Kết quả và những hạn chế

Trên cơ sở tổng kết Chương trình số 06-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội (khóa XVI) về Phát triển đồng bộ, hiện đại hóa từng bước kết cấu hạ tầng đô thị, tăng cường quản lý trật tự xây dựng, đất đai, môi trường, xây dựng đô thị văn minh, hiện đại giai đoạn 2016 - 2020”, đánh giá việc thực hiện công tác quản lý đất đai của thành phố Hà Nội giai đoạn này; Chương trình số 05-CTr/TU, ngày 17-3-2021 về “Đẩy mạnh công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường; chủ động phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, ứng phó với biến đổi khí hậu trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 - 2025” chỉ ra những kết quả nhất định. Đó là, công tác quy hoạch sử dụng đất được sử dụng theo đúng chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; quá trình tổ chức được thực hiện đồng bộ từ cấp quận, huyện, thị xã, với các phương án quy hoạch sử dụng đất đai phù hợp, góp phần khai thác có hiệu quả tiềm năng đất đai; công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất được tập trung thực hiện; nhiều công trình giao thông, kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, thiết chế công được hoàn thành; hình thành nhiều khu đô thị mới, khu nhà ở, khu công nghiệp, trung tâm thương mại, khu vui chơi giải trí; khu vực dân cư nông thôn được chỉnh trang, góp phần đáng kể làm gia tăng quyền sử dụng đất, tăng nguồn thu cho ngân sách từ đất (nguồn thu từ đất hằng năm khoảng 25.000 - 35.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 15% tổng nguồn thu ngân sách thành phố).

Công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và đăng ký đất đai lần đầu cho các hộ gia đình, cá nhân khu vực dân cư được tập trung thực hiện, góp phần đáp ứng các mục tiêu ổn định cuộc sống của người dân, quản lý nhà nước về đất đai, nhà ở trên toàn thành phố; từng bước hình thành thị trường bất động sản lành mạnh. Công tác xây dựng hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu đất đai trên địa bàn thành phố được tích cực triển khai. Công tác thanh tra, kiểm tra, thực hiện các kết luận thanh tra, kiểm tra xử lý các dự án chậm triển khai, quy hoạch treo, sử dụng sai mục đích, quản lý và sử dụng đất nông nghiệp, nông nghiệp công ích, đất công trên địa bàn các quận, huyện, thị xã có dấu hiệu vi phạm quy định của pháp luật được tập trung chỉ đạo thực hiện.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý đất đai của thành phố vẫn còn những hạn chế. Cụ thể, công tác đấu giá quyền sử dụng đất chưa đạt chỉ tiêu kế hoạch. Công tác kiểm tra, giám sát thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, công tác hậu kiểm các dự án được thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất còn hạn chế; còn tình trạng dự án chậm tiến độ đưa đất vào khai thác, sử dụng, sử dụng đất đai sai mục đích. Tình trạng lấn chiếm đất nông nghiệp, đất công, xây dựng trái phép còn diễn ra ở một số địa phương nhưng chưa được xử lý dứt điểm. Tiến độ thực hiện dự án xây dựng tổng thể hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu quản lý đất đai còn chậm, chưa bảo đảm thời gian so với kế hoạch đề ra.

Theo kết quả tái giám sát sau hơn 2 năm thực hiện Nghị quyết số 15/2018/NQ-HĐND, ngày 6-12-2018, về kết quả giám sát tình hình quản lý các dự án vốn ngoài ngân sách có sử dụng đất chậm triển khai, tính đến tháng 5-2021, Hà Nội có 287 dự án đã được giao đất chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai. Tổng hợp danh mục các dự án chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai còn tồn tại vi phạm từ thời điểm trước giám sát năm 2018 và phát sinh thêm từ năm 2018 đến nay, còn 350 dự án chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai.

