Lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta cũng là lịch sử mà lớp lớp thế hệ người Việt Nam không ngừng sáng tạo, vun bồi, gìn giữ, trao truyền và phát huy nền văn hóa của dân tộc. Sự phát triển của mỗi quốc gia - dân tộc muốn bền vững, không thể không dựa trên nền tảng, yếu tố cốt lõi là văn hóa, con người. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã tiến hành thành công công cuộc đổi mới đất nước, đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Cùng với đó, nhận thức của Đảng về vai trò, tầm quan trọng và những nội dung xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững cũng ngày càng sâu sắc, toàn diện hơn, được thể hiện qua văn kiện các kỳ đại hội của Đảng. Nhiều nghị quyết của Đảng về phát triển văn hóa, con người được ban hành, trong đó đặc biệt là Nghị quyết số 03-NQ/TW, của Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII, “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” và Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Cụ thể hóa các nghị quyết của Trung ương Đảng, các địa phương trên khắp cả nước đều chủ động xây dựng các chương trình, kế hoạch cụ thể, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong sự nghiệp phát triển văn hóa, con người đồng hành cùng sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Đối với tỉnh Sơn La, mang đặc thù của một tỉnh miền núi, biên giới, địa bàn quan trọng của vùng Tây Bắc, nơi hội tụ nhiều nét văn hóa đặc sắc, phong phú của 12 dân tộc anh em, những năm qua, sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa, con người luôn được cấp ủy các cấp và cả hệ thống chính trị tập trung triển khai thực hiện. Ngay sau khi Hội nghị Trung ương 9 khóa XI ban hành Nghị quyết số 33-NQ/TW, Tỉnh ủy Sơn La đã ban hành Chương trình hành động số 23-CTr/TU, ngày 31-12-2014, về thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW với 7 chương trình cụ thể; Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch số 53/KH-UBND, ngày 27-4-2015, về tổ chức thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW và Chương trình hành động của Tỉnh ủy; Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết số 39/NQ-HĐND, ngày 15-3-2017, về điều chỉnh, bổ sung Quy hoạch phát triển sự nghiệp văn hóa tỉnh Sơn La giai đoạn 2010 - 2020, tầm nhìn đến năm 2030, các nghị quyết quy định mức chi và hỗ trợ kinh phí đối với các hoạt động văn hóa, văn nghệ... Trên cơ sở đó, các đảng bộ trực thuộc, các địa phương và các sở, ban, ngành cũng xây dựng nhiều chương trình, kế hoạch triển khai phù hợp với điều kiện và tình hình thực tiễn của địa phương, cơ quan, đơn vị. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Sơn La lần thứ XV xác định: “Tiếp tục xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc Sơn La và vùng Tây Bắc, xây dựng con người phát triển toàn diện. Lấy phát triển văn hóa, xây dựng con người làm yếu tố cốt lõi để phát triển kinh tế - xã hội. Gắn phát triển kinh tế với giải quyết tốt các vấn đề xã hội, cải thiện và chăm sóc, bảo vệ, nâng cao chất lượng sống của nhân dân”⁽²⁾. Ngày 26-7-2021, Đề án xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững được ban hành kèm Kết luận số 335-KL/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy.  

Sau 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, với sự nỗ lực, quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa, con người đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững ở tỉnh Sơn La đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tỉnh triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các nhóm giải pháp cơ bản mà Nghị quyết số 33-NQ/TW đề ra, như đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với lĩnh vực văn hóa, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa, tăng cường nguồn lực cho lĩnh vực văn hóa. Cả 6 nhiệm vụ được đề ra trong Nghị quyết số 33-NQ/TW cũng được tỉnh triển khai thực hiện có hiệu quả, bao gồm: xây dựng con người Sơn La phát triển toàn diện; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa; phát triển công nghiệp văn hóa; hội nhập quốc tế và tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại. Trong đó, một số điểm nổi bật có thể kể đến như sau:

Phát triển văn hóa trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển bền vững của tỉnh Sơn La

