Tham dự và chủ trì Hội thảo gồm các đồng chí: PGS, TS. Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao; GS, TS. Nguyễn Xuân Thắng, Bí thư Trung ương Đảng, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; TS. Uông Chu Lưu, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội; GS, TS. Nguyễn Quang Thuấn, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Hội thảo còn quy tụ đông đảo các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà quản lý chủ chốt hoạt động trong các lĩnh vực lập pháp, hành pháp, tư pháp và các cơ sở đào tạo về pháp luật.

Ban Tổ chức Hội thảo nhận được hơn 40 bản tham luận được gửi đến. Thông qua các bản tham luận và các ý kiến phát biểu tâm huyết, các đại biểu tập trung thảo luận một số vấn đề chủ yếu:

+ Đổi mới tư duy pháp lý về xã hội, quyền lực chính trị, quyền con người, dân chủ. Đổi mới tư duy pháp lý là một bộ phận cấu thành quan trọng của đổi mới tư duy phát triển đất nước, gắn bó chặt chẽ với đổi mới tư duy tổng thể về đổi mới, phát triển đất nước, với đổi mới tư duy tất cả các lĩnh vực bao quát đời sống xã hội: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại… Nó vừa là yêu cầu, đòi hỏi của đổi mới tư duy tổng thể về phát triển đất nước đồng thời là tiền đề và hệ quả của đổi mới tư duy các lĩnh vực khác. Việc đánh giá đầy đủ, chính xác, khoa học quá trình đổi mới tư duy pháp lý ở nước ta sau hơn 30 năm đổi mới đất nước là việc làm cần thiết cả về lý luận và thực tiễn để rút ra bài học kinh nghiệm, góp phần phát triển tư duy pháp lý trong điều kiện mới. Các quan điểm về vị thế chính danh, vai trò, thẩm quyền, trách nhiệm lãnh đạo của Đảng ta ngày càng được củng cố và khẳng định mạnh mẽ, không chỉ được Hiến định mà cả bằng lịch sử và thực tiễn đất nước. Quyền lực nhà nước là thống nhất, chủ thể là nhân dân. Nhân dân ủy quyền cho Quốc hội bầu ra những người đại diện trung thành, sáng suốt vì lợi ích của đất nước, của nhân dân. Tư duy, nhận thức, quan điểm về con người, quyền con người, quyền công dân được đổi mới đáng kể. Con người được xác định là trung tâm của chiến lược phát triển, bảo đảm đầy đủ các quyền con người, quyền công dân, các giá trị tự do, dân chủ ngày càng được đề cao. Xây dựng con người ngày càng hoàn thiện về sức khỏe, nhân cách, văn hóa, văn minh và hội nhập.

+ Đổi mới tư duy về phát triển Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đổi mới tư duy từ tư duy nhà nước chuyên chính vô sản sang xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nhận thức tư duy nhà nước pháp quyền là giá trị của nhân loại mà chúng ta cần học hỏi, vận dụng một cách hợp lý đối với bối cảnh Việt Nam. Xác định cơ chế vận hành của quyền lực nhà nước, phân công và phối hợp các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; vị trí thượng tôn của pháp luật; xác định ngày càng rõ hơn vị trí, vai trò, chức năng của Nhà nước; mối quan hệ giữa Nhà nước, thị trường và xã hội; hình thành tư duy cải cách hành chính và quản trị đất nước; cải cách tư pháp; vai trò của tòa án trong tổ chức và hoạt động nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ Đảng, chế độ, Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân…

+ Đổi mới tư duy về phát triển pháp luật. Đó là tư duy, nhận thức, quan điểm chính trị pháp lý về pháp luật ngày càng được khẳng định và đề cao. Tư duy pháp quyền và các nguyên tắc pháp quyền đang được hình thành. Đề cao tính thượng tôn của pháp luật. Tư duy mới về hệ thống pháp luật đã và đang được ngày càng hoàn thiện đầy đủ, đồng bộ. Quy trình xây dựng pháp luật, cơ chế thực hiện pháp luật được hoàn thiện. Hiệu lực thực tế của pháp luật từng bước được khẳng định. Tư duy về một số ngành, lĩnh vực pháp luật, đặc biệt là tư pháp hình sự được đổi mới cơ bản...

+ Đổi mới tư duy về nghiên cứu và đào tạo pháp luật. Tư duy về nghiên cứu nhà nước và pháp luật đã được đổi mới, xác định được những vấn đề nghiên cứu mới gắn với thực tiễn và hợp tác quốc tế. Việc phổ biến, giáo dục và đào tạo pháp luật đa dạng hóa về nội dung, hình thức và phương pháp. Đội ngũ giảng viên, tuyên truyền viên pháp luật ngày càng được tăng cường, nâng cao chất lượng, hiệu quả. Tư duy pháp luật chuyên ngành, đa ngành, liên ngành từng bược được đổi mới, thu được những kết quả tích cực. Chủ động tham gia ngày càng nhiều hơn các điều ước quốc tế, nội luật hóa kịp thời. Chủ động, tích cực trong hợp tác quốc tế và khu vực trong lĩnh vực phòng, chống tội phạm. Có thể nói, đổi mới tư duy pháp lý đã từng bước khắc phục tư duy pháp lý cũ của thời kỳ quan liêu, bao cấp, từng bước hình thành và phát triển tư duy pháp lý mới phù hợp với tình hình đất nước.

Bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn tồn tại những bất cập, hạn chế trong đổi mới tư duy pháp lý phục vụ sự nghiệp đổi mới đất nước. Tư duy pháp lý về xã hội chưa đầy đủ, toàn diện, bao trùm, chưa xác định rõ mục tiêu, đặc trưng, nội dung về pháp luật, pháp quyền xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Nhà nước, nhân dân ta xây dựng. Chưa chú trọng đến phương thức pháp luật, pháp quyền khi thực hiện 8 định hướng cơ bản và giải quyết 8 mối quan hệ lớn trong xây dựng xã hội. Tư duy pháp lý chưa được đổi mới, phát triển đồng bộ; quá coi trọng về luật công, chưa coi trọng đúng mức về luật tư. Tư duy pháp lý về thực hiện pháp luật chưa được coi trọng.

Trên cơ sở phân tích những thành tựu đổi mới cũng như những bạn chế, bất cập thời gian qua, các đại biểu đề xuất một số định hướng đổi mới cơ bản về tư duy pháp lý trong thời gian tới:

- Tăng cường đưa tư duy pháp lý, quan điểm pháp lý, nội dung pháp lý vào chiến lược tổng thể phát triển đất nước, các chiến lược thành phần phát triển đất nước.

- Nghiên cứu đưa tư duy, quan điểm về xây dựng xã hội pháp quyền vào văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, hiện đại hóa pháp luật.

- Tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước bằng pháp luật. Hoàn thiện cơ chế pháp lý về kiểm soát quyền lực. Tăng cường sự giám sát, phản biện của nhân dân thông qua Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

- Xây dựng chiến lược phát triển pháp luật, chiến lược cải cách hành chính, chiến lược cải cách tư pháp giai đoạn 2021 - 2030, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân trong tình hình mới./.