Tham dự hội nghị có các đồng chí Uỷ viên Trung ương Đảng: Ksor Phước, Uỷ viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Quốc hội; Giàng Seo Phử, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban Dân tộc; cùng các đồng chí lãnh đạo các bộ, ban, ngành Trung ương, Ban Chỉ đạo Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có cơ quan làm công tác dân tộc và đại diện các tổ chức quốc tế.

Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020 là chiến lược dài hạn đầu tiên về công tác dân tộc trong lịch sử nước ta, có ý nghĩa rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống của hơn 12 triệu đồng bào dân tộc thiểu số, sinh sống trên ¾ diện tích lãnh thổ đất nước - đều là những vùng phên giậu của Tổ quốc.

Phát biểu tại Hội nghị, đồng chí Giảng Seo Phử khẳng định, hơn 10 năm qua, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có những chuyển biến quan trọng. Đời sống đồng bào được cải thiện một bước, ngày càng ổn định. Diện mạo miền núi và vùng dân tộc thiểu số có những bước phát triển toàn diện về nhiều mặt. Tuy nhiên, những thành tựu, tiến bộ đạt được chưa tương xứng với khả năng, cũng như yêu cầu phát triển của vùng và của cả nước. Đời sống đồng bào dân tộc thiểu số miền núi vẫn còn nhiều khó khăn, có nơi rất khó khăn. Các thế lực thù địch tiếp tục lợi dụng những khó khăn đó để thực hiện âm mưu chống phá cách mạng nước ta về mọi mặt. Có hiện tượng tôn giáo phát triển một cách không bình thường ở một số nơi... Để giải quyết những khó khăn trên, việc ban hành kịp thời và thực thi hiệu quả những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số có vai trò rất quan trọng.

Trong công tác dân tộc, đến năm 2012, nhiều chính sách của Đảng, Nhà nước liên quan tới công tác dân tộc hết hiệu lực. Vì vậy, ngay từ đầu năm 2011, Uỷ ban Dân tộc đã tham mưu với Chính phủ xây dựng nhiều chính sách cho giai đoạn tiếp theo, chú trọng đến tính ổn định và dài hạn của chính sách. Đặc biệt, năm 2013, Uỷ ban Dân tộc phối hợp hiệu quả với các bộ, ngành, cơ quan ở Trung ương và các địa phương tham mưu, xây dựng và trình Thủ tướng chính phủ ban hành Quyết định số 449/QĐ-TTg, ngày 12-3-2013, về việc phê duyệt Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020 và Quyết định số 2356/QĐ-TTg, ngày 04-12-2013, về ban hành Chương trình hành động thực hiện Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020.

Đây là hai bản kế hoạch dài hạn đầu tiên về lĩnh vực công tác dân tộc của nước ta, thể hiện tính toàn diện, đồng bộ, ổn định và bền vững cho một giai đoạn phát triển của ngành và có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với công tác dân tộc, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Đồng thời, đây cũng là một minh chứng quan trọng khẳng định thêm cam kết của Việt Nam trước Liên hiệp quốc sớm hoàn thành các mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ, với cả 8 mục tiêu. Hiện nay, những mục tiêu chưa đạt được đều liên quan tới vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Báo cáo nội dung cơ bản của Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020 và Chương trình hành động thực hiện Chiến lược, đồng chí Hoàng Xuân Lương, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Dân tộc cho biết, Chiến lược công tác dân tộc xác định rõ mục tiêu đến năm 2020 là: Phát triển kinh tế - xã hội toàn diện, nhanh, bền vững, đẩy mạnh giảm nghèo vùng dân tộc thiểu số, rút ngắn khoảng cách phát triển giữa các dân tộc, giảm dần vùng đặc biệt khó khăn, từng bước hình thành các trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học vùng dân tộc thiểu số; phát triển nguồn nhân lực, tăng cường số lượng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ là người dân tộc thiểu số; củng cố hệ thống chính trị cơ sở, giữ vững khối đại đoàn kết các dân tộc, bảo đảm ổn định an ninh quốc phòng.

