Phát biểu đảm nhận cương vị Chủ tịch luân phiên của ASEAN trong năm 2024, Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone chính thức công bố Chủ đề của Năm ASEAN 2024 là “Enhancing Connectivity and Resilience” (tạm dịch: Thúc đẩy Kết nối và Tự cường), chia sẻ các trọng tâm, ưu tiên về củng cố đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN, thúc đẩy xây dựng Cộng đồng kết nối thông suốt, tự cường, bền vững và thích ứng trước các thách thức, biến chuyển nhanh chóng, phức tạp trong khu vực. 

Đoàn Việt Nam do Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dẫn đầu đã tham gia chủ động, tích cực và đóng góp thực chất, hiệu quả vào tất cả các hoạt động, truyền tải những thông điệp về một Việt Nam chủ động hơn, tích cực hơn, trách nhiệm hơn và hiệu quả hơn cùng với nhiều đề xuất định hướng quan trọng và sáng kiến thiết thực, đóng góp tích cực vào nỗ lực củng cố và thúc đẩy tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, hội nhập khu vực và đẩy mạnh quan hệ giữa ASEAN với các Đối tác. Tối ngày 7-9-2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng đoàn Đại biểu Việt Nam đã rời Indonesia về nước, kết thúc thành công chuyến công tác tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 43 và các Hội nghị Cấp cao liên quan. Trước khi rời Thủ đô Jakarta, (Indonesia), tiếp tục chương trình Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 43 và các hội nghị cấp cao liên quan, ngày 7-9-2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng lãnh đạo các nước đã dự Hội nghị Cấp cao ASEAN - Ấn Độ lần thứ 20, Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 18, Hội nghị Cấp cao ASEAN với Australia và ASEAN với Liên hợp quốc.

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN - Ấn Độ lần thứ 20, đề cao quan hệ đối tác chiến lược toàn diện thiết lập năm 2022, coi đây là dấu mốc trong lịch sử quan hệ song phương, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi khẳng định, ASEAN là trụ cột trong chính sách Hành động hướng đông và là trọng tâm trong Sáng kiến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Ấn Độ. Trải qua hơn 4 thập kỷ, hợp tác ASEAN - Ấn Độ không ngừng phát triển trên nền tảng các mối liên hệ, giao lưu lịch sử lâu đời và sự gần gũi về địa lý, chia sẻ các giá trị chung về hòa bình, ổn định và thịnh vượng, góp phần xây dựng trật tự thế giới dựa trên luật lệ, bảo đảm lợi ích cho nhân loại. Hoan nghênh kết quả triển khai Kế hoạch Hành động 2021 - 2025 giữa ASEAN - Ấn Độ, các nước cho rằng cần tận dụng hiệu quả tiềm năng của thị trường 1,5 tỷ dân và chiếm 30% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu, tạo thuận lợi hơn nữa cho trao đổi thương mại và đầu tư, củng cố kết nối, tự cường chuỗi cung ứng, triển khai hiệu quả Khu vực Thương mại Tự do ASEAN - Ấn Độ (AIFTA). ASEAN và Ấn Độ nhất trí tập trung ưu tiên hợp tác biển bền vững, kinh tế biển xanh, chống khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, nâng cao năng lực y tế, thúc đẩy kết nối, ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số, đồng thời mở rộng hợp tác chuyển đổi năng lượng, ứng phó với biến đổi khí hậu. Kết thúc hội nghị, lãnh đạo các nước đã thông qua các tuyên bố chung về hợp tác biển và tăng cường an ninh lương thực trong thời kỳ khủng hoảng.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính bày tỏ tin tưởng, với nỗ lực của hai bên, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Ấn Độ đầy tiềm năng và hứa hẹn phát triển bứt phá trong thời gian tới. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, Thủ tướng đề nghị tăng cường hơn nữa kết nối về kinh tế và thương mại, triển khai hiệu quả AIFTA, phát huy các thế mạnh bổ trợ cho nhau, đẩy mạnh giao thương, đầu tư, kết nối, bảo đảm chuỗi sản xuất và cung ứng, tạo thuận lợi hơn nữa cho hàng hóa tiếp cận thị trường của nhau. Nhấn mạnh kết nối kết cấu hạ tầng, giao thông, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị hai bên dành nguồn lực thích đáng hơn để sớm hoàn tất các dự án đường cao tốc kết nối Ấn Độ với ASEAN, mong muốn mở rộng tới Việt Nam và lan tỏa khắp ASEAN, cả về đường bộ, hàng hải và hàng không. Đồng thời, cần đẩy nhanh kết nối và hợp tác chuyển đổi số, tạo thuận lợi cho ứng dụng thành quả đổi mới sáng tạo, gắn liền với cuộc sống người dân, mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp công nghệ hai bên. Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị Ấn Độ đẩy mạnh triển khai Sáng kiến Hội nhập ASEAN và phát triển tiểu vùng Mekong, bao gồm thông qua hợp tác Mekong - sông Hằng, nhằm làm sâu sắc hơn nữa kết nối trong thực hiện các mục tiêu về phát triển bền vững giữa ASEAN và Ấn Độ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng bao trùm và phát triển đồng đều.