Tỉnh Sơn La là nơi sinh sống của nhiều dân tộc anh em từ lâu đời, tạo nên nét văn hóa đặc sắc của vùng đất này. Những năm qua, công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được tỉnh quan tâm, triển khai thực hiện với hiều chương trình, dự án cụ thể. Về di sản văn hóa vật thể, tỉnh hiện có 96 di tích, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt, 16 di tích quốc gia, 46 di tích được xếp hạng cấp tỉnh; 32 di tích chưa được xếp hạng⁽³⁾. Các di tích được bảo tồn, phát huy, khai thác có hiệu quả, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, học tập và nghiên cứu, góp phần vào việc giáo dục truyền thống, ý thức phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong nhân dân. Về di sản văn hóa phi vật thể, tỉnh có 16 di sản văn hóa phi vật thể được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận và đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó có 1 di sản được Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (nghệ thuật xòe Thái). Tỉnh đã kiểm kê và lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể của các dân tộc, như Thái, Mông, Dao, Mường, Xinh Mun, Khơ Mú, La Ha, Lào, Kháng, theo 7 loại hình: tiếng nói, chữ viết; ngữ văn dân gian; nghệ thuật trình diễn dân gian; tập quán xã hội; nghề thủ công truyền thống; lễ hội truyền thống; tri thức dân gian. Việc bảo tồn và phát huy sách chữ Thái cổ được đặc biệt quan tâm⁽⁴⁾. Nhiều lễ hội, nghi lễ của các dân tộc được phục dựng và tổ chức hằng năm, như lễ hội đua thuyền truyền thống của người Thái, lễ hội hoa ban, lễ mừng cơm mới, lễ hội gội đầu… Cấp ủy, chính quyền các cấp của tỉnh Sơn La còn thường xuyên quan tâm đến sự phát triển của đội ngũ văn nghệ sĩ, nghệ nhân dân gian - lực lượng nòng cốt cùng cộng đồng sáng tạo những giá trị mới, làm giàu thêm cho văn hóa dân tộc.

Những tập tục, thói quen lạc hậu của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh cũng được dần loại bỏ; việc cưới, việc tang và lễ hội ở từng khu dân cư được thực hiện theo nếp sống mới, tránh phô trương, rườm rà… 100% số bản, tổ dân phố xây dựng hương ước, quy ước phù hợp với pháp luật hiện hành và thuần phong mỹ tục của địa phương. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” được chú trọng triển khai, góp phần tạo sự thống nhất về nhận thức, thúc đẩy việc thực hiện hiệu quả nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, giảm nghèo bền vững, tạo được sự lan tỏa trong toàn tỉnh.

Hoạt động văn hóa, nghệ thuật và phong trào văn nghệ quần chúng có nhiều chuyển biến tích cực. Toàn tỉnh hiện có 2.284 đội văn nghệ quần chúng tại các tổ bản, tiểu khu, đơn vị, trường học. Hệ thống thư viện từ tỉnh đến xã, phường, thị trấn được đầu tư xây dựng, cơ bản đáp ứng được nhu cầu đọc của các tầng lớp nhân dân. Nhiều cuộc triển lãm mỹ thuật, tranh, ảnh nghệ thuật được tổ chức nhân các sự kiện chính trị trọng đại, các ngày lễ lớn của địa phương và đất nước; các hội thi, hội diễn, liên hoan nghệ thuật quần chúng được tổ chức thường xuyên từ tỉnh đến cơ sở, thu hút đông đảo nhân dân tham gia, hưởng ứng.

Việc xây dựng gia đình văn hóa, bản văn hóa và tổ dân phố văn hóa đạt được hiệu quả khá toàn diện⁽⁵⁾. Công tác phòng, chống bạo lực gia đình từ tỉnh đến cơ sở thường xuyên được đổi mới, đa dạng, phong phú về hình thức và nội dung, góp phần giáo dục đạo đức, lối sống, cách ứng xử tốt đẹp trong gia đình, làm giảm đáng kể tình trạng này. Ở cơ sở, cấp ủy, chính quyền cũng chủ động rà soát, đánh giá tình hình, từ đó xây dựng chương trình, kế hoạch nhằm thực hiện tốt việc phòng, chống bạo lực gia đình; đồng thời, xóa bỏ các thủ tục, tập quán lạc hậu trong hôn nhân và gia đình, tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em. Nhờ đó, số vụ bạo lực gia đình trên địa bàn toàn tỉnh ngày càng giảm⁽⁶⁾.

