15:17, ngày 12-04-2022

TCCS - Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng khẳng định, sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đạt nhiều thành tựu nổi bật. Hội nhập quốc tế tiếp tục được mở rộng, toàn diện và sâu rộng, linh hoạt, hiệu quả vì lợi ích quốc gia, dân tộc, bảo đảm độc lập, tự chủ, chủ quyền quốc gia. Trong những nỗ lực và kết quả quan trọng đó, hoạt động đối ngoại Quốc hội đóng vai trò quan trọng.

Trong thời gian qua, tình hình thế giới và khu vực có những chuyển biến nhanh và rất phức tạp, đặc biệt là sự xuất hiện của đại dịch COVID-19, gây ra những biến động lớn, chưa từng có trong nhiều thập niên cùng tác động cộng hưởng của nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống cũ và mới đe dọa môi trường hòa bình, ổn định của nhiều quốc gia trên thế giới. Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã duy trì và phát huy nhiều thành tựu quan trọng trong hội nhập quốc tế, góp phần củng cố thế và lực của đất nước, trong đó công tác đối ngoại luôn thực hiện nhiệm vụ thường xuyên và bao trùm là giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ các yếu tố thuận lợi cho công cuộc đổi mới, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam. 

Điều này được thể hiện cụ thể qua những hoạt động như Việt Nam đảm nhiệm thành công vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021, Chủ tịch ASEAN năm 2020, để lại nhiều dấu ấn đặc biệt quan trọng trong đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương, chủ động, tích cực đóng góp và xây dựng các thể chế đa phương. Bên cạnh đó, quan hệ đối ngoại của Việt Nam với các nước được bồi đắp và phát triển thực chất, ổn định và mở rộng; tạo nhiều nguồn lực phục vụ phát triển đất nước. Trong kết quả chung đó, công tác đối ngoại của Quốc hội đã trở thành một thành tố quan trọng trong công tác đối ngoại chung của Đảng và Nhà nước, đem lại hiệu quả thiết thực cho việc triển khai đường lối đối ngoại của Đảng và thực hiện gắn kết chặt chẽ quá trình chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng với việc nâng cao sức mạnh tổng hợp, đổi mới, hoàn thiện thể chế trong nước, nâng cao năng lực tự chủ, cạnh tranh và khả năng thích ứng của đất nước.

Nỗ lực đạt nhiều kết quả quan trọng trong tình hình mới

Trong những năm qua, Quốc hội đã xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt động đối ngoại, đáp ứng yêu cầu đặt ra trong tình hình mới và hội nhập quốc tế sâu rộng của đất nước. Quốc hội đã thảo luận, xem xét và thông qua các đạo luật trực tiếp và gián tiếp liên quan đến công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế, như: Luật Biên giới quốc gia (năm 2003), Luật An ninh quốc gia (năm 2004), Luật Ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế (năm 2005), Luật Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài (năm 2009, sửa đổi, bổ sung năm 2017), Luật Biển Việt Nam (năm 2012), Luật Điều ước quốc tế (năm 2016), Luật Thỏa thuận quốc tế (năm 2020). Quốc hội rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật, pháp lệnh liên quan, bảo đảm hệ thống pháp luật quốc gia tương thích với các cam kết quốc tế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế.

