành động triển khai Tầm nhìn cần đề ra những cách thức, biện pháp khả thi, cơ chế huy động nguồn lực phù hợp và cơ chế giám sát hiệu quả việc thực hiện.

Về tình hình Biển Đông, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh chia sẻ quan ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Đông; đề nghị ASEAN cần phát huy tinh thần chủ động và trách nhiệm, tăng cường đoàn kết và vai trò chủ đạo của Hiệp hội, thúc đẩy các bên tuân thủ các nguyên tắc chung đã được nhất trí, nhất là các nguyên tắc về kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS 1982; thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, nhất là Điều 5 và đi vào thảo luận thực chất để sớm đạt được Bộ quy tắc COC có hiệu quả.

Về các vấn đề khác, Phó Thủ tướng đã hoan nghênh việc bình thường hóa quan hệ giữa Cuba và Mỹ, kêu gọi sớm bỏ cấm vận đối với Cuba và đề nghị đưa nội dung này vào thông cáo chung của hội nghị AMM 48.

Trước đó, ngày 03-8, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã nhóm họp Ủy ban Hiệp định về khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (Ủy ban SEANWFZ) và gặp các Đại diện Ủy ban Liên chính phủ ASEAN về Nhân quyền (AICHR).

* Ngày 04-8, nhân dịp Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM) lần thứ 48 tại Malaysia, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã có cuộc tiếp xúc song phương với người đồng cấp bên phía Na Uy, Campuchia và Philippines.

Tại cuộc gặp với Bộ trưởng Ngoại giao Na Uy Boerge Brende, hai bên bày tỏ hài lòng về những phát triển tích cực trong quan hệ hai nước thời gian qua, đặc biệt là sau chuyến thăm Việt Nam thành công của Thủ tướng Na Uy Erna Solberg.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đánh giá cao những đóng góp tích cực của Na Uy trong lĩnh vực hợp tác phát triển với Việt Nam.

Bộ trưởng Ngoại giao Na Uy khẳng định Na Uy rất coi trọng mối quan hệ hữu nghị và hợp tác với Việt Nam; cảm ơn Việt Nam đã hỗ trợ Na Uy tăng cường quan hệ với ASEAN, ủng hộ Na Uy trở thành Đối tác Đối thoại theo lĩnh vực của ASEAN.

Hai bên nhất trí trong thời gian tới cần tăng cường hợp tác trên nhiều lĩnh vực để đưa quan hệ hai nước ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất; tiếp tục thúc đẩy trao đổi đoàn các cấp, trong đó có đoàn Bộ trưởng Ngoại giao Na Uy thăm Việt Nam.

Hai bên cũng nhất trí thúc đẩy các doanh nghiệp Na Uy tham gia thị trường Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực Na Uy có thế mạnh và Việt Nam có nhu cầu như hàng hải, đóng tàu, thủy điện, kinh tế biển.

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề nghị hai bên sớm xem xét ký kết Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao và công vụ, đồng thời đề nghị Na Uy xem xét miễn thị thực du lịch cho công dân Việt Nam trên cơ sở qua lại khi Việt Nam đã miễn thị thực du lịch cho công dân Na Uy.

Hai bên cũng nhất trí tăng cường phối hợp và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn khu vực và quốc tế.

Hai bên cùng chia sẻ mối quan tâm về tình hình Biển Đông, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

Tại cuộc gặp với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và hợp tác quốc tế Campuchia Hor Nam Hong, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh khẳng định Việt Nam luôn coi trọng quan hệ láng giềng hữu nghị và hợp tác truyền thống với Campuchia.

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề nghị hai nước trong thời gian tới tiếp tục đẩy mạnh hợp tác trên các lĩnh vực, trong đó có việc sớm phối hợp tổ chức Kỳ họp lần thứ 14 Ủy ban Hỗn hợp Việt Nam-Campuchia trong năm 2015.

Liên quan đến vấn đề biên giới Việt Nam-Campuchia, trên cơ sở quan hệ hữu nghị tốt đẹp giữa hai nước, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề nghị hai bên tìm kiếm những giải pháp nhằm giải quyết các vấn đề tồn đọng để sớm hoàn thành công tác phân giới cắm mốc biên giới đất liền như nhận thức chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước đã đạt được tháng 3-2015.

Về phần mình, Phó Thủ tướng Hor Nam Hong nhất trí với các đề xuất của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh.

Phó Thủ tướng Hor Nam Hong nhất trí hai bên cần phối hợp và hợp tác chặt chẽ trong quản lý vấn đề biên giới, không để vấn đề này ảnh hưởng đến tổng thể quan hệ hợp tác truyền thống tốt đẹp giữa hai nước.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng đã có cuộc tiếp xúc với Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Albert del Rosario.

Hai bên bày tỏ vui mừng trước sự phát triển tốt đẹp của quan hệ hai nước thời gian qua, nhất trí tiếp tục thúc đẩy trao đổi đoàn các cấp, đặc biệt là các chuyến thăm cấp cao, trong đó có việc chuẩn bị cho chuyến tham dự Hội nghị Cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) 2015, tại Philippines của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang.

Hai bên nhất trí sớm tổ chức kỳ họp Ủy ban Hợp tác song phương lần thứ tám, đẩy mạnh hợp tác giữa hai nước trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, an ninh, quốc phòng, nông nghiệp, ngư nghiệp, văn hóa, giáo dục, du lịch…

Về tình hình khu vực và quốc tế, hai bên đã tập trung trao đổi về hợp tác ASEAN và về vấn đề Biển Đông.

Hai bên khẳng định tiếp tục phối hợp và nỗ lực cùng các nước ASEAN xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN, đề cao đoàn kết và phát huy vai trò trung tâm của ASEAN.

* Theo chương trình, ngày 05-8, sẽ tiếp tục diễn ra các hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN với các nước Đối tác của ASEAN./.