Công tác phát triển công nghiệp văn hóa tiếp tục được tỉnh quan tâm, nhằm khai thác, phát huy những tiềm năng, giá trị đặc sắc của văn hóa Sơn La gắn với phát triển du lịch, dịch vụ. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp ở trong nước và nước ngoài đầu tư cơ sở vật chất, trang, thiết bị kỹ thuật, công nghệ tiên tiến cho phát triển công nghiệp văn hóa; tích cực xây dựng các công trình văn hóa, điểm đến trải nghiệm văn hóa như khu vui chơi, giải trí công cộng, điểm du lịch cộng đồng,... Năm 2023, tỉnh đón hơn 4.560 nghìn lượt khách du lịch; tổng doanh thu đạt 4.750 tỷ đồng⁽⁷⁾.

Để tăng cường giới thiệu hình ảnh đất nước, con người, văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh Sơn La ra thế giới, đồng thời tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới, làm phong phú thêm cho văn hóa dân tộc và bắt kịp xu thế phát triển của thời đại, hoạt động hợp tác quốc tế về văn hóa được tỉnh quan tâm thực hiện và trở thành một trong những kênh quan trọng trong công tác đối ngoại của tỉnh. Công tác tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến đầu tư, du lịch, thương mại, hợp tác đầu tư về văn hóa được đẩy mạnh. Trong đó, chú trọng lồng ghép các chương trình quảng bá phát triển văn hóa gắn với các sự kiện ngoại giao, xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm của tỉnh. Tăng cường các hoạt động giao lưu, trao đổi kinh nghiệm về văn hóa, nghệ thuật với các vùng, miền trong nước, các nước trên thế giới, nhất là giữa Việt Nam và Lào⁽⁸⁾.

Đặc biệt, việc xây dựng văn hóa còn được tỉnh chú trọng triển khai trong lĩnh vực chính trị và kinh tế, được coi là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Theo đó, cấp ủy, chính quyền các cấp của tỉnh tập trung quán triệt, thực hiện nghiêm túc đề án văn hóa công vụ từ tỉnh đến cơ sở. Nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện đề án phù hợp với điều kiện thực tiễn của cơ quan, đơn vị, địa phương mình. Việc xây dựng văn hóa trong kinh tế được các cấp, các ngành đẩy mạnh thực hiện, nhất là trong cải thiện môi trường đầu tư, xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân... Qua đó, góp phần nâng cao ý thức tôn trọng pháp luật, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh; thực hiện nếp sống văn minh, xây dựng môi trường văn hóa trong doanh nghiệp, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người lao động...

Xây dựng con người Sơn La phát triển toàn diện

Xác định con người là chủ thể, động lực của phát triển bền vững, những năm qua, cấp ủy, chính quyền các cấp của tỉnh Sơn La luôn chú trọng xây dựng con người Sơn La với đầy đủ các đặc trưng của con người Việt Nam được xác định trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, đồng thời mang đậm nét đặc trưng của con người Sơn La với các phẩm chất: Yêu nước, đoàn kết, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, nghị lực, thân thiện, cần cù, sáng tạo, khát vọng vươn lên, hướng tới các chuẩn mực văn hóa hiện đại, như trí tuệ, bản lĩnh, tự tin, đột phá, dám nghĩ, dám làm, có ý chí, khát vọng vươn lên mạnh mẽ để đáp ứng thời kỳ đẩy mạnh hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.