Bên cạnh đó, Quốc hội tiến hành thẩm tra, giám sát việc triển khai chính sách, pháp luật về đối ngoại và hội nhập quốc tế, thực hiện các nghị quyết của Quốc hội liên quan đến lĩnh vực đối ngoại. Quốc hội đã phối hợp với nghị viện một số nước thí điểm cơ chế giám sát như Ủy ban hợp tác liên nghị viện giữa Quốc hội Việt Nam và Đu-ma quốc gia Liên bang Nga (năm 2020), các hoạt động giám sát chung giữa Quốc hội Việt Nam với Quốc hội Lào về tình hình thực hiện Thỏa thuận của Chính phủ giải quyết vấn đề người di cư tự do và kết hôn không giá thú trong vùng biên giới Việt Nam - Lào (năm 2020). Các cơ quan của Quốc hội cũng đang triển khai một số mô thức hợp tác phù hợp với tính chất và mức độ quan hệ song phương khác, như cơ chế hợp tác giữa Quốc hội Việt Nam và Nghị viện châu Âu nhằm thúc đẩy thực thi hiệu quả Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA); nghiên cứu các sáng kiến hợp tác trong khuôn khổ Liên minh Nghị viện thế giới (IPU) và đề xuất hình thành mạng lưới nghị sỹ thúc đẩy thực thi hiệu quả Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Thực hiện chức năng quyết định các vấn đề quan trọng trong lĩnh vực đối ngoại, Quốc hội quyết định chính sách cơ bản về đối ngoại, chủ trương ký kết, gia nhập các cơ chế, thỏa thuận hợp tác song phương và đa phương. Các cơ quan của Quốc hội chủ trì thẩm tra các điều ước quốc tế, trình Quốc hội phê chuẩn, quyết định gia nhập các điều ước quan trọng liên quan đến chủ quyền quốc gia, biên giới, lãnh thổ, tư cách thành viên của Việt Nam trong các tổ chức quốc tế, quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Theo đó, Quốc hội xem xét phê chuẩn nhiều điều ước quốc tế quan trọng, các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, như CPTPP, EVFTA, Hiệp định bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA); các điều ước quốc tế liên quan đến biên giới, lãnh thổ giữa Việt Nam với các nước láng giềng có chung đường biên giới, như: Hiệp ước bổ sung điểm khởi đầu và tăng độ dày cột mốc giữa Việt Nam và Lào, Hiệp ước bổ sung Hiệp ước Hoạch định biên giới quốc gia năm 1985 và Hiệp ước bổ sung năm 2005 và Nghị định thư phân giới cắm mốc biên giới trên đất liền giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Vương quốc Cam-pu-chia; phê chuẩn gia nhập các công ước quốc tế quan trọng nhằm thực hiện cam kết quốc tế của Việt Nam, như: Công ước 98 của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) về quyền tổ chức và thương lượng tập thể, Công ước 105 của ILO về xóa bỏ lao động cưỡng bức; cho ý kiến về các điều ước quốc tế có quy định khác hoặc chưa quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội. Việc phê chuẩn và gia nhập các điều ước quốc tế quan trọng nói trên phù hợp với chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về hội nhập quốc tế; khẳng định trách nhiệm và quyết tâm của Việt Nam trong hội nhập quốc tế, nhất là hội nhập kinh tế quốc tế; ủng hộ hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ trong bối cảnh chủ nghĩa dân túy và bảo hộ thương mại diễn biến phức tạp; giúp đa dạng hóa thị trường của Việt Nam, góp phần bảo đảm an ninh kinh tế, tạo đà cho hội nhập kinh tế quốc tế và hồi phục kinh tế trong nước trong bối cảnh đại dịch COVID-19.

Trong triên khai các hoạt động ngoại giao nghị viện, các hoạt động của Quốc hội đã để lại nhiều dấu ấn nổi bật. Hoạt động đối ngoại song phương của Quốc hội được triển khai ở nhiều cấp độ, đặc biệt ở cấp cao, với sự tham gia tích cực của Chủ tịch Quốc hội và các Phó Chủ tịch Quốc hội với phương châm chủ động, trách nhiệm, tích cực, linh hoạt và toàn diện trên tất cả các lĩnh vực. Kết quả của các hoạt động ngoại giao nghị viện của Quốc hội là đã tăng cường và làm sâu sắc hơn quan hệ giữa Quốc hội và các nghị viện trên thế giới. Điều này thể hiện qua các hoạt động trao đổi đoàn các cấp, trao đổi hoạt động các nhóm nghị sỹ hữu nghị, nữ nghị sỹ, nghị sỹ trẻ; trao đổi và hợp tác đa dạng trên các lĩnh vực chính trị, ngoại giao, quốc phòng - an ninh, kinh tế, thương mại, đầu tư, hợp tác phát triển bền vững, khoa học - công nghệ, văn hóa và giáo dục, giao lưu nhân dân...

