Đạo đức công vụ và thực trạng đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ở thành phố Hà Nội

Đạo đức công vụ là hệ thống các chuẩn mực, quy tắc, nguyên tắc, hành vi trong hoạt động công vụ của người cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan nhà nước, đơn vị hành chính sự nghiệp, nhằm điều chỉnh thái độ, hành vi, cách ứng xử, chức trách, bổn phận, nghĩa vụ của cán bộ, công chức, viên chức trong hoạt động công vụ.

Đối với người cán bộ, công chức, viên chức, đạo đức là gốc, là nền tảng để giải quyết mọi vấn đề có liên quan đến chất lượng thực thi công vụ. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn, có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó. Đạo đức công vụ của người cán bộ, công chức, viên chức gắn liền với đạo đức xã hội, những chuẩn mực được xã hội coi là giá trị; nhưng đồng thời, nó cũng là đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong thực thi công vụ, gắn chặt với quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức. Nói cách khác, đạo đức công vụ của người cán bộ, công chức, viên chức được đánh giá ở hai góc độ: Thứ nhất, là đạo đức của mỗi con người, chuẩn mực đạo đức, đức tính của bản thân con người trong xã hội; thứ hai, là đạo đức nghề nghiệp, cần phải tuân thủ những nguyên tắc, chuẩn mực, quy định cách ứng xử trong hoạt động thực thi công vụ, không bao giờ được vi phạm đạo đức của nghề nghiệp.

Nhận thức được tầm quan trọng trong việc xây dựng, hoàn chỉnh những chuẩn mực đạo đức công vụ, hướng tới nền hành chính công vì dân phục vụ, vì sự phát triển bền vững của thành phố, những năm qua, Đảng bộ, chính quyền thành phố Hà Nội đã có những chủ trương, chính sách nhằm đổi mới, hoàn thiện chuẩn mực đạo đức công vụ, văn hóa công sở: Thành ủy Hà Nội ban hành Chương trình số 04-Ctr/TU, ngày 26-4-2016, về “Phát triển văn hóa - xã hội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2016 - 2020”; Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch số 165/KH-UBND, ngày 31-8-2016 để thực hiện Chương trình số 04-Ctr/TU, ngày 26-4-2016, Quyết định số 522/QĐ-UBND, ngày 25-1-2017, về việc ban hành “Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội”,...

Nhìn chung, đa phần đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của thành phố đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, có tinh thần trách nhiệm trong công việc, giữ vững đạo đức, phẩm chất cách mạng, có ý thức tổ chức kỷ luật và chấp hành sự phân công của tổ chức, có lối sống lành mạnh, giản dị, gắn bó mật thiết với nhân dân, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hà Nội trong thời kỳ chủ động, tích cực hội nhập quốc tế. Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tham gia công tác quản lý, lãnh đạo các cấp phát huy tốt vai trò và khả năng của mình, không ngừng nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý, điều hành, góp phần tích cực vào sự đổi mới hoạt động của hệ thống chính trị Thủ đô. Từ thành phố đến các quận, huyện, phường, xã, thị trấn đã xuất hiện nhiều phong trào, sáng kiến hay, việc làm tốt, có sức lan tỏa rộng khắp, góp phần tạo chuyển biến trong nhận thức và hành động của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức về trách nhiệm thực thi công vụ, qua đó giúp củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, chính quyền.

Công tác cải cách hành chính của thành phố từng bước có sự chuyển biến tích cực và rõ nét, toàn diện, đồng bộ ở các nội dung, mặt công tác. Hà Nội là một trong những địa phương tiên phong vận hành chính thức hệ thống một cửa điện tử dùng chung 3 cấp; có 1.448 tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến mức 3, 4 đạt trên 80% (trong đó có 239 dịch vụ công trực tuyến mức 4); đến hết năm 2018, Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của thành phố Hà Nội tăng 15 bậc so với năm 2015, vươn lên đứng thứ 9/63 tỉnh, thành phố; Chỉ số cải cách hành chính đến hết năm 2019, xếp thứ 2 cả nước (sau Quảng Ninh); Chỉ số về mức độ sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin (ICT) đến cuối năm 2019 xếp thứ 8 trong cả nước; thành phố Hà Nội đứng đầu cả nước về số lượng hồ sơ giao dịch qua mạng và cũng là địa phương duy nhất cung cấp dịch vụ công mức 3 trong lĩnh vực tư pháp đồng bộ tới 100% xã, phường, thị trấn có liên thông dữ liệu với Bảo hiểm xã hội và Công an thành phố trên cơ sở khai thác dữ liệu dân cư; đứng đầu cả nước về Chỉ số phát triển con người (HDI). Thành phố Hà Nội thực sự trở thành điểm đến lý tưởng đối với khách du lịch, môi trường đầu tư, kinh doanh hấp dẫn của các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Năm 2017, Hà Nội đón 23,83 triệu lượt khách du lịch; năm 2018, đón hơn 26 triệu lượt khách du lịch; năm 2019 đón gần 29 triệu lượt khách du lịch.

