Những nhân tố tác động đến công tác dân vận của Đảng hiện nay

Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đại hội XII của Đảng chỉ rõ, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là việc mới mẻ, đặt ra nhiều khó khăn, phức tạp cho công tác lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, cần nghiên cứu làm sáng tỏ hơn mối quan hệ giữa Nhà nước và thị trường và có giải pháp để bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa. Nếu không có sự quản lý chặt chẽ, kịp thời của Nhà nước, không có giải pháp điều tiết hữu hiệu thì nền kinh tế có thể bị chệch hướng, một bộ phận giàu lên bất hợp pháp nhanh chóng, đẩy nhanh sự phân hóa giàu - nghèo giữa các giai tầng trong xã hội..., dẫn đến nhiều vấn đề xã hội nan giải.

Tình hình đó đòi hỏi công tác dân vận của Đảng phải góp phần thúc đẩy phát triển các thành phần kinh tế trong cơ chế thị trường, song không làm mất đi tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội, không dẫn tới đảo lộn về chính trị, không làm xói mòn, biến dạng phẩm giá, đạo đức, lối sống, bản sắc văn hóa dân tộc và con người Việt Nam. Những mục tiêu, định hướng đó được Đảng ta chỉ rõ: “Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển; tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển văn hóa, y tế, giáo dục..., giải quyết tốt các vấn đề xã hội vì mục tiêu phát triển con người”(1).

Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đi đôi với mở rộng và phát huy dân chủ của nhân dân. Công tác dân vận của Đảng phải góp phần nâng cao trình độ để mọi người sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật; tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân; xây dựng hệ thống chính quyền trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới.

Những cơ hội và thách thức từ chủ động hội nhập quốc tế. Với việc tích cực, chủ động hội nhập quốc tế, cán bộ, đảng viên và nhân dân ta có điều kiện tiếp xúc với thế giới bên ngoài, do đó dễ chịu sự tác động cả mặt tích cực lẫn tiêu cực của quá trình hội nhập. Để phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực, công tác dân vận của Đảng phải góp phần nâng cao giác ngộ và bản lĩnh chính trị, nâng cao trình độ tri thức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân; thực hiện có hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội; bảo đảm an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội, ổn định chính trị; nâng cao đời sống của nhân dân.

Bốn nguy cơ mà Đảng ta từng chỉ rõ - tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới, chệch hướng xã hội chủ nghĩa, nạn tham nhũng, tệ quan liêu, “diễn biến hòa bình” và “tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ”, đến nay vẫn tồn tại và diễn biến phức tạp, đan xen, tác động lẫn nhau, cản trở việc thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, gây bất bình và giảm sút lòng tin trong nhân dân... Những điều đó tác động rất mạnh đến đời sống của các tầng lớp nhân dân, nhất là lớp trẻ, vì thế đang đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm trong lãnh đạo, quản lý xã hội hiện nay.

Những quan điểm chỉ đạo về tăng cường và đổi mới công tác dân vận của Đảng trong thời kỳ mới

Cách mạng là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; nhân dân là chủ, nhân dân làm chủ. Phải luôn luôn lấy mục tiêu vì hạnh phúc của nhân dân làm cơ sở cho việc giáo dục, thuyết phục, tổ chức, hướng dẫn nhân dân tiến hành sự nghiệp cách mạng. Chế độ ta là chế độ do nhân dân làm chủ dưới sự lãnh đạo của Đảng, do đó phải thật sự tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Cần khắc phục tệ quan liêu, xa dân, không tin dân, chuyên quyền độc đoán, vi phạm quyền làm chủ của nhân dân.