Để xây dựng và phát triển con người Sơn La toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, cấp ủy các cấp, các ngành chức năng của tỉnh đã cụ thể hóa, tổ chức triển khai thực hiện tốt trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục - đào tạo, y tế, xã hội… Tỉnh cũng chủ động triển khai các hoạt động thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới; Chương trình chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời nhằm phòng, chống suy dinh dưỡng bà mẹ,trẻ em, nâng cao tầm vóc người Việt Nam; Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Năm 2020, tuổi thọ trung bình của người dân là 73,4; tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng thể cân nặng/tuổi giảm còn 19,4%; tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ hằng năm đạt trên 90%; tỷ lệ phụ nữ có thai được quản lý thai sản đạt 92%; tỷ lệ  bà mẹ được tiêm phòng đủ liều đạt 87%; tỷ lệ người tham gia bảo hiểm y tế đạt 95,7%; GRDP bình quân đầu người đạt 44,1 triệu đồng; tỷ lệ hộ được sử dụng điện từ lưới điện quốc gia đạt 97,5%; tỷ lệ đô thị hóa đạt 14,85%; tỷ lệ hộ dân được xem truyền hình đạt 93,5%; tỷ lệ dân số nông thôn được dùng nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt 95%; tỷ lệ dân số đô thị được sử dụng nước sạch đạt 93,2%⁽⁹⁾. Hiện nay, tỷ lệ phụ nữ mang thai được nhận đa vi chất đạt 100%; tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi được cân, đo, đánh giá tình trạng dinh dưỡng định kỳ đạt trên 90%; tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân giảm còn 16,4%⁽¹⁰⁾...

Công tác giáo dục truyền thống văn hóa, lịch sử địa phương được chú trọng thực hiện. Hầu hết các trường phổ thông trên địa bàn tỉnh đã đưa nội dung văn hóa, lịch sử địa phương vào chương trình giảng dạy, góp phần giáo dục truyền thống văn hóa, lịch sử địa phương đối với thế hệ trẻ của tỉnh. Đồng thời, nhiều hoạt động nhằm chăm lo xây dựng lớp thanh niên thời kỳ mới được tổ chức, theo đó, bồi dưỡng ở họ lý tưởng cách mạng, bản lĩnh chính trị vững vàng, giàu lòng yêu nước, có ý chí tự cường dân tộc; có phẩm chất đạo đức trong sáng, lối sống văn hóa, tuân thủ pháp luật, yêu chuộng hòa bình, có tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội⁽¹¹⁾. Ngày 14-2-2024, thành phố Sơn La được UNESCO ghi danh vào “Mạng lưới thành phố học tập toàn cầu”. Đội ngũ văn nghệ sĩ trên địa bàn tỉnh đã phát huy tinh thần sáng tạo, tích cực trong các hoạt động sáng tác và có nhiều tác phẩm chất lượng, đạt một số giải thưởng cao trong nước, khu vực và quốc tế. Các tác phẩm văn học, nghệ thuật đã góp phần tích cực vào công tác giáo dục tư tưởng, nâng cao nhận thức của nhân dân về các giá trị chân - thiện - mỹ.

Hoạt động phát triển thể chất con người của tỉnh những năm qua cũng có nhiều kết quả tích cực. Để rèn luyện và nâng cao sức khỏe cho nhân dân, công tác đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật phục vụ hoạt động văn hóa, thể dục - thể thao của tỉnh không ngừng được đẩy mạnh⁽¹²⁾. Kết cấu hạ tầng thể dục - thể thao được tỉnh đầu tư xây dựng bằng cả nguồn ngân sách và nguồn xã hội hóa. Các hoạt động thể dục - thể thao được chủ động, tích cực tổ chức và thu hút sự tham gia của đông đảo cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động⁽¹³⁾. Nhà văn hóa tổ, bản, tiểu khu, xã, phường, thị trấn được xây dựng đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cộng đồng, các hoạt động văn hóa của nhân dân⁽¹⁴⁾. Phong trào toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại tiếp tục được đẩy mạnh, nhất là trong cán bộ, đảng viên, công chức, lực lượng vũ trang, học sinh, sinh viên. Tỷ lệ người dân tham gia rèn luyện sức khỏe ngày càng tăng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân⁽¹⁵⁾.

Việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW còn được các cấp ủy gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15-5-2016, của Bộ Chính trị, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, khóa XII, về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Kết luận Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII, về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị một cách có hiệu quả. Trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, nhất là tính gương mẫu, đi đầu của cán bộ lãnh đạo, quản lý được nâng lên. Tinh thần, thái độ phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có nhiều chuyển biến tích cực. Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-10-2018, của Bộ Chính trị, về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” nhằm chủ động, đẩy mạnh đấu tranh, phản bác các thông tin sai sự thật, quan điểm sai trái của các phần tử cơ hội chính trị, các thế lực thù địch, nhất là những vấn đề nhạy cảm, mới nảy sinh được dư luận trong nước và quốc tế quan tâm. Cùng với đó, lãnh đạo đẩy mạnh các hoạt động lan tỏa các tấm gương người tốt, việc tốt, “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, tạo môi trường văn hóa ứng xử trong nhân dân.

Nhờ triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp, đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức của tỉnh cơ bản đều có bản lĩnh chính trị vững vàng, có nhận thức, hiểu biết và chấp hành tốt pháp luật cũng như các quy định trong thực thi công vụ; có ý thức kỷ luật, tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, trong quan hệ với gia đình, cộng đồng, xã hội; phẩm chất đạo đức tốt, gắn bó với mật thiết với nhân dân; có khát vọng cống hiến vào sự nghiệp phát triển bền vững của tỉnh; có tình yêu thương đồng chí, đồng đội, tình làng, nghĩa xóm. Nhiều người có thành tích xuất sắc trong công tác, học tập, đóng góp nhiều công sức, trí tuệ cho xã hội được ghi nhận, tôn vinh. Tầng lớp thanh niên, học sinh, sinh viên trên địa bàn tỉnh có phẩm chất đạo đức tốt, sống có lý tưởng, hoài bão, khát vọng vươn lên, có trách nhiệm trong học tập, công tác, nghiên cứu khoa học, lao động; tích cực trong các hoạt động chính trị - xã hội và phong trào khởi nghiệp sáng tạo, lập thân, lập nghiệp. Nhân dân các dân tộc trong tỉnh tiếp tục giữ vững truyền thống văn hóa tốt đẹp của vùng đất, con người Sơn La, năng động, sáng tạo, có ý chí, khát vọng vươn lên mạnh mẽ, cần cù, tích cực trong lao động, sản xuất, kinh doanh, học tập, công tác.

Trình độ học vấn, chuyên môn kỹ thuật của nguồn nhân lực tỉnh cũng từng bước được nâng lên. Số sinh viên là con em trong tỉnh học tập ở các trường đại học, cao đẳng, trường dạy nghề tăng nhanh qua các năm; tỷ lệ học sinh, sinh viên có việc làm sau khi tốt nghiệp ở Trường Đại học Tây Bắc và trường Cao đẳng Sơn La đạt khoảng 60 - 65%.

Có thể nói, trong 10 năm qua, việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI ở tỉnh Sơn La đã đạt được nhiều kết quả toàn diện và trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển bền vững của tỉnh. Tuy nhiên, quá trình này cũng bộc lộ một số khó khăn, hạn chế cần được quan tâm, khắc phục trong thời gian tới. Việc sưu tầm, nghiên cứu, phổ biến các giá trị văn hóa, văn học, nghệ thuật của các dân tộc thiểu số chưa đáp ứng được yêu cầu; việc đầu tư, bảo tồn và phát huy hiệu quả văn hóa truyền thống các dân tộc còn ít, dàn trải. Hệ thống thiết chế văn hóa chưa đáp ứng được yêu cầu; môi trường, điều kiện làm việc ở các cơ quan văn hóa, văn nghệ còn hạn chế; chế độ đãi ngộ chưa tạo được động lực để thu hút, giữ chân những văn nghệ sĩ, cán bộ có năng lực. Cơ chế đầu ra cho văn nghệ sĩ lớn tuổi, quá tuổi nghề ở một số ngành nghệ thuật đặc thù còn lúng túng. Việc thực hiện chính sách tôn vinh, trao giải thưởng, khen thưởng, hỗ trợ văn nghệ sĩ có lúc còn bất cập. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ phục vụ đồng bào các dân tộc thiểu số còn có những bất cập…

