Đây là hội thảo quốc gia lần thứ 2 của Ban Chỉ đạo, tiếp sau Hội thảo lần thứ nhất tổ chức tháng 12-2021 với chủ đề: “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

Các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị: Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng Ban Chỉ đạo; Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo; Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo; Phan Đình Trạc, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương, Phó Trưởng ban thường trực Ban Chỉ đạo; Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đồng chủ trì hội thảo. Cùng dự có các thành viên Ban Chỉ đạo, lãnh đạo, nguyên lãnh đạo một số ban, bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học.

Phát biểu khai mạc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, các cơ quan, tổ chức liên quan đã rất tích cực, chủ động triển khai việc xây dựng Đề án để trình Bộ Chính trị và Trung ương; trong đó xây dựng chiến lược cải cách tư pháp là một trong những nội dung trọng tâm của Đề án, là vấn đề có tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã cho thấy, công tác cải cách tư pháp đã đạt được nhiều kết quả rất quan trọng. Nền tư pháp nước ta đã có một bước tiến dài trong việc bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, lợi ích của Nhà nước và lợi ích hợp pháp của các tổ chức. Công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật cơ bản đã thể chế hóa được các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp, các nguyên tắc đặc thù về tổ chức và hoạt động tư pháp với tư cách là giá trị văn minh trong Nhà nước pháp quyền hiện đại được ghi nhận thể chế hóa và thực hiện. Tổ chức bộ máy chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của các cơ quan tư pháp được kiện toàn đổi mới chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động tư pháp đã được nâng cao hơn…

Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ, bên cạnh kết quả đã đạt được, thời gian qua, công tác cải cách tư pháp vẫn còn không ít những hạn chế và bất cập. Về nhận thức, vẫn còn tồn tại cách hiểu chưa thống nhất về nội hàm tư pháp, quyền tư pháp, cơ quan tư pháp, độc lập tư pháp, kiểm soát quyền lực tư pháp… Về hoạt động thực tiễn, một số nhiệm vụ giải pháp cải cách tư pháp đề ra trong Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị đến nay vẫn đúng đắn nhưng chưa được thực hiện hoặc thực hiện nhưng chưa thực sự hiệu quả, nhất là trong cải cách tổ chức bộ máy các cơ quan tư pháp… Bên cạnh đó, sự tác động mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, xu thế hội nhập quốc tế sâu rộng và toàn diện của đất nước đòi hỏi công tác cải cách tư pháp cần phải tiếp tục được đẩy mạnh để đáp ứng tốt hơn yêu cầu của tình hình mới.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến đề nghị, trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, kinh tế số, xã hội số và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, tác động sâu rộng đến mọi mặt đời sống xã hội, đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tiếp tục cải cách mạnh mẽ nền tư pháp Việt Nam. Do vậy, cải cách tư pháp cần được tiếp tục đẩy mạnh và phải được nâng lên một tầm cao mới.

Phát biểu kết luận hội thảo, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, nhóm nội dung về trọng tâm cải cách tư pháp, các ý kiến đều thống nhất nhận thức rằng, cải cách tư pháp là một trong những trọng tâm của Đề án xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề còn có những nhận thức, quan điểm, ý kiến khác nhau.

Về trọng tâm của cải cách tư pháp, một số ý kiến cho rằng, trong Chiến lược cải cách tư pháp mới cần tiếp tục chọn cải cách tòa án là khâu đột phá trong cải cách tư pháp. Bởi, trong hệ thống cơ quan tư pháp, tòa án có vai trò đặc biệt quan trọng, là cơ quan thực hiện quyền tư pháp đã được Hiến định, là biểu tượng của công lý, công bằng, lẽ phải, là nơi thể hiện rõ nét nhất bản chất của Nhà nước pháp quyền.  

Về đổi mới mô hình tổ chức các cơ quan tư pháp, nhìn chung, các ý kiến đều thống nhất quan điểm cần phải tiếp tục cải cách tổ chức hệ thống tư pháp và có lộ trình phù hợp, để bảo đảm cho tổ chức và hoạt động của cơ quan thực hiện quyền tư pháp, cơ quan tham gia hoạt động tư pháp được đặt trong một hệ thống chỉnh thể, bảo đảm sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực có hiệu quả trong hoạt động tư pháp. Cải cách các cơ quan, tổ chức bổ trợ tư pháp là một bộ phận không thể tách rời của cải cách tư pháp để thu hút, phát huy mạnh mẽ các nguồn lực xã hội tham gia hoạt động bổ trợ tư pháp, nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả quản lý của Nhà nước.