Phát huy quyền làm chủ, đáp ứng lợi ích thiết thực của nhân dân; kết hợp hài hòa các lợi ích; quyền lợi phải đi đôi với nghĩa vụ công dân; chú trọng lợi ích trực tiếp của người dân; huy động sức dân phải đi đôi với bồi dưỡng sức dân; những gì có lợi cho dân thì hết sức làm, những gì có hại cho dân thì hết sức tránh. Cùng với việc chăm lo lợi ích thiết thực, nâng cao tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường cho nhân dân, công tác dân vận phải hết sức coi trọng phát huy dân chủ, quan tâm chăm lo lợi ích chính đáng cho nhân dân, tích cực chống tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí.

Phương thức lãnh đạo công tác dân vận của Đảng phải gắn liền với công tác xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Mọi quan điểm, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước phải phù hợp với lợi ích của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải gương mẫu để nhân dân tin tưởng, noi theo. Rút kinh nghiệm từ thực tiễn những năm đổi mới vừa qua, có một số chủ trương, cơ chế chính sách, một số quyết định khi ban hành chưa được nhân dân đồng tình ủng hộ. Nguyên nhân chủ yếu là do bệnh quan liêu, không sát dân, không sát thực tiễn, không nắm được tâm tư và nguyện vọng của nhân dân; quy trình, cách soạn thảo văn bản và ra các quyết định chưa có sự tham gia ý kiến, góp ý của nhân dân; những hạn chế, yếu kém trong hoạt động của một số tổ chức đảng, nhà nước, chính quyền các cấp; sự thiếu gương mẫu của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Vì thế, muốn làm tốt công tác dân vận trước hết phải xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh, cán bộ, đảng viên phải gương mẫu; các chủ trương, chính sách đề ra phải thực sự vì dân và phát huy được những sáng kiến của nhân dân.

Công tác dân vận là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, trong đó Đảng lãnh đạo, chính quyền tổ chức thực hiện, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể làm tham mưu và nòng cốt. Các tổ chức đảng từ Trung ương đến cơ sở phải lấy công tác vận động và chăm lo lợi ích của nhân dân làm nội dung chủ yếu trong hoạt động của mình. Mọi cán bộ, đảng viên đều phải làm công tác dân vận, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và vận động nhân dân thực hiện theo chức trách của mình; khắc phục hiện tượng không muốn làm hoặc không biết làm công tác dân vận.

Để Nhà nước thực sự là của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp, Chính phủ và ủy ban nhân dân các cấp phải thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng thành chính sách, pháp luật; tạo môi trường thuận lợi cho nhân dân sản xuất và sinh hoạt. Bộ máy nhà nước từ cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp đều phải nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân và ý thức trách nhiệm trước dân, gắn bó chặt chẽ với nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Mọi cán bộ, công chức, viên chức nhà nước đều phải trực tiếp làm công tác dân vận theo chức trách của mình.

Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, củng cố tổ chức bộ máy, đổi mới phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, nhất là ở cơ sở; tạo điều kiện thuận lợi cho Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình và tổ chức các tầng lớp nhân dân tích cực tham gia công cuộc đổi mới, xây dựng Đảng và chính quyền trong sạch, vững mạnh.

Một số nhiệm vụ và giải pháp cần thực hiện để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dân vận của Đảng

Một là, tăng cường xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức; tập trung giải quyết kịp thời, có hiệu quả những bức xúc chính đáng của nhân dân; làm cho nhân dân tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Kiên trì thực hiện tốt Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI và Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, làm cho Đảng ta thực sự trong sạch, vững mạnh. Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng; ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên.

Thực hiện tốt Quy chế Giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội và Quy định để Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, nâng cao chất lượng các tổ chức cơ sở đảng, hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.

Nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung những quy định về chính sách, pháp luật để thực hiện những nội dung Hiến pháp năm 2013 về quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân trên cơ sở tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân, tạo điều kiện để nhân dân phát huy đầy đủ quyền và thực hiện tốt nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc. Các cấp, các ngành, địa phương, đơn vị tập trung giải quyết những bức xúc, nguyện vọng chính đáng của nhân dân, nhất là những vấn đề liên quan trực tiếp đến đời sống, việc làm, đền bù thu hồi đất đai, tai nạn giao thông, tệ nạn xã hội... Trong xây dựng thể chế, chính sách, cần quán triệt và thực hiện nghiêm nguyên tắc: mọi chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước phải thuận với lòng dân, xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân. Quan tâm điều chỉnh hài hòa lợi ích giữa các giai tầng xã hội, các vùng, miền, các lĩnh vực. Xử lý nghiêm minh những vụ, việc tiêu cực, tham nhũng; giải quyết dứt điểm những vụ, việc khiếu kiện đông người phức tạp, kéo dài.