Một số giải pháp góp phần thúc đẩy phát triển văn hóa, con người Sơn La đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong thời gian tới

Trong thời gian tới, để thực hiện mục tiêu xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, là động lực, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm ổn định chính trị, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, xây dựng tỉnh Sơn La phát triển xanh, nhanh, bền vững, cần quan tâm thực hiện tốt một số giải pháp như sau:

Một là, nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội các cấp và nhân dân trong tỉnh về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của việc xây dựng và phát triển văn hóa, con người đối với việc xây dựng tỉnh Sơn La phát triển xanh, nhanh, bền vững, từ đó nâng cao tính tự giác, trách nhiệm trong công tác này. Tiếp tục quán triệt và tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp được nêu trong Nghị quyết số 33-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, Đề án xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững được ban hành kèm theo Kết luận số 335-KL/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chỉ đạo, điều hành của chính quyền, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và các đoàn thể trong thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Nâng cao hiệu quả trong triển khai cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, phong trào “Cán bộ, công chức, viên chức thi đua thực hiện văn hóa công sở”, xây dựng gia đình văn hóa, xây dựng cơ quan, đơn vị văn hóa và các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước, bảo đảm sát hợp với đặc điểm của địa phương, cơ quan, đơn vị.

Hai là, các cấp chính quyền căn cứ vào những chỉ tiêu, nhiệm vụ về văn hóa được xác định trong nghị quyết đại hội đảng bộ các cấp và thực tiễn của địa phương để xây dựng, thực hiện có hiệu quả các chương trình, kế hoạch cụ thể cho từng năm, từng giai đoạn, trong đó xác định rõ những biện pháp cụ thể để huy động các nguồn lực, bảo tồn, khai thác và phát huy di sản văn hóa của các dân tộc trên địa bàn, đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho việc thực hiện nhiệm vụ này. Xây dựng đồng bộ môi trường văn hóa, đạo đức xã hội lành mạnh, văn minh. Xây dựng môi trường sống, học tập và làm việc hạnh phúc, xây dựng văn hóa trong Đảng và trong cả hệ thống chính trị, trong từng cộng đồng, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, trường học. Ngăn chặn và đẩy lùi sự xuống cấp về đạo đức xã hội. Xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, thực sự là tổ ấm của mỗi người, là tế bào lành mạnh của xã hội. Tạo mọi điều kiện tốt nhất để người dân không ngừng phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật, trong đó đặc biệt là tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, lương tâm, trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước. Khắc phục tư tưởng trông chờ, ỷ lại, cam chịu; có ý chí, nghị lực và khát vọng vươn lên mạnh mẽ để chiến thắng đói nghèo, lạc hậu. Nêu cao tính tiền phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp trong tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, thực hiện nếp sống văn hóa. Xây dựng các mô hình điểm về văn hóa, xây dựng các tiêu chí xã văn hóa, cơ quan (đơn vị) văn hóa, gia đình văn hóa cho phù hợp, sát với điều kiện của từng vùng, dân tộc… Kịp thời phát hiện, biểu dương và nhân rộng những tấm gương người tốt, việc tốt, những điển hình tiên tiến, những cách làm hay, sáng tạo của các địa phương, cơ quan, đơn vị trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa, con người. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện chất lượng dân số, tăng chỉ số phát triển con người (HDI) của tỉnh. Giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ biện chứng với mục tiêu phát triển xanh, nhanh, bền vững của tỉnh.