Các hoạt động ngoại giao nghị viện đa phương của Quốc hội Việt Nam được triển khai theo Chỉ thị số 25-CT/TW, ngày 8-8-2018, của Ban Bí thư, “Về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030”. Là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế, các hoạt động ngoại giao nghị viện đa phương chủ chốt trong khuôn khổ các cơ chế hợp tác nghị viện đa phương như IPU, Hội đồng liên nghị viện ASEAN (AIPA), Hội nghị Đối tác Nghị viện Á - Âu (ASEP), Diễn đàn nghị viện châu Á - Thái Bình Dương (APPF), Liên minh nghị viện Pháp ngữ (APF) với nhiều sáng kiến quan trọng, tạo sự chuyển biến thực chất trong hoạt động của các tổ chức này, nâng tầm vai trò của Việt Nam từ “tham gia tích cực” lên “chủ động đóng góp xây dựng và định hình luật chơi chung”, góp phần bảo vệ và thúc đẩy hiệu quả các lợi ích chiến lược về an ninh, phát triển của Việt Nam. Sự tham gia đầy đủ và ở cấp cao tại các diễn đàn nghị viện đa phương then chốt thể hiện hình ảnh Việt Nam là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Dấu ấn ngoại giao nghị viện đa phương của Quốc hội Việt Nam trong thời gian qua là các hội nghị đa phương quan trọng, mang tầm cỡ quốc tế và khu vực, như chủ trì tổ chức Đại hội đồng IPU 132 (năm 2015), Hội nghị Diễn đàn Nghị viện châu Á - Thái Bình Dương lần thứ 26 (APPF-26, năm 2018) và Đại hội đồng AIPA 41 (năm 2020). Nhiều sáng kiến do Quốc hội Việt Nam đề xuất thực sự tạo ra sự đổi mới, đặt nền tảng và định hướng phát triển dài hạn của các cơ chế này.

Trong năm 2021, những đề xuất của Quốc hội Việt Nam tại AIPA, APPF, Liên minh Nghị viện Pháp ngữ (APF), IPU đều được đánh giá cao, ghi nhận trong các văn kiện chung. Về chính trị, an ninh, khẳng định ủng hộ hòa bình, an ninh, hợp tác vì phát triển, đề cao pháp quyền và chủ nghĩa đa phương, vai trò của Liên hợp quốc, nguyên tắc tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc, tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982) trong giải quyết các vấn đề an ninh khu vực và quốc tế.

Với uy tín, vị thế và bản lĩnh đã được khẳng định, trong nhiều năm qua, Quốc hội Việt Nam ngày càng có nhiều đại diện ứng cử và được bạn bè quốc tế tín nhiệm bầu vào các vị trí quan trọng trong ban lãnh đạo các tổ chức liên nghị viện khu vực và quốc tế lớn, như Ban Chấp hành IPU, Phó Chủ tịch IPU, Phó Chủ tịch APF, Ban Chấp hành APPF, Tổng Thư ký AIPA. Thông qua những chia sẻ tại các diễn đàn nghị viện đa phương và các cuộc tiếp xúc song phương nhân dịp tham dự hội nghị, Quốc hội Việt Nam có nhiều cơ hội trao đổi và tiếp thu những kinh nghiệm quý báu trong việc hoàn thiện khung khổ pháp lý và thúc đẩy cải cách thể chế phục vụ hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội. Tại Hội nghị APPF 29 (tháng 12-2021) vừa qua, Quốc hội Việt Nam được tín nhiệm và ủng hộ cao tham gia Ban Chấp hành Diễn đàn APPF nhiệm kỳ 4 năm (2022 - 2026).

Đặc biệt, ngoại giao nghị viện đóng góp thiết thực vào các nỗ lực phòng, chống đại dịch COVID-19, vận động vắc-xin, thuốc điều trị và các trang thiết bị y tế, sinh phẩm, kêu gọi cộng đồng quốc tế chia sẻ vắc-xin, tạo thuận lợi tiếp cận vắc-xin công bằng, bình đẳng và chi phí hợp lý. Năm 2020, khi đại dịch COVID-19 bùng phát và diễn biến phức tạp, Quốc hội Việt Nam đã trao tặng khẩu trang tới các nghị viện và các tổ chức nghị viện khu vực và thế giới, để lại những ấn tượng tốt đẹp trong cộng đồng quốc tế, đồng hành cùng công tác ngoại giao phòng, chống đại dịch COVID-19 của nước ta. Năm 2021, ứng phó với đại dịch COVID-19, các cuộc điện đàm, hội đàm trực tuyến của Chủ tịch Quốc hội với Chủ tịch Nghị viện các nước và tiếp xúc bên lề Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ 5 tạo điểm nhấn và thể hiện thông điệp, cam kết mạnh mẽ của Quốc hội trong nhiệm kỳ mới. Các chuyến thăm song phương chính thức của Chủ tịch Quốc hội tại Nghị viện châu Âu, Vương quốc Bỉ, Phần Lan, Hàn Quốc và Ấn Độ với nội dung nghị sự toàn diện, bao trùm và thiết thực đã củng cố quan hệ hợp tác nghị viện giữa Việt Nam với các nước, lan tỏa thông điệp về Quốc hội Việt Nam chủ động, đổi mới và trách nhiệm. Bên cạnh đó, những kết quả của ngoại giao nghị viện song phương đã tạo nền tảng để Quốc hội Việt Nam và Nghị viện các nước phối hợp chặt chẽ trên các diễn đàn nghị viện khu vực và quốc tế, thực hiện hiệu quả các thỏa thuận song phương đã ký kết và thúc đẩy ký kết thỏa thuận hợp tác mới với nghị viện các nước theo hướng hiệu quả, thực chất.

