Khai mạc hội nghị, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đánh giá Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 42 diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới chưa phục hồi toàn diện, cạnh tranh chiến lược nước lớn gia tăng, cùng nhiều biến động phức tạp, khó lường. Tổng thống Joko Widodo cho rằng, ASEAN cần có đủ năng lực để ứng phó và thích ứng những thách thức này. Ông tin tưởng rằng đoàn kết và nỗ lực chung của tất các thành viên gia đình ASEAN là điều kiện tiên quyết để ASEAN phát huy mạnh mẽ vai trò dẫn dắt hòa bình và tăng trưởng khu vực.

Để ASEAN thực sự là tâm điểm, động lực cho tăng trưởng của khu vực và toàn cầu, Tổng thống Joko Widodo đề nghị ASEAN ưu tiên hội nhập kinh tế, hợp tác bao trùm, triển khai hiệu quả Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), bảo đảm an ninh lương thực, tự cường năng lượng và ổn định tài chính. Tổng Thư ký ASEAN báo cáo tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN đạt kết quả khả quan trên cả 3 trụ cột. Năm 2022, đánh dấu bước ngoặt của kinh tế khu vực khi các nước tái mở cửa, từng bước phục hồi và nâng cao tự cường, với sự đóng góp lớn của sản xuất, vận tải và du lịch. Tăng trưởng khu vực cơ bản giữ vững, dự báo đạt 4,7% .Trước tác động biến động trong địa chính trị, cùng nhiều thách thức, rủi ro tiềm ẩn, ASEAN đã chuyển hướng chiến lược, tận dụng các động lực mới, thông qua nhiều sáng kiến như Khung kinh tế tuần hoàn, Chiến lược trung hòa Carbon, Hiệp định Khung kinh tế số ASEAN, Sáng kiến Một sức khỏe ASEAN…

Lãnh đạo các nước bày tỏ ủng hộ và nhấn mạnh ý nghĩa chiến lược của chủ đề "Một ASEAN tầm vóc: Tâm điểm của tăng trưởng", thể hiện sức sống và vị thế của ASEAN, động lực cho tăng trưởng kinh tế khu vực và toàn cầu. Các lãnh đạo cam kết sẽ đẩy mạnh hội nhập kinh tế ASEAN, tăng cường thương mại và đầu tư nội khối, củng cố kết nối chuỗi cung ứng, nâng cao năng lực bảo đảm ổn định tài chính, an ninh lương thực, an ninh năng lượng… Các nhà lãnh đạo đặc biệt nhấn mạnh tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN phải thực sự hướng tới người dân và lấy người dân làm trung tâm, chỉ đạo các cơ quan chuyên ngành chủ động và nhạy bén trước các cơ hội và thách thức, triển khai quyết liệt và đồng bộ các sáng kiến, nhất là những sáng kiến mang lại lợi ích thiết thực và bảo đảm thụ hưởng đồng đều cho người dân. Trên tinh thần đó, lãnh đạo các nước đã thông qua các thành tố chính của Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025, phác thảo tương lai của Cộng đồng trong 20 năm tới, với mục tiêu, khát vọng phát triển mạnh mẽ hơn, xứng tầm ASEAN. Các lãnh đạo tin tưởng rằng, các giá trị về đoàn kết, hợp tác sẽ tiếp nối và phát huy, ASEAN ngày càng tự cường và thích ứng trong một thế giới đang đổi thay.

Tiếp đó, lãnh đạo các nước ASEAN đã thông qua 10 văn kiện định hướng hợp tác ASEAN trong nhiều lĩnh vực, trong đó đáng chú ý có Tuyên bố chung hướng đến Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025, phát triển hệ sinh thái xe điện ở khu vực, Sáng kiến Một sức khỏe ASEAN, thúc đẩy kết nối thanh toán khu vực và tăng cường giao dịch bằng đồng bản tệ. Lãnh đạo các nước ASEAN cũng ra tuyên bố lên án vụ tấn công vào đoàn cứu trợ nhân đạo, gồm nhân viên của Trung tâm Điều phối và hỗ trợ thảm họa khẩn cấp ASEAN (AHA) và Nhóm giám sát hỗ trợ nhân đạo của ASEAN.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chúc mừng Tổng thống Joko Widodo và đất nước Indonesia đảm nhận trọng trách Chủ tịch ASEAN 2023; bày tỏ vui mừng ASEAN vẫn là điểm sáng kinh tế; song cũng nhận định thách thức với ASEAN ngày càng phức tạp, cả từ bên trong và bên ngoài. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nêu ra 3 vấn đề cốt lõi quyết định bản sắc, giá trị, sức sống và uy tín của ASEAN, đó là giữ vững độc lập, tự chủ chiến lược, vươn mình bứt phá thành tâm điểm của tăng trưởng, và thích ứng ngày càng tốt hơn trước những biến động bên ngoài.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, đoàn kết là sức mạnh vô địch và phải thể hiện qua ý chí và hành động cụ thể. Củng cố đoàn kết và thống nhất là nhiệm vụ căn cốt cho một ASEAN độc lập và tự cường. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu tiềm ẩn nhiều rủi ro, bất ổn, để thúc đẩy phục hồi và phát triển bền vững, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh mở rộng thị trường nội khối là yêu cầu cấp thiết. Trên cơ sở đó, Thủ tướng Chính phủ nước ta đề nghị nỗ lực đàm phán nâng cấp Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN, triển khai đồng bộ và quyết liệt các dự án kết nối khu vực cả về thể chế, hạ tầng và con người, tạo bước chuyển về chất cho môi trường đầu tư, kinh doanh và du lịch. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị hợp tác kinh tế số, chính phủ số, kinh tế tuần hoàn, cần được quan tâm, đẩy mạnh cùng với kết nối mạng lưới điện, phát triển năng lượng tái tạo, và sớm xây dựng các chiến lược dài hạn về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, thông qua triển khai Thỏa thuận công nhận lẫn nhau về lao động trong một số ngành nghề và xem xét mở rộng áp dụng thỏa thuận trong những ngành nghề mới.