Ba là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về lĩnh vực văn hóa và nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa. Khuyến khích, nâng cao chất lượng sáng tác và phổ biến các tác phẩm văn học, nghệ thuật. Tăng cường công tác nghiên cứu, khôi phục, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của các dân tộc trong tỉnh; tuyên truyền, vận động loại bỏ những hủ tục lạc hậu trong cộng đồng các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Đổi mới, nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa, gắn việc khai thác các giá trị văn hóa với quảng bá hình ảnh và xúc tiến du lịch, đưa sản phẩm văn hóa trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn theo hướng phát triển bền vững. Xây dựng các cơ chế, chính sách hỗ trợ, động viên kịp thời, phù hợp để khuyến khích việc phát triển văn hóa, các hoạt động văn hóa trong cộng đồng dân cư. Quản lý tốt các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo trên cơ sở tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người dân, tạo điều kiện thực hiện sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo đúng pháp luật; ngăn ngừa, xử lý kịp thời các hành vi lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để trục lợi. Chủ động đấu tranh phòng, chống sự thâm nhập của những luồng văn hóa độc hại, sự áp đặt văn hóa của các nước lớn, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa. Quản lý chặt chẽ việc sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên internet, mạng xã hội. Đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, đạo đức, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật của Nhà nước đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, tham mưu công tác văn hóa, bảo đảm để họ có đủ năng lực, trình độ và phẩm chất đảm đương công việc. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa, nhất là ở cơ sở, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Chăm lo xây dựng, phát triển đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, động viên, tạo điều kiện để họ đóng góp, cống hiến vào sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa, con người ở tỉnh.

Bốn là, huy động mọi nguồn lực và tạo bước đột phá trong thu hút đầu tư để phát triển kinh tế nhanh, bền vững nhằm bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân và phát triển văn hóa. Tăng nguồn đầu tư từ ngân sách của tỉnh, đồng thời đẩy mạnh công tác xã hội hóa nhằm huy động các nguồn lực đầu tư cho xây dựng, phát triển văn hóa, con người đi đôi với quản lý chặt chẽ các nguồn đầu tư này. Bố trí nguồn lực xây dựng, bổ sung, nâng cấp các thiết chế văn hóa, nhất là ở những địa bàn khó khăn, những nơi sáp nhập tổ, bản, tiểu khu, duy trì hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ văn hóa, thể dục - thể thao; tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục - thể thao thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Tăng cường đầu tư cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo nhằm nâng cao trình độ dân trí; tổ chức thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” lồng ghép phù hợp với các phong trào thi đua yêu nước của các cấp, ngành theo từng giai đoạn cụ thể. Đẩy mạnh nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để nâng cao khả năng dự báo và định hướng phát triển văn hóa, xây dựng con người tại địa phương. Tăng cường giao lưu và chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa để giới thiệu, quảng bá văn hóa các dân tộc Sơn La đến với bạn bè quốc tế và tiếp thu tinh hoa văn hóa của các nước trong khu vực, thế giới, làm giàu thêm vốn văn hóa của dân tộc. Đồng thời, thu hút đầu tư từ nước ngoài để phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường nguồn lực cho xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong tình hình mới./.