Nguyên nhân chủ yếu

Nguyên nhân chủ quan dẫn đến tình trạng vi phạm Luật Đất đai trước hết là do yếu tố con người. Đó là ý thức tuân thủ pháp luật chưa cao, vì lợi ích cá nhân mà bất tuân pháp luật. Đây chính là lý do dẫn đến tình trạng nhiều chủ đầu tư dự án không chấp hành pháp luật đất đai, chế độ báo cáo giám sát đầu tư, cố ý sử dụng đất sai mục đích, triển khai dự án chậm tiến độ. Thậm chí, một số nơi có dấu hiệu “bao che”, “buông lỏng” quản lý. Bên cạnh đó, việc chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra thực hiện những vấn đề liên quan đến công tác quản lý đất đai của chính quyền các cấp, sở, ngành triển khai chưa thực sự quyết liệt, thường xuyên, chưa kịp thời, chưa làm hết trách nhiệm trong xử lý vi phạm của các nhà đầu tư. Việc quản lý, đôn đốc nhà đầu tư thực hiện dự án theo tiến độ đã được phê duyệt còn thiếu chủ động; việc hướng dẫn, đôn đốc nhà đầu tư hoàn thiện hồ sơ điều chỉnh quy hoạch còn chậm, chưa quyết liệt.

Về nguyên nhân khách quan, theo phản ánh của các địa phương, đơn vị, quá trình thực hiện chính sách đất đai bộc lộ nhiều bất cập. Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Gia Lâm Lê Anh Quân chỉ ra bất cập trong công tác cho thuê đất như thời hạn thuê đất công ích do ủy ban nhân dân xã quản lý sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp không quá 5 năm là quá ngắn, gây khó khăn cho người sử dụng đất, không thu hút được đầu tư vào sản xuất nông nghiệp công nghệ cao. Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận Hà Đông Cấn Thị Việt Hà cho rằng, giá đất khi bồi thường, hỗ trợ thấp hơn nhiều so với giá thực tế thị trường khiến các địa phương gặp khó khăn trong quản lý⁽¹⁾.

Qua kiểm tra trực tiếp thực địa và kết quả làm việc tại một số quận, huyện như Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm và Mê Linh vào tháng 6-2021, Hội đồng nhân thành phố Hà Nội cho biết một số nguyên nhân khách quan dẫn đến những điểm tồn tại trên là quy định pháp luật về quản lý đất đai, quản lý quy hoạch, quản lý đầu tư, xây dựng còn chồng chéo, chưa đồng bộ và chậm được tháo gỡ; một số dự án chậm triển khai do phải tạm dừng để rà soát điều chỉnh quy hoạch; một số dự án gặp khó khăn trong công tác thỏa thuận, đền bù giải phóng mặt bằng…

Mục tiêu Hà Nội đặt ra trong giai đoạn 2020 - 2025 là hoàn thiện hệ thống quản lý đất đai, phấn đấu đạt trình độ quản lý đất đai theo hướng hiện đại; đẩy mạnh công tác đấu giá quyền sử dụng đất nhằm tăng nguồn thu từ đất; hoàn thành giao đất dịch vụ cho các hộ gia đình, cá nhân, rút ngắn thời gian thực hiện giải phóng mặt bằng các dự án; quản lý và sử dụng quỹ đất công ích đúng quy định.

Chương trình số 05-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội khóa XVII, ngày 17-3-2021

Giải pháp cần thực hiện

Nhận thức rõ quản lý đất đai là vấn đề khó và nhạy cảm, đồng thời các vi phạm trong lĩnh vực quản lý đất đai trên địa bàn thành phố còn diễn biễn phức tạp, Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp cụ thể trong tăng cường quản lý, kiểm tra công tác quản lý đất đai. Trong Kế hoạch triển khai Chương trình số 05-CTr/TU, ngày 16-7-2021, Hà Nội phân công trách nhiệm cụ thể cho từng sở, ngành liên quan, chỉ đạo công việc cụ thể cho lĩnh vực này. Trong đó, Sở Tài nguyên và Môi trường được giao là đầu mối chủ trì thực hiện các giải pháp để hoàn thành chỉ tiêu, nhiệm vụ trong công tác quản lý, sử dụng tài nguyên; theo dõi, đôn đốc tổng hợp kết quả thực hiện tại các địa phương, đơn vị; tham mưu tổ chức các cuộc kiểm tra tình hình thực hiện tại các địa phương, đơn vị, dự thảo kết luận kiểm tra đối với lĩnh vực quản lý, sử dụng tài nguyên.