Tuy nhiên, mặt trái của nền kinh tế thị trường đã ảnh hưởng tiêu cực đến một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức hiện nay, có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, thiếu gương mẫu về đạo đức và lối sống, vi phạm đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp, gây bất bình trong nhân dân…. Thực tiễn cho thấy, những việc có liên quan đến sai phạm về đạo đức công vụ của cán bộ, công chức, viên chức trong giai đoạn hiện nay ở thành phố Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung phần lớn tập trung ở các lĩnh vực như đất đai, xây dựng, công an, y tế, giao thông, thuế, thanh tra... Trong đó, có nhiều vụ, việc, cán bộ, công chức, viên chức vi phạm đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp gây hậu quả nghiêm trọng, như một số cán bộ dự án “rút ruột” công trình xây dựng; một số công chức, viên chức thanh tra giao thông, công an giao thông nhận tiền “mãi lộ” của lái xe và doanh nghiệp; một số công chức địa chính cố ý sai phạm để trục lợi cá nhân; có cán bộ làm công tác đền bù, giải tỏa thiếu quản lý, tắc trách để cấp dưới mắc phải những sai phạm nghiêm trọng, tạo nhiều dư luận xấu, gây bức xúc trong nhân dân; thậm chí ngay cả công chức làm công tác văn thư, lưu trữ của một số cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân các cấp của thành phố cũng còn những biểu hiện gây khó dễ cho các cá nhân đến liên hệ công tác; một số viên chức ngành y tế lợi dụng vị trí việc làm vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp, xâm phạm nhân phẩm, danh dự và sức khỏe của người khác...

Cùng với đó, tình trạng cán bộ, công chức, viên chức “tham nhũng” thời gian làm việc, đùn đẩy trách nhiệm, giải quyết công việc sai quy định, hướng dẫn, giải thích công việc cho người dân một cách lòng vòng, khó hiểu, thái độ làm việc hời hợt, thiếu nhiệt tình và thiếu tính thân thiện  trong việc tiếp công dân vẫn chưa được khắc phục triệt để.

Một số khó khăn và hạn chế cần khắc phục

Công tác cải cách thủ tục hành chính của thành phố Hà Nội vẫn còn những khó khăn, bất cập. Một số sở, ngành còn lúng túng, bị động, chưa linh hoạt trong tổ chức thực hiện. Việc cung cấp các tài liệu, hồ sơ còn chưa đầy đủ, dẫn chứng chưa đủ các số liệu, thiếu chi tiết, nên giữa kết quả tự đánh giá chấm điểm và kết quả thẩm định của Bộ Nội vụ có sự chênh lệch ở một số tiêu chí thành phần. Việc cung cấp dịch vụ công lĩnh vực y tế, giáo dục chưa được người dân đánh giá cao, trong đó chất lượng y tế chỉ đạt 75% yêu cầu. Công tác truyền thông còn có những hạn chế, có một số vụ, việc chưa tạo sự thống nhất cao về nhận thức trong toàn hệ thống chính trị, chưa tạo sự đồng thuận trong nhân dân. Việc đánh giá công tác cải cách hành chính chưa được triển khai theo hướng tăng cường sự tham gia của người dân, doanh nghiệp vốn là những đối tượng sử dụng dịch vụ công; tính công khai, minh bạch của nền hành chính còn nhiều hạn chế,...

Công tác triển khai nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết của Thành ủy và kế hoạch của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về cải cách hành chính, xây dựng văn hóa đạo đức công vụ ở một số cơ quan, đơn vị còn chậm, thiếu quyết liệt, nên hiệu quả chưa cao. Chưa có sự quan tâm đúng mức trong việc giáo dục tinh thần trách nhiệm đối với cán bộ, công chức, viên chức, cũng như việc xử lý trách nhiệm đối với một số trường hợp vi phạm đạo đức công vụ chưa nghiêm nên chưa thực sự có tính răn đe.