Hai là, nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị - xã hội và các tầng lớp nhân dân về vai trò, vị trí công tác dân vận trong tình hình mới. Đổi mới và nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục, làm cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nắm vững, nhất trí với mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ công tác dân vận. Thực hiện tốt công tác dân vận trong đồng bào dân tộc thiểu số, các tôn giáo, người Việt Nam ở nước ngoài.

Tăng cường lãnh đạo công tác thông tin, tuyên truyền, phát huy sức mạnh tổng hợp của các cơ quan thông tin đại chúng; mở rộng các kênh thông tin truyền thông, đối thoại trực tiếp với nhân dân, góp phần giải tỏa bức xúc, hoài nghi trong xã hội. Chú trọng việc định hướng và quản lý các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là mạng xã hội; phát huy sức mạnh của dư luận xã hội lành mạnh hỗ trợ cho các biện pháp quản lý của Nhà nước và các biện pháp tuyên truyền, giáo dục, vận động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Chủ động đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc, kích động của các thế lực thù địch chống phá khối đại đoàn kết dân tộc, chia rẽ giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, cổ vũ và nhân rộng các nhân tố mới, các điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt trên mọi lĩnh vực; phát huy tinh thần yêu nước, thực hành dân chủ, tạo ra phong trào hành động cách mạng của toàn dân. Phát hiện, bồi dưỡng kỹ năng vận động nhân dân cho những người có uy tín trong cộng đồng dân cư.

Ba là, tăng cường và đổi mới công tác dân vận của các cơ quan nhà nước. Thể chế hóa các quan điểm, chủ trương mới của Đảng về dân vận thành các văn bản pháp luật để các cấp chính quyền, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân thực hiện. Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các chính sách cụ thể đối với giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, đội ngũ trí thức, doanh nhân, thế hệ trẻ, phụ nữ, cựu chiến binh, người cao tuổi. Ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ, giúp đỡ đồng bào định cư ở nước ngoài ổn định cuộc sống, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, hướng về Tổ quốc, đóng góp xây dựng đất nước; góp phần tăng cường hợp tác, hữu nghị giữa nhân dân ta với nhân dân các nước.

Tổ chức thực hiện tốt Kết luận số 114-KL/TW, ngày 14-7-2015, của Ban Bí thư về “Nâng cao hiệu quả công tác dân vận của cơ quan nhà nước các cấp”. Cán bộ, công chức, viên chức phải có trách nhiệm vận động nhân dân. Xây dựng và thực hiện phong cách: “trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với dân”, “nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin”; tăng cường đi công tác cơ sở để nắm bắt tình hình, tâm tư, nguyện vọng chính đáng của nhân dân; công khai các quy định cụ thể về trách nhiệm, thái độ phục vụ nhân dân của cán bộ, công chức, viên chức để nhân dân biết và giám sát, kiểm tra việc thực hiện. Tăng cường đối thoại, tiếp xúc trực tiếp với nhân dân và giải quyết kịp thời đơn, thư khiếu nại, tố cáo của nhân dân. Làm tốt công tác thanh tra nhân dân, công tác hòa giải ở cơ sở; thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở; chủ động nắm tình hình và giải quyết những công việc liên quan đến đời sống của nhân dân. Chú trọng bảo đảm an sinh xã hội, giải quyết tốt các chính sách đối với người nghèo, người khuyết tật và các chính sách phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, để các dân tộc trong cộng đồng dân tộc Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển.