Tại Hội nghị Cấp cao Đông Á lần thứ 18, lãnh đạo các nước EAS (gồm ASEAN và Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand, Ấn Độ, Nga, Mỹ) đánh giá cao vai trò và giá trị chiến lược của EAS với tư cách là diễn đàn của các lãnh đạo đối thoại, định hướng chiến lược vì hòa bình, an ninh và phát triển thịnh vượng ở khu vực. Các đối tác cam kết ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, cùng xây dựng cấu trúc khu vực mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc. Các nước nhất trí EAS cần củng cố các nền tảng đã có, phát huy hơn nữa vai trò và nâng cao khả năng thích ứng trước những diễn biến nhanh chóng, thách thức mới nảy sinh trong bối cảnh mới. Các nước cam kết phối hợp triển khai hiệu quả Kế hoạch Hành động EAS giai đoạn 2024 - 2028 vừa được thông qua, ưu tiên thúc đẩy trao đổi thương mại, đầu tư, hợp tác biển, bảo đảm an ninh lương thực và năng lượng, đồng thời mở rộng các lĩnh vực mới, đầy tiềm năng như chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, ứng phó biến đổi khí hậu.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh tầm vóc và giá trị chiến lược của EAS. Để EAS thực sự phát huy vai trò quan trọng đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đề xuất ba nhóm giải pháp trọng tâm. Một là, định hình cấu trúc khu vực rộng mở, bao trùm, minh bạch và dựa trên luật pháp quốc tế. Hai là, tạo dựng động lực mới cho tăng trưởng bao trùm và phát triển bền vững. Ba là, hướng tới tương lai, cần xác định hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển là mục tiêu; đối thoại, hợp tác là công cụ. Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định đối thoại thẳng thắn, hợp tác chân thành là nền tảng, nguyên tắc quan trọng tạo nên thành công của ASEAN trong 6 thập kỷ qua. Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Hiệp ước Khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân, Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) chính là những công cụ rất hữu hiệu để phục vụ cho mục tiêu chung, hòa bình, ổn định và phồn vinh của khu vực Đông Nam Á. Thủ tướng Phạm Minh Chính kêu gọi tất cả các nước phải đoàn kết quốc tế, đề cao chủ nghĩa đa phương để giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu, toàn dân như dịch bệnh, biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên, cùng nhau giải quyết tranh chấp, xung đột bằng biện pháp hòa bình, dựa trên luật pháp quốc tế.

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN - Australia lần thứ 3, Thủ tướng Australia Anthony Albanese khẳng định coi trọng ASEAN, cam kết triển khai Chiến lược hợp tác kinh tế Đông Nam Á đến 2040, tạo động lực cho quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Australia; đồng thời trông đợi Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN- Australia tổ chức tháng 3-2024 tại Melbourne, Australia, sẽ góp phần đưa hợp tác phát triển vững mạnh. Thủ tướng Australia đề nghị xây dựng thành công các trụ cột hợp tác mới về đổi mới sáng tạo, cùng hỗ trợ thực hiện thành công quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh hướng tới phát triển bền vững. Theo đó, trông đợi Đối thoại cao cấp ASEAN - Australia về Biến đổi khí hậu và Chuyển đổi năng lượng do Australia, Việt Nam và Lào đồng chủ trì sẽ được tổ chức vào cuối năm 2023 tại Hà Nội, đóng góp thiết thực cho nỗ lực này... Đánh giá cao sáng kiến Tương lai Australia vì ASEAN trị giá 124 triệu AUD (80 triệu USD) nhằm hỗ trợ ứng phó thách thức, phục hồi và phát triển bền vững tại khu vực, ASEAN nhất trí cùng Australia tập trung thúc đẩy trao đổi thương mại, đầu tư, tiếp cận thị trường, đẩy mạnh liên kết thương mại đa phương, bao gồm triển khai hiệu quả Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Australia - New Zealand (AANZFTA) và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), hợp tác giáo dục, đào tạo, dạy nghề, phát triển nguồn nhân lực, chuyển đổi số, quản lý thiên tai, chuyển đổi năng lượng, ứng phó biến đổi khí hậu. Kết thúc hội nghị, các lãnh đạo thông qua Tuyên bố chung về tăng cường hợp tác bảo đảm an ninh lương thực trong thời kỳ khủng hoảng.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định qua chặng đường gần 50 năm phát triển quan hệ, ASEAN và Australia đã trở thành láng giềng gần gũi, đối tác tin cậy và người bạn chân thành của nhau; nhấn mạnh để hướng tới những tầm cao mới trong 50 năm tới và xa hơn nữa, cần tăng cường gắn kết kinh tế, thương mại theo hướng cân bằng, bền vững cần được coi là trọng tâm và động lực phát triển, cần phối hợp triển khai Hiệp định AANZFTA, thúc đẩy tự do hóa thương mại và đầu tư, tăng cường kết nối. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu thêm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là đột phá chiến lược cho quan hệ ASEAN - Australia, hướng tới tương lai phát triển bền vững cho người dân. Theo đó, mong muốn hai bên phối hợp đẩy mạnh hơn nỗ lực này, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới. Thủ tướng Chính phủ mong muốn Australia tiếp tục quan tâm, hỗ trợ phát triển Tiểu vùng Mekong, trong đó có khu vực đồng bằng sông Cửu Long thông qua khuôn khổ Đối tác Mekong - Australia.