Quá trình tuyển dụng, bổ nhiệm, bố trí vị trí việc làm của một số cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố Hà Nội còn chưa đúng người, đúng việc nên dẫn tới tình trạng năng lực, đạo đức của không ít cán bộ, công chức, viên chức chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ. Việc bố trí chưa phù hợp việc làm của một số cán bộ, công chức, viên chức (dù có năng lực công tác nhưng phẩm chất đạo đức còn hạn chế) đã gây không ít tiêu cực, ảnh hưởng xấu đến hình ảnh của bộ máy chính quyền .

Đặc biệt, người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương ở một số nơi chưa thực sự gương mẫu trong nêu gương về đạo đức, lối sống và trách nhiệm trong công việc, nên đã tác động tiêu cực đến tư tưởng, lập trường của cấp dưới trong việc thực thi nhiệm vụ; thiếu những quy định cụ thể về trách nhiệm của cán bộ, công chức trong các cơ quan đơn vị, địa phương. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 522/QĐ-UBND, ngày 25-1-2017, về “Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội”, tuy nhiên, ở một số nơi vẫn chưa thực hiện nghiêm túc quy định này.

Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát đối với hoạt động của cán bộ, công chức, viên chức còn hạn chế, chưa thường xuyên và thiếu đồng bộ. Việc tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật đôi khi còn mang tính hình thức. Nhiều cán bộ, công chức, viên chức thiếu nghiêm khắc với bản thân, không thường xuyên rèn luyện, tự soi, tự sửa khuyết điểm, tu dưỡng đạo đức.

Một số nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới

Để nâng cao đạo đức công vụ đối với cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan, đơn vị vì sự phát triển bền vững của Thủ đô Hà Nội, thời gian tới cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp cơ bản sau:​

Một là, chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của thành phố Hà Nội.

Việc giáo dục đạo đức, lối sống cần được tiến hành thường xuyên, liên tục. Trong đánh giá cán bộ, công chức, viên chức ở các cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố Hà Nội cần coi trọng cả “đức” và “tài” theo đúng những tiêu chí đã đề ra. Coi trọng công tác giáo dục là nhân tố quyết định giúp người cán bộ, công chức, viên chức nhận thức một cách đầy đủ, đúng đắn và chủ động về những nội dung, quy tắc, chuẩn mực đạo đức, qua đó góp phần điều chỉnh hành vi trong thực thi công vụ phù hợp với yêu cầu phát triển của thành phố.

Hai là, tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng công tác thi tuyển cán bộ, công chức, viên chức.

Trong thi tuyển công chức, viên chức ở thành phố Hà Nội hiện nay cần vừa đánh giá kiến thức chuyên môn, vừa chú trọng đánh giá phẩm chất đạo đức, lối sống của các ứng viên. Cần xây dựng và hoàn thiện cơ chế đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ, công chức, viên chức; quy chế đánh giá cán bộ, công chức, viên chức theo hướng công khai, dân chủ, có sự tham gia tích cực của người dân. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đội ngũ công chức, viên chức trong mỗi cơ quan, đơn vị của thành phố Hà Nội, cần đánh giá khách quan và chính xác năng lực, phẩm chất của họ và sử dụng đúng năng lực, đúng người, đúng việc, có chính sách thu hút được người tài, người giỏi, khuyến khích họ phát huy năng lực đóng góp cho cơ quan, đơn vị, qua đó góp phần vào sự phát triển bền vững của thành phố Hà Nội.

Ba là, xây dựng và hoàn thiện quy chế công vụ, đạo đức công vụ.

Hiện nay, những quy chế công vụ, đạo đức công vụ trong các cơ quan, đơn vị hành chính chưa mang tính bắt buộc, chưa thực sự trở thành căn cứ pháp lý để điều chỉnh hành vi của cán bộ, công chức, viên chức trong thực thi công vụ. Các nguyên tắc đạo đức công vụ rất cần được chuẩn mực hóa để mọi người dễ hiểu, dễ nhận biết, dễ thực hiện, dễ kiểm tra, giám sát việc thực hiện. Cụ thể hóa “Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội” theo Quyết định số 522/QĐ-UBND, ngày 25-1-2017, của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đối với từng cơ quan, đơn vị, địa phương thông qua việc xây dựng quy chế làm việc của từng cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố Hà Nội, gắn chặt và ràng buộc về trách nhiệm, quyền lợi một cách cụ thể, chặt chẽ. Phát huy dân chủ trên cơ sở những quy định và chuẩn mực pháp luật, tạo điều kiện để nhân dân tham gia xây dựng và giám sát hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ở các cơ quan nhà nước trên địa bàn toàn thành phố Hà Nội.