Để thực hiện mục tiêu đó, chiến lược và Chương trình hành động của chính phủ nêu lên 9 nhiệm vụ: Một là, phát triển giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực các dân tộc thiểu số. Hai là, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị; xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ người dân tộc thiểu số; củng cố an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Ba là, phát triển sản xuất, đẩy nhanh công tác xóa đói, giảm nghèo đồng bào vùng dân tộc thiểu số. Bốn là, phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số. Năm là, phát triển toàn diện các lĩnh vực y tế, chăm sóc sức khỏe. Sáu là, bảo tồn, phát triển văn hóa, xã hội vùng dân tộc thiểu số. Bảy là, tập trung đầu tư phát triển địa bàn đặc biệt khó khăn vùng dân tộc thiểu số. Tám là, bảo đảm nước sinh hoạt, môi trường sống vùng dân tộc thiểu số. Chín là, phát triển, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Để hoàn thành 9 nhiệm vụ trên, Thủ tướng Chính phủ giao cho các bộ ngành, địa phương xây dựng và tổ chức thực hiện 57 đề án, trong đó có 19 đề án đang triển khai và trong thời gian tới phải xây dựng mới 38 đề án.

Thảo luận tại Hội nghị, ý kiến của các đại biểu đều bày tỏ sự vui mừng khi một chiến lược dài hạn về công tác dân tộc lần đầu tiên được ban hành, mở đường cho việc triển khai tại cơ sở, với kỳ vọng mang lại những chuyển biến tích cực, mạnh mẽ hơn đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Việc ban hành Chiến lược và Chương trình hành động Chiến lược thể hiện sự quan tâm lớn của Đảng, Chính phủ đối với công tác dân tộc, đồng thời cũng cho thấy một quyết tâm chính trị rất cao của Trung ương. Một số ý kiến cũng thẳng thắn chỉ ra những tồn tại, khó khăn trong triển khai chính sách dân tộc thời gian qua, đồng thời đề xuất những kiến nghị, giải pháp đối với các cơ quan chức năng để nâng cao chất lượng trong việc cụ thể hoá Chiến lược quan trọng trên, thời gian tới.

Theo đồng chí Ksor Phước, Hiến pháp mới quy định Hội đồng dân tộc của Quốc hội có vai trò ở cả ba khâu trong tổ chức thực hiện chính sách về dân tộc, từ đề xuất xây dựng chính sách, tham gia xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện chính sách và giám sát tổ chức thực hiện chính sách. Trong đó, khi Chính phủ ban hành chính sách liên quan tới vấn đề dân tộc bắt buộc phải lấy ý kiến của Hội đồng Dân tộc. Tuy nhiên, hiện nay, còn tình trạng các bộ, ban, ngành chưa tuân thủ nghiêm túc việc lấy ý kiến này, nên điều này cần nghiêm túc khắc phục. Các chính sách về dân tộc thời gian tới cần hướng tới việc khơi dậy sự tự lực, tự cường của đồng bào dân tộc. Đây là điểm yếu nhất về chính sách dân tộc kéo dài nhiều năm nay. Nhiều vùng dân tộc có dân trí khá cao so với trình độ chung của đồng bào dân tộc, nhưng trình độ phát triển lại không tương xứng. Cũng theo đồng chí, cần nhân rộng mô hình kết nghĩa giữa đồng bào Kinh và đồng bào thiểu số ngay tại địa bàn tập trung nhiều dân tộc cùng sinh sống, nhất là giúp nhau làm kinh tế, nhằm thu hẹp khoảng cách giàu nghèo. Khi đồng bào một lòng đoàn kết thì không có kẻ thù nào chia rẽ được.

Theo đánh giá Ban Chỉ đạo Tây Bắc, chất lượng giáo dục và trình độ đội ngũ cán bộ người dân tộc hiện nay còn thấp. Đây chính là rào cản rất lớn cho phát triển vùng dân tộc. Ngay trong bố trí sử dụng đội ngũ cán bộ người dân tộc cũng bộc lộ không ít bất hợp lý, chẳng hạn, có nơi là địa bàn cư trú của nhiều dân tộc nhưng cán bộ lãnh đạo lại chỉ tập trung ở một dân tộc… Do đó, các đề án cụ thể hoá Chiến lược cần dành ưu tiên cho hai nội dung trên.