Tại Hội nghị cấp cao ASEAN - Liên hợp quốc lần thứ 13, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres nhấn mạnh, trong bối cảnh đầy khó khăn, thách thức hiện nay, Đối tác toàn diện ASEAN - Liên hợp quốc càng có ý nghĩa quan trọng; hoan nghênh ASEAN phát huy vai trò hội tụ và cầu nối, giúp nâng cao hiểu biết, xây dựng lòng tin giữa các nước. Tổng Thư ký khẳng định trong thế giới đa cực hiện nay, Liên hợp quốc cần sự đồng hành của các thể chế đa phương như ASEAN, theo đó đánh giá cao các nước ASEAN đã cử hơn 5.000 nhân viên tham gia các nỗ lực gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Tổng Thư ký Liên hợp quốc đề nghị đẩy mạnh hợp tác hai bên trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, trong đó chú trọng hợp tác chuyển đổi năng lượng, giáo dục số, y tế, việc làm, bảo tồn đa dạng sinh học, quản lý thiên tai… Kiểm điểm tiến độ triển khai Kế hoạch Hành động giai đoạn 2021 - 2025, các đại biểu nhất trí tăng cường phối hợp, hỗ trợ nâng cao chuyên môn, năng lực ứng phó các thách thức an ninh phi truyền thống, tự cường y tế, hội nhập kinh tế khu vực, chuyển đổi năng lượng, quản lý thiên tai, bảo vệ môi trường, tăng trưởng xanh... 

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh trong bối cảnh ngày nay, ứng phó với các vấn đề toàn cầu chỉ có thể thành công thông qua cách tiếp cận toàn cầu, toàn dân và đề cao chủ nghĩa đa phương, bảo đảm công bằng, công lý. Để thực hiện mục tiêu đó, Thủ tướng nhấn mạnh cần phối hợp tích cực triển khai Lộ trình gắn kết Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và Chương trình nghị sự của Liên hợp quốc về Phát triển bền vững đến 2030; đề nghị Liên hợp quốc đặc biệt quan tâm, hỗ trợ Việt Nam và các nước lưu vực sông Mekong trong quản lý, sử dụng bền vững nguồn nước, nâng cao năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu và nước biển dâng, nhất là tại vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị hỗ trợ Việt Nam triển khai thành công Thỏa thuận Đối tác chuyển dịch năng lượng bình đẳng (JETP), chuyển đổi sang kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn Liên hợp quốc tiếp tục ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN tại khu vực, phối hợp chặt chẽ với ASEAN thúc đẩy các giá trị hướng tới hoà bình, tăng cường đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin, hình thành các chuẩn mực ứng xử giữa các quốc gia trên tinh thần thượng tôn pháp luật. Khẳng định Việt Nam là thành viên tích cực, chủ động của ASEAN và Liên hợp quốc, Thủ tướng nhấn mạnh Việt Nam sẽ không ngừng nỗ lực với trách nhiệm cao nhất, đóng góp cho công việc chung của Liên hợp quốc, tăng cường tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình, đồng thời nỗ lực hoàn thành tốt những trọng trách quốc tế được giao, trong đó có vai trò là thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023 - 2025, vì sự phát triển bền vững, thịnh vượng của mọi quốc gia, mọi khu vực và toàn thế giới.

* Tại các hội nghị kể trên, lãnh đạo các nước đã trao đổi sâu rộng về các vấn đề quốc tế và khu vực như Biển Đông, Myanmar, Bán đảo Triều Tiên, xung đột tại Ukraine… Lãnh đạo các nước nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực là điều kiện tiên quyết, phục vụ nỗ lực tăng trưởng bao trùm và phát triển bền vững hiện nay. Các đối tác khẳng định ủng hộ các nỗ lực, cách tiếp cận cân bằng, khách quan và lập trường chung của ASEAN trong các vấn đề này. Về các vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị các đối tác cần thể hiện ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trên thực tế, cùng ASEAN thúc đẩy đối thoại, tham vấn, xây dựng lòng tin, ứng phó các thách thức chung, xây dựng cấu trúc khu vực mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật pháp quốc tế. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng lãnh đạo các nước ASEAN tái khẳng định lập trường chung về Biển Đông, nhấn mạnh bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông là lợi ích của tất cả các quốc gia, đề nghị các đối tác ủng hộ thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, góp phần đưa Biển Đông thành vùng biển của hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững. Chia sẻ về tình hình Myanmar, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định ASEAN đã đi đầu và sẽ tiếp tục dẫn dắt trong quá trình hỗ trợ Myanmar vượt qua khó khăn trên cơ sở đồng thuận 5 điểm và khẳng định Việt Nam sẽ tích cực tham gia, đóng góp có trách nhiệm vào tiến trình này và viện trợ nhân đạo cho người dân Myanmar./.

Thùy Linh (tổng hợp)