Bốn là, xây dựng văn hóa công vụ và văn hóa công sở ở thành phố Hà Nội.

Ở mức độ cao, đạo đức công vụ phải dần thấm sâu vào trong ý thức của mỗi cán bộ, công chức, viên chức và chuyển hóa từ bắt buộc, tự phát đến tự giác, dần hình thành nên một nền nếp, thói quen và nét đẹp văn hóa trong hoạt động công vụ - văn hóa công vụ. Mỗi cơ quan, đơn vị của thành phố Hà Nội cần xây dựng văn hóa công sở ở cơ quan mình.

Năm là, nêu cao tinh thần tự tu dưỡng đạo đức gắn với cơ chế kiểm tra, giám sát của cơ quan, đoàn thể và nhân dân.

Bên cạnh việc giáo dục, động viên tinh thần tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của mỗi cán bộ, công chức, viên chức ở thành phố Hà Nội hiện nay, cần đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát hoạt động thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức để bảo đảm mọi hành vi của họ đều tuân thủ đúng những chuẩn mực đạo đức, tác phong, quy tắc ứng xử theo quy định. Thành phố Hà Nội cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng các phương tiện hiện đại (như camera, máy ghi âm, ghi hình,…) trong giám sát để nâng cao hiệu quả. Chú trọng, tăng cường sự giám sát của nhân dân đối với hoạt động công vụ, tạo điều kiện để nhân dân được giám sát thông qua việc công khai các quy trình, thủ tục, các loại phí, lệ phí, thẩm quyền… và sử dụng nhiều kênh thu thập ý kiến, phản ánh của nhân dân, như phiếu khảo sát, nút bấm mức độ hài lòng, điện thoại, đường dây nóng, hộp thư góp ý qua mạng xã hội,… qua đó xử lý kịp thời và công khai, minh bạch đối với các trường hợp vi phạm; đồng thời kịp thời khen thưởng, động viên những gương “người tốt, việc tốt”, nhân rộng các điển hình tiên tiến trên địa bàn Thủ đô.

Sáu là, cải cách tiền lương, tạo điều kiện làm việc tốt nhất và chế độ đãi ngộ công chức thỏa đáng để thu hút người có đức, có tài.

Những năm qua, thành phố Hà Nội là địa phương luôn tự bảo đảm nguồn thực hiện cải cách tiền lương và các chính sách an sinh xã hội theo quy định, đồng thời dành nguồn lực xứng đáng để nâng cao mức chi thu nhập tăng thêm cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thuộc khu vực quản lý nhà nước, đoàn thể chính trị - xã hội và đơn vị sự nghiệp công lập do thành phố Hà Nội quản lý, với tổng số tiền dự kiến là 6.000 đến 7.000 tỷ đồng mỗi năm. Hà Nội đang đẩy nhanh lộ trình cải cách hệ thống tiền lương theo quy định của Trung ương, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho cán bộ, công chức, viên chức ở các cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố, để đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của Thủ đô bảo đảm các điều kiện thiết yếu và nhu cầu cơ bản cho cuộc sống bản thân và gia đình; xây dựng các chế độ đãi ngộ đặc thù và có chính sách khen thưởng kịp thời cả về vật chất, tinh thần đối với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm việc tốt, tận tụy và trong sạch. Theo kế hoạch, thành phố Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2021 sẽ áp dụng chế độ tiền lương mới theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo thống nhất đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong toàn bộ các cơ quan, đơn vị thuộc thành phố quản lý theo quy định của Nhà nước.

Bảy là, hoàn thiện cơ chế quản lý cán bộ, công chức, xử phạt nghiêm hành vi vi phạm đạo đức công vụ.

Đổi mới cơ chế đánh giá cán bộ, công chức, viên chức theo hướng có sự tham gia đánh giá của người dân và doanh nghiệp, coi đây là tiêu chí quan trọng hàng đầu trong khung năng lực đánh giá cán bộ, công chức, viên chức. Kiên quyết xử lý nghiêm minh, kịp thời, công bằng, công khai những sai phạm của cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm đạo đức công vụ, những hành vi gây nhũng nhiễu, phiền hà về thủ tục hành chính trong giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp góp phần giáo dục và nâng cao trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức, đồng thời củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng bộ, chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội./.