Một số ý kiến của các đồng chí lãnh đạo địa phương đề nghị trong xây dựng các chính sách nhằm cụ thể hoá Chiến lược nên bổ sung sự tham gia của các địa phương để bảo đảm các chính sách sát thực tiễn. Hiện nay, trong quá trình xây dựng chính sách dân tộc, các địa phương còn được tham gia khá hạn chế. Mặt khác, các chính sách cần tập trung, tránh dàn trải, nên sắp xếp theo thứ tự ưu tiên, giải quyết các vấn đề đang bức xúc nhất, dựa vào tiềm lực thực tế của đất nước, tránh ban hành một loạt chính sách nhưng sau đó tiềm lực kinh tế không bảo đảm thực hiện. Uỷ ban Dân tộc cũng cần sớm ban hành Hướng dẫn thực hiện Chiến lược, để các địa phương có căn cứ xây dựng kế hoạch triển khai trong thời gian sớm nhất.

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, đồng chí Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, Đảng, Nhà nước luôn xác định công tác dân tộc có vị trí chiến lược quan trọng trong sự nghiệp cách mạng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong thời kỳ kháng chiến, vùng dân tộc thiểu số và miền núi luôn là chỗ dựa vững chắc, là hậu phương lớn để tiến hành đấu tranh cách mạng, góp phần lập nên chiến thắng vẻ vang của dân tộc. Trong thời kỳ đổi mới đất nước, nhiều chủ trương, chính sách lớn về phát triển kinh tế - xã hội địa bàn dân tộc, miền núi được ban hành. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI tiếp tục khẳng định vấn đề dân tộc và đoàn kết các dân tộc là vấn đề chiến lược, cơ bản, lâu dài của sự nghiệp cách mạng nước ta.

Thay mặt Chính phủ, đồng chí Nguyễn Xuân Phúc biểu dương những nỗ lực, đóng góp quan trọng trong thời gian qua của các bộ, ngành, địa phương và đặc biệt là Ủy ban Dân tộc, những cán bộ làm công tác dân tộc ở Trung ương và địa phương. Đánh giá cao sự quan tâm, ủng hộ của các tổ chức quốc tế, nhà tài trợ trong và ngoài nước hỗ trợ Chính phủ trong cuộc chiến chống đói nghèo.

Đồng chí cho rằng, mặc dù thành quả công tác dân tộc rất đáng trân trọng, nhưng chúng ta phải khẳng định một thực tế rằng, vùng miền núi và đồng bào dân tộc vẫn còn rất nhiều khó khăn. Công tác dân tộc nói chung và hệ thống chính sách dân tộc nói riêng còn nhiều bất cập. Do đó, đồng chí yêu cầu các bộ, ngành Trung ương, các địa phương cần sớm triển khai hiệu quả Chiến lược công tác dân tộc, tập trung một số nhiệm vụ:

Thứ nhất, thống nhất quan điểm, nhận thức công tác dân tộc là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị; tổ chức quán triệt đầy đủ, sâu sắc các nội dung của Chiến lược và Chương trình hành động thực hiện Chiến lược; triển khai lồng ghép các nhiệm vụ nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.

Thứ hai, đổi mới tư duy trong xây dựng chính sách, cách tiếp cận trên cơ sở chiến lược dài hạn mang tính toàn diện, ổn định, bền vững. Các bộ, ngành, địa phương cần phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Dân tộc trong xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc. Nâng cao chất lượng nghiên cứu, tham mưu, đánh giá chính sách, dự báo những tác động ảnh hưởng đến kinh tế, xã hội, môi trường sống, quốc phòng, an ninh của vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Thứ ba, Ủy ban Dân tộc khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành tổ chức xây dựng trình Chính phủ những đề án liên quan đến chính sách dân tộc và công tác dân tộc nằm trong Chương trình công tác của Chính phủ năm 2014 và trong Chương trình hành động thực hiện Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020. Phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính ban hành quy chế về quản lý, lồng ghép, sử dụng vốn ngân sách nhà nước của các chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình, dự án trên cùng một địa bàn. Thống nhất đầu mối cơ quan quản lý, tổ chức thực hiện chính sách. Nâng cao vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Giao Uỷ ban Dân tộc là đầu mối chủ trì, tổng hợp, rà soát, đôn đốc nhiệm vụ của các bộ, ngành, địa phương, quản lý, kiểm tra, định kỳ hằng năm tổng kết, đánh giá tình hình thực hiện Chiến lược để báo cáo Chính phủ. Thời gian thực hiện dự án không còn nhiều, với khối lượng đồ sộ các công việc, do đó, các cơ quan có liên quan cần tập trung thích đáng thời gian, công sức, với trách nhiệm chính trị cao nhất để thực hiện thắng lợi Chiến lược quan trọng trên./.