Ngoại giao nghị viện cũng thúc đẩy ngoại giao phục vụ kinh tế, góp phần thúc đẩy tăng trưởng thương mại, thu hút đầu tư nước ngoài, thể hiện qua các hoạt động thu hút đầu tư, xúc tiến thương mại nhân dịp các chuyến thăm chính thức của Chủ tịch Quốc hội, tham dự các diễn đàn đối thoại chính sách. Về kinh tế, đẩy mạnh trao đổi các nội dung trọng tâm đối với Việt Nam, như chuyển đổi số, phát triển kinh tế số bao trùm đi đôi với bình đẳng số, bảo mật thông tin, dữ liệu; chuyển đổi mô hình phát triển, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, bền vững; kêu gọi tăng cường hợp tác đầu tư, thương mại và thực thi các hiệp định thương mại tự do. Về phát triển bền vững, thúc đẩy hợp tác nghị viện vì các mục tiêu phát triển bền vững như đã cam kết, trong đó chú trọng đến các vấn đề biến đổi khí hậu, bình đẳng giới và hợp tác văn hóa.

Tiếp tục khẳng định vai trò kênh đối ngoại hiệu quả

Những kết quả quan trọng của ngoại giao nghị viện Quốc hội Việt Nam trong những năm qua đã góp phần thiết thực vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo dựng môi trường hòa bình và bổ sung nguồn lực cho công cuộc hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng của nước ta. Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được, việc triển khai công tác đối ngoại của Quốc hội nói riêng và của Nhà nước nói chung cũng còn gặp những khó khăn, trở ngại như vấn đề nhân lực, cơ chế thông tin và phối hợp giữa các cơ quan làm công tác đối ngoại; sự phối hợp giữa các cơ quan của Quốc hội với các cơ quan của Chính phủ; công tác tham mưu, nghiên cứu, đánh giá tình hình quốc tế và khu vực, tình hình triển khai các hoạt động đối ngoại, giải quyết những vướng mắc trong quá trình thực hiện các chính sách, pháp luật liên quan đến đối ngoại; chất lượng xây dựng pháp luật, hoạch định chính sách đối ngoại, giám sát các hoạt động đối ngoại với tình hình và yêu cầu nhiệm vụ mới.

Trong những năm tới, tình hình thế giới và khu vực sẽ tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, cơ hội và thách thức đan xen, tác động toàn diện tới an ninh, ổn định và phát triển của đất nước. Cùng với đó, sự phát triển của thể chế đại nghị, ngoại giao nghị viện tiếp tục được minh chứng là một kênh ngoại giao hiệu quả, là xu thế bền vững trong dài hạn, góp phần bổ sung cho ngoại giao truyền thống. Hội nhập quốc tế, nhất là hội nhập kinh tế quốc tế là ưu tiên hàng đầu quan trọng trong chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển đất nước. Trên cơ sở tiếp tục kế thừa và phát huy kết quả đạt được trong thời gian qua, bám sát nội dung chỉ đạo xuyên suốt của đường lối đối ngoại của Đảng, nhằm tăng cường hiệu quả công tác đối ngoại của Quốc hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và toàn diện, cần chú trọng một số nội dung sau đây:

Một là, xác định rõ vị thế, tầm quan trọng của công tác đối ngoại Quốc hội trong tổng thể công tác đối ngoại chung của Đảng và Nhà nước nhằm phát huy lợi thế của ngoại giao nghị viện trong xây dựng nền ngoại giao hiện đại và toàn diện. Trên cơ sở đó, xây dựng định hướng đối ngoại Quốc hội nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, trong đó chú trọng thúc đẩy hợp tác nghị viện song phương và đa phương, chia sẻ kinh nghiệm trong thực thi và phát huy vai trò của Quốc hội trong các vấn đề về lập pháp, giám sát tối cao, quyết định ngân sách, các vấn đề quan trọng và phê chuẩn, quyết định gia nhập các điều ước quốc tế thuộc thẩm quyền của Quốc hội.

Hai là, tiếp tục tăng cường công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tạo môi trường pháp lý và điều kiện thuận lợi cho triển khai đường lối, chính sách đối ngoại và hội nhập quốc tế; xem xét thông qua các dự án luật, pháp lệnh trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội nhằm thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam và giám sát sâu sát hơn việc đàm phán, ký kết và thực hiện các cam kết quốc tế, các vấn đề quan trọng, nhất là các hiệp định tự do thương mại thế hệ mới, thúc đẩy giám sát triển khai công tác biên giới lãnh thổ, công tác người Việt Nam ở nước ngoài và thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDG).

Ba là, quán triệt việc thực hiện Quyết định số 272-QĐ/TW, ngày 21-1-2015, của Bộ Chính trị, “Về việc ban hành Quy chế quản lý thống nhất các hoạt động đối ngoại”, cùng các văn bản hướng dẫn kèm theo và Văn kiện Đại hội XIII của Đảng về tăng cường cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các kênh và các cơ quan làm công tác đối ngoại; các cơ quan đầu mối quản lý về đối ngoại tiếp tục tăng cường tính chủ động và thực hiện có hiệu quả cơ chế phối hợp, trao đổi ý kiến với các cơ quan, tổ chức hữu quan, bảo đảm xử lý, tham mưu đúng, trúng, kịp thời và chất lượng về các vấn đề liên quan đến công tác đối ngoại.

Bốn là, các ngành, các cấp, các cơ quan cần phối hợp chặt chẽ, bảo đảm Quốc hội Việt Nam tham gia đảm nhiệm vai trò Ban Chấp hành APPF thành công; triển khai có hiệu quả các hoạt động hợp tác với IPU; chuẩn bị tốt sự tham gia tại AIPA, APF, ASEP nhằm phát huy vị thế mà Việt Nam đã gây dựng tại các diễn đàn đa phương trong những năm qua, đa dạng hóa hình thức và nội dung tham gia ngoại giao nghị viện, nhất là ứng dụng đổi mới công nghệ số - một trong những xu hướng lớn của tương lai.

Năm là, tăng cường hiệu quả thông tin, tuyên truyền đối ngoại của Quốc hội, chủ động gắn kết và thống nhất giữa thông tin đối ngoại của Quốc hội với thông tin đối ngoại của Đảng, Nhà nước và nhân dân, phối hợp chặt chẽ giữa thông tin đối nội và thông tin đối ngoại, truyền tải thông điệp về Quốc hội Việt Nam đổi mới, đất nước Việt Nam hội nhập toàn diện và sâu rộng.

Sáu là, đổi mới tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực và phẩm chất của đội ngũ làm công tác đối ngoại của Quốc hội, chuyên nghiệp, đổi mới sáng tạo của một nền ngoại giao toàn diện và hiện đại.

Trong bối cảnh thế giới và khu vực có những chuyển biến mới, thời cơ, vận hội và khó khăn, thách thức đan xen, nhằm đóng góp hiệu quả hơn nữa vào công cuộc hội nhập quốc tế của đất nước ta, công tác đối ngoại Quốc hội Việt Nam cần tiếp tục phát huy mạnh mẽ vai trò, vị thế đã được vun đắp trong nhiều năm qua nhằm thúc đẩy thực hiện thành công các chiến lược hội nhập quốc tế trong các lĩnh vực chính trị, an ninh, quốc phòng, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo và phát triển bền vững; từ đó, thực hiện thắng lợi chủ trương triển khai mạnh mẽ định hướng chiến lược chủ động, tích cực hội nhập quốc tế của Đảng đã được đề ra tại Đại hội XIII của Đảng./.