Từ kiến nghị của Hội đồng nhân dân thành phố trên cơ sở thực tiễn giám sát và phân tích nguyên nhân, lãnh đạo thành phố Hà Nội nhanh chóng yêu cầu các sở ngành đôn đốc, kiểm tra, xử lý các dự án sử dụng đất vốn ngoài ngân sách chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai trên địa bàn thành phố với các nội dung cụ thể, thiết thực, hiệu quả, có báo cáo cụ thể để kịp thời chỉ đạo. Theo đó, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp các sở, ngành, căn cứ các nội dung kiến nghị của Hội đồng nhân dân thành phố, xây dựng kế hoạch tiếp tục triển khai thực hiện giai đoạn 2021 - 2023 việc đôn đốc, kiểm tra, xử lý các dự án sử dụng đất vốn ngoài ngân sách chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai. Sở Tài nguyên và Môi trường tiếp tục làm cơ quan đầu mối phối hợp, đôn đốc, kiểm tra, giám sát, hướng dẫn và xử lý các vi phạm; làm rõ trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị chậm thực hiện hoặc không thực hiện đầy đủ các nội dung kết luận, kiến nghị của Hội đồng nhân dân thành phố, kịp thời đề xuất, báo cáo Ủy ban nhân dân thành phố những nội dung vướng mắc vượt thẩm quyền. Các sở, ngành thành phố, ủy ban nhân dân các quận, huyện, thị xã căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao, các nội dung kết luận, kiến nghị của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố tại các văn bản liên quan để chủ động, tiếp tục thực hiện các giải pháp, biện pháp kiểm tra, đôn đốc, xử lý các vi phạm. Đặc biệt, tạo điều kiện, hướng dẫn nhà đầu tư giải quyết các vướng mắc tại các dự án theo quy định của pháp luật để sớm đưa đất vào khai thác, sử dụng hiệu quả, đúng quy hoạch, đúng quy định; kiên quyết thực hiện chấm dứt dự án đầu tư, thu hồi đất do không đưa vào sử dụng, chậm đưa vào sử dụng theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, theo kiến nghị của Hội đồng nhân dân thành phố, Ủy ban nhân dân thành phố cũng cần thành lập đoàn kiểm tra liên ngành thực hiện kiểm tra, đôn đốc thu hồi nợ đọng thuế của từng dự án đầu tư; trên cơ sở hồ sơ cụ thể, kiến nghị biện pháp xử lý dứt điểm với các dự án vi phạm Luật Đất đai, nợ nghĩa vụ tài chính kéo dài. Đồng thời, quan tâm giải quyết các đề nghị của cơ quan thuế đối với các hồ sơ có vướng mắc trong quá trình xác định nghĩa vụ tài chính, xác định số tiền bồi thường, giải phóng mặt bằng được khấu trừ (nếu có) của các dự án đầu tư.

Bên cạnh đó, Ủy ban nhân dân thành phố cũng cần sát sao chỉ đạo thực hiện tốt công tác hậu kiểm việc thực hiện các kết luận thanh tra và tăng cường phối hợp giữa các sở, ngành, ủy ban nhân dân các quận, huyện, thị xã để theo dõi, báo cáo về tiến độ, vi phạm, hướng giải quyết của các dự án có sử dụng đất... Nếu để xảy ra vi phạm, tồn đọng kéo dài, không xử lý dứt điểm, cần phải quy trách nhiệm rõ cho người đứng đầu địa phương, cụ thể là chủ tịch ủy ban nhân dân cấp xã, huyện như đúng tinh thần Chỉ thị 04/CT-UBND mà Ủy ban nhân dân thành phố ban hành ngày 9-2-2021 về việc tăng cường thực hiện kỷ luật, kỷ cương hành chính đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động tại các cơ quan, đơn vị thuộc thành phố Hà Nội./.

--------------------

(1) http://hanoimoi.com.vn/tin-tuc/Kinh-te/1002642/cong-tac-quan-ly-su-dung-dat-dai-tren-dia-ban-ha-noi-tap-trung-khoi-thong-nguon-luc, truy cập ngày 17-8-2021.