----------------------------
(1) Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Sơn La lần thứ XV, nhiệm kỳ 2020 - 2025, tr. 108
(2) Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(3) Kiểm kê 1.438 quyển sách chữ Thái cổ; lược dịch 527 cuốn sách; dịch thuật được 186 cuốn sách chữ Thái cổ sang chữ Thái thông dụng, chữ phiên âm và chữ quốc ngữ; xây dựng ngân hàng dữ liệu số 73.081 trang sách chữ Thái cổ để lưu giữ. Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(4) Năm 2023, tỉnh có 75,9% số hộ gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hóa, 71% số bản, tổ dân phố đạt danh hiệu bản văn hóa, tổ dân phố văn hóa... Xem: Báo cáo số 1143-BC/BCSĐ, ngày 5-11-2024, của Ban Cán sự Đảng Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La, về kết quả sơ kết 4 năm thực hiện Đề án xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững
(5) Năm 2014 toàn tỉnh xảy ra 402 vụ bạo lực gia đình, đến năm 2023 giảm xuống còn 26 vụ bạo lực gia đình. Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(6) Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(7) Tỉnh đã tổ chức thành công “Những ngày Văn hóa - Du lịch Sơn La và Hủa Phăn” năm 2018, năm 2024; Ngày hội Văn hóa - Du lịch năm 2022 tại tỉnh Luông Pha Băng, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào; các hoạt động trong khuôn khổ Chung kết cuộc thi Hoa hậu du lịch thế giới năm 2022 tại tỉnh Sơn La; các sự kiện văn hóa, văn nghệ nhân kỷ niệm 60 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước Việt Nam - Lào (5-9-1962 - 5-9-2022), 45 năm ký Hiệp ước hữu nghị, hợp tác Việt Nam - Lào (18-7-1977 - 18-7-2022); chương trình văn hóa, du lịch “Bản tình ca Sơn La - Luông Pha Băng”; phối hợp với Hiệp hội Du lịch Việt Nam tổ chức đoàn khảo sát Caravan tour (Hà Nội - Mộc Châu - Sầm Nưa - Luông Pha Băng - Vang Viêng - Xiêng Khoảng - Thanh Hóa - Hà Nội)... Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(8) Xem: Đề án Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, ban hành kèm theo Kết luận số 335-KL/TU, ngày 26-7-2021, của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Sơn La
(9) Xem: Báo cáo số 1143-BC/BCSĐ, ngày 5-11-2024, của Ban Cán sự Đảng Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La, về kết quả sơ kết 4 năm thực hiện Đề án xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững
(10) Toàn tỉnh đã thành lập được 1 câu lạc bộ lý luận trẻ cấp tỉnh, 19 câu lạc bộ lý luận trẻ cấp huyện, với 250 thành viên; có 23.473 lượt cán bộ đoàn, 480.095 lượt đoàn viên, thanh niên được học tập các chuyên đề về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; cấp tỉnh tổ chức 10 hội nghị, cấp huyện tổ chức 145 hội nghị, cấp cơ sở tổ chức 624 hội nghị học tập nghị quyết, phổ biến, giáo dục pháp luật…  Có 2 công trình số hóa giới thiệu về các di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh, 17 công trình cấp huyện, 36 công trình cấp cơ sở nhằm phục vụ công tác giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc cho thanh thiếu nhi các dân tộc, được 2.528.551 đoàn viên truy cập tìm hiểu; tổ chức 1.500 đợt giáo dục truyền thống, thu hút trên 564.284 lượt đoàn viên, thanh niên tham gia; tổ chức 1.315 cuộc phổ biến pháp luật trực tiếp, 1.375 cuộc thi tìm hiểu pháp luật, phối hợp phát hành miễn phí trên 87.000 tờ rơi, tài liệu tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; tổ chức 7.129 buổi sinh hoạt tuyên truyền về Bộ Luật Dân sự, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Thanh niên, Luật Giao thông đường bộ, Luật Phòng, chống ma túy... Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(11) Đến năm 2023, tỉnh có 1 Trung tâm chiếu phim với 3 phòng chiếu tại Trung tâm Thương mại Vincom, thành phố Sơn La. Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(12) Năm 2023, đã tổ chức 14/14 giải thể thao cấp tỉnh, với tổng số 160 đoàn, 2.405 vận động viên tham gia thi đấu; tham gia 7 giải khu vực và toàn quốc, đạt 19 Huy chương Vàng, 19 Huy chương Bạc, 21 Huy chương Đồng... Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(13) Toàn tỉnh hiện có 12 nhà văn hóa cấp huyện/thành phố; 196/204 nhà văn hóa cấp xã, phường, thị trấn; 2.175/2.509 nhà văn hóa cấp tổ, bản, tiểu khu... Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”
(14) Đến năm 2023, tỉnh có 28,3% dân số tập luyện thể dục - thể thao thường xuyên; 23,3% số hộ đạt tiêu chuẩn gia đình thể thao… Xem: Báo cáo số 624-BC/TU, ngày 27-4-2024, của Tỉnh ủy Sơn La, về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”