Khẳng định tinh thần cốt lõi của ASEAN là lấy người dân làm trung tâm, mục tiêu và động lực của xây dựng Cộng đồng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh thu hẹp khoảng cách phát triển, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, các tiểu vùng. Hợp tác tiểu vùng cần gắn kết với các chương trình hợp tác ASEAN trên tất cả các lĩnh vực, mở ra không gian rộng lớn hơn và bảo đảm cuộc sống tốt đẹp hơn cho người dân. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chia sẻ, khó khăn, thách thức luôn hiện hữu, nhưng khó khăn không làm ASEAN nhụt chí, ASEAN phải mạnh mẽ hơn. Để hiện thực hóa mục tiêu, khát vọng hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng, Thủ tướng Chính phủ nước ta đề nghị các thành viên ASEAN chung tay khơi dậy ý chí tự cường, đoàn kết, khơi thông các nguồn lực phát triển và khởi tạo các ý tưởng đột phá cho xây dựng Cộng đồng, giúp ASEAN bứt phá trở thành tâm điểm tăng trưởng của khu vực và toàn cầu.

Tiếp đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng lãnh đạo các nước đã đối thoại với đại diện Hội đồng liên nghị viện ASEAN (AIPA), Thanh niên, Hội đồng Tư vấn Kinh doanh ASEAN (ABAC) và Nhóm Đặc trách cao cấp (HLTF) về tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025. Nhận thức rõ về "tầm vóc" ASEAN, động lực tăng trưởng của khu vực, các nghị viện thành viên AIPA cam kết phối hợp với các chính phủ thúc đẩy phục hồi, tăng cường kết nối, hội nhập và bao trùm. Trước những tác động và hệ lụy phức tạp của biến chuyển trong địa chính trị, AIPA sẵn sàng chung tay cùng ASEAN vượt qua khó khăn, xây dựng tương lai tươi sáng cho khu vực.

Với chủ đề phát triển số công bằng và bao trùm ở khu vực, đại diện thanh niên ASEAN kiến nghị chính phủ các nước nhanh chóng thích ứng và nắm bắt các tiến bộ công nghệ số, tạo các diễn đàn khuyến khích trao đổi, học hỏi kỹ năng số giữa thanh niên các nước ASEAN, qua đó tạo thêm điều kiện thuận lợi cho chuyển đổi số bao trùm, cải thiện chất lượng nguồn nhân lực. Các đại diện thanh niên đề xuất 4 nhóm giải pháp, gồm xây dựng hạ tầng số, cải thiện giáo dục số, hỗ trợ tiếp cận tài chính giúp thanh niên tham gia rộng rãi hơn vào lĩnh vực này.

Nhóm Đặc trách cao cấp HLTF về tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025 đã trình các lãnh đạo ASEAN các thành tố chính của tầm nhìn, với định hướng bao trùm là xây dựng một Cộng đồng ASEAN đoàn kết, tự cường, năng động, bao trùm, có năng lực ứng phó hiệu quả và thích ứng linh hoạt với các chuyển động chiến lược ở khu vực và thế giới. Nhóm HLTF cũng nêu rõ các xu hướng lớn tác động đến ASEAN và các thách thức ASEAN cần xử lý trong giai đoạn tiếp theo như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, khoảng cách phát triển, già hóa dân số... Các đại biểu cũng đề xuất một số bước đi xây dựng văn kiện Tầm nhìn ASEAN sau năm 2025. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá cao sự tham gia, đóng góp, chia sẻ ý kiến của các nhóm trên tinh thần cởi mở, chân thành và thực chất.

Đối thoại với các đại diện AIPA, Thủ tướng Chính phủ nước ta nêu 3 định hướng tăng cường hiệu quả phối hợp giữa lập pháp và hành pháp. Một là, tăng cường phối hợp để hoàn thiện thể chế, hài hòa hóa pháp luật nhằm tháo gỡ các rào cản, khơi thông các điểm nghẽn, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại, đầu tư. Hai là, rà soát, tăng cường các khung pháp lý tạo thuận lợi cho tự do dịch chuyển lao động nội khối. Ba là, trước biến động ngày càng phức tạp của tình hình quốc tế và khu vực, AIPA tiếp tục đoàn kết, phối hợp chặt chẽ cùng ASEAN trong việc bảo vệ, đề cao các nguyên tắc và lập trường chung của ASEAN, nhất là tôn trọng các chuẩn mực ứng xử và tuân thủ luật pháp quốc tế.

Trao đổi về những đề xuất, khuyến nghị của ABAC, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá cao vai trò của các doanh nghiệp thúc đẩy thuận lợi hóa thương mại và đầu tư, chuyển đổi số, phát triển bền vững và bao trùm. Để tạo bứt phá cho Cộng đồng Kinh tế ASEAN, Thủ tướng nêu định hướng “Ba cùng” với các doanh nghiệp, đó là cùng hoàn thiện thể chế, cùng phát triển kết cấu hạ tầng chiến lược và cùng xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, công nghệ cao. Ghi nhận nỗ lực của Nhóm HLTF, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu nhóm có tư duy đột phá, với cách tiếp cận sáng tạo, linh hoạt, từ đó vạch ra những đường hướng chiến lược cho ASEAN phát triển tới năm 2045. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị Nhóm HLTF bám sát “ba đột phá” là đột phá trong kết nối, trong thúc đẩy tăng trưởng và trong phát triển con người./.

Thùy Linh (tổng hợp)