Bốn là, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước. Các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân xác định nội dung và lựa chọn cách thức phát động thi đua sát với thực tế của địa phương, đơn vị với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, phù hợp với từng đối tượng. Đẩy mạnh phong trào thi đua “Dân vận khéo” gắn với việc “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và các phong trào do Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội phát động. Các phong trào thi đua cần thiết thực, tiết kiệm, tránh hình thức, sáo rỗng. Thường xuyên theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, sơ kết, tổng kết, khen thưởng kịp thời. Vận động và tạo điều kiện để các tầng lớp nhân dân phát huy cao độ tiềm năng, sức sáng tạo, tích cực lao động, học tập, sản xuất, kinh doanh, làm giàu chính đáng cho mình, cho cộng đồng và đất nước; tham gia đấu tranh, phòng, chống tội phạm, tiêu cực, tệ nạn xã hội.

Năm là, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, các hội quần chúng. Đa dạng hóa các hình thức tập hợp nhân dân, hướng về cơ sở, tập trung cho cơ sở, phù hợp với trình độ dân trí và đặc điểm, tình hình cụ thể của từng giai tầng xã hội; tham mưu và là nòng cốt trong việc nắm bắt dư luận xã hội, phát huy dân chủ, năng lực trí tuệ, ý thức trách nhiệm của công dân trong thực hiện giám sát xây dựng chính quyền, xây dựng Đảng.

Xây dựng cơ chế phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội với các hội quần chúng, với chính quyền, lực lượng vũ trang trong công tác dân vận. Phát huy vai trò công tác đối ngoại nhân dân và vận động người Việt Nam ở nước ngoài giữ gìn bản sắc dân tộc, hình ảnh con người, đất nước Việt Nam và hướng về xây dựng quê hương, đất nước; tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ của bạn bè và các tổ chức quốc tế.

Sáu là, quan tâm xây dựng, củng cố tổ chức, bộ máy, đội ngũ làm công tác dân vận các cấp theo hướng tinh gọn, hiệu quả, vững mạnh. Củng cố ban dân vận các cấp; chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ dân vận của Đảng, đặc biệt là đội ngũ cán bộ tham mưu chiến lược. Có cơ chế, chính sách thu hút người có năng lực, uy tín và kinh nghiệm làm công tác dân vận; chú trọng luân chuyển, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng đội ngũ cán bộ làm công tác dân vận, nhất là cán bộ trẻ tuổi, có năng lực; khắc phục tình trạng đưa cán bộ phẩm chất, năng lực yếu kém và không có uy tín về làm công tác dân vận. Kiện toàn tổ chức, bộ máy và cán bộ của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, đáp ứng yêu cầu về trình độ lý luận, năng lực thực tiễn và kỹ năng công tác vận động nhân dân. Các cơ quan tham mưu của Đảng phải nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong công tác tham mưu, tư vấn cho Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các cấp ủy đảng về công tác dân vận; có chế độ báo cáo, thông tin kịp thời, đầy đủ về tình hình nhân dân và những hạn chế trong hoạt động của công tác dân vận.

Bảy là, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra và giám sát việc thực hiện công tác dân vận. Các tổ chức đảng, cấp ủy các cấp từ Trung ương đến cơ sở phải xác định công tác vận động và chăm lo lợi ích của nhân dân là một trong những nội dung chủ yếu trong hoạt động của mình; thường xuyên tìm hiểu tình hình đời sống, tâm tư, nguyện vọng của nhân dân để có chủ trương, biện pháp xử lý đúng đắn, kịp thời. Các cấp ủy đảng lãnh đạo chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể nhân dân phối hợp chặt chẽ trong giải quyết các công việc liên quan đến nhân dân và vận động nhân dân thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ công dân. Quan tâm nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, giải đáp kịp thời những vấn đề thực tiễn đặt ra, nhất là về xây dựng và củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước trong tình hình hiện nay./.

----------------------------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr. 77