Những vấn đề khác của cải cách tư pháp như về chính sách pháp luật hình sự, dân sự; xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp, bổ trợ tư pháp; tăng cường giám sát của cơ quan dân cử và phát huy quyền làm chủ của nhân dân đối với hoạt động tư pháp; tăng cường hợp tác quốc tế về tư pháp; bảo đảm cơ sở vật chất cho hoạt động tư pháp,... cũng được các đại biểu đóng góp nhiều ý kiến quan trọng, góp phần bảo đảm tính đồng bộ của các nhiệm vụ, giải pháp về cải cách tư pháp trong đề án trình Trung ương sắp tới.

Đối với nhóm nội dung về mục tiêu, quan điểm, định hướng cải cách tư pháp, Chủ tịch nước đánh giá cao các ý kiến của nhiều đại biểu đề nghị tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng, kế thừa một cách khoa học các mục tiêu, quan điểm, định hướng cải cách tư pháp của Nghị quyết số 49-NQ/TW, kết hợp vận dụng sáng tạo những tiến bộ của nền tư pháp trên thế giới vào điều kiện cụ thể của Việt Nam để thực hiện thành công chủ trương, đường lối cải cách tư pháp nêu trong Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng. Đây là những ý kiến rất tâm huyết, rất đáng trân trọng.

Chủ tịch nước, Trưởng Ban Chỉ đạo kết luận, qua thảo luận, về cơ bản, hội thảo thống nhất cải cách tư pháp phải đặt dưới sự lãnh đạo toàn diện, chặt chẽ của Đảng, giữ vững bản chất Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng lãnh đạo; phải có quyết tâm chính trị cao để vượt qua thách thức, loại bỏ định kiến, rào cản nhận thức và tư tưởng cục bộ, kiên quyết, kiên trì cải cách vì một nền tư pháp công bằng, công lý, phục vụ nhân dân. Cải cách tư pháp phải được tiến hành đồng bộ với đổi mới công tác lập pháp và cải cách hành chính để bảo đảm nguyên tắc quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Cải cách tư pháp hướng tới bảo đảm độc lập của tư pháp để bảo vệ và bảo đảm tốt hơn dân chủ, công bằng, công lý, quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích chính đáng của tổ chức, cá nhân, thượng tôn pháp luật, ngăn ngừa những tác động không đúng đắn vào hoạt động tư pháp.

Cùng với đó, cải cách tư pháp phải kế thừa những thành tựu đã đạt được của nền tư pháp Việt Nam xã hội chủ nghĩa, tiếp thu có chọn lọc các giá trị tiến bộ, những kinh nghiệm quý của các nước, phù hợp với điều kiện Việt Nam và yêu cầu hội nhập quốc tế, phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới. Cải cách tư pháp phải được tiến hành khẩn trương, đồng bộ, toàn diện; xác định rõ những nội dung trọng tâm, trọng điểm; có chương trình, kế hoạch, lộ trình cải cách phù hợp; xác định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thực hiện cải cách tư pháp.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc bày tỏ tin tưởng rằng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, việc thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp mới trong thời gian tới sẽ tạo cho nền tư pháp Việt Nam có những chuyển biến tích cực, phát triển đúng hướng, phù hợp với xu thế thời đại, bảo vệ, bảo đảm tốt hơn công bằng, công lý, quyền con người, quyền công dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân, góp phần khẳng định bản chất thượng tôn pháp luật, phục vụ nhân dân của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Chủ tịch nước yêu cầu Tổ Biên tập Đề án tổng hợp đầy đủ, tiếp thu tối đa ý kiến của tất cả đại biểu để hoàn thiện Đề án. Theo kế hoạch, trong thời gian tới, Ban Chỉ đạo sẽ tiếp tục tổ chức cuộc hội thảo thứ ba về những vấn đề mới, đột phá trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và một số cuộc tọa đàm chuyên sâu để hoàn thiện Đề án quan trọng này./.

Thùy Linh (tổng hợp)