Các đồng chí: TS Nguyễn Long Hải, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Khối Doanh nghiệp Trung ương; PGS, TS Phạm Văn Linh, Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận Trung ương; PGS, TS Vũ Trọng Lâm, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản đồng chủ trì hội thảo.

Tiếp tục khẳng định vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước

Phát biểu đề dẫn hội thảo, đồng chí Nguyễn Long Hải nêu rõ, trên thế giới, hầu như tất cả các nước đều muốn xây dựng một nền kinh tế có tính độc lập - tự chủ cao… Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế là quan điểm xuyên suốt và nhất quán của Đảng và Nhà nước ta kể từ khi thực hiện công cuộc đổi mới đến nay. Trong tiến trình xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế, qua các kỳ đại hội, Đảng ta xác định kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, là công cụ, lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, định hướng, điều tiết, dẫn dắt thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, khắc phục các khuyết tật của cơ chế thị trường.

Đồng chí Nguyễn Long Hải nhấn mạnh 5 lý do kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp điều kiện của nước ta và là tiêu chí quan trọng bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa: Thứ nhất, vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước thể hiện rõ bản chất, đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hoàn toàn khác với kinh tế thị trường ở các nước tư bản chủ nghĩa, được xây dựng trên cơ sở sở hữu tư bản độc quyền. Vai trò của kinh tế nhà nước xuất phát từ lợi ích của đất nước và nhân dân trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội; thứ hai, kinh tế nhà nước có vai trò đầu tàu, hướng dẫn và dẫn dắt các hình thức sở hữu khác trong phát triển các lĩnh vực quan trọng; thứ ba, kinh tế nhà nước có vai trò chủ đạo bảo đảm phát triển năng lực cạnh tranh của quốc gia; thứ tư, đối với an ninh quốc gia, kinh tế nhà nước thể hiện vai trò ở việc nắm giữ các lĩnh vực then chốt, địa bàn quan trọng, quốc phòng, an ninh; thứ năm, về mặt xã hội, kinh tế nhà nước có vai trò quan trọng trong gánh vác chức năng và vai trò xã hội. Kinh tế nhà nước đảm nhận những ngành ở những địa bàn khó khăn có ý nghĩa chính trị - xã hội, bảo đảm sự cân bằng về đầu tư phát triển theo vùng, miền, thực hiện chính sách an sinh xã hội, các chương trình xóa đói, giảm nghèo...

Với vai trò của mình, những năm qua, kinh tế nhà nước đã góp phần quan trọng vào thành tựu chung trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế sâu, rộng ở Việt Nam. Thể hiện ở việc giữ vững độc lập, tự chủ trong việc xác định chủ trương, đường lối, chiến lược phát triển kinh tế đất nước; nền kinh tế phát triển ổn định, năng lực cạnh tranh nâng cao, cả quy mô của nền kinh tế cũng như sự cạnh tranh của các doanh nghiệp và sản phẩm; giữ vững các cân đối lớn, chú trọng bảo đảm an ninh kinh tế. Bên cạnh đó, nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế trước tác động tiêu cực từ những biến động bên ngoài; nền kinh tế Việt Nam ngày càng đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ kinh tế quốc tế, tránh lệ thuộc vào một thị trường, một đối tác…

Đồng chí Nguyễn Long Hải đề nghị, các chuyên gia, nhà khoa học tại hội thảo tập trung thảo luận 2 nhóm vấn đề chính: Nhóm vấn đề thứ nhất, tập trung vào những vấn đề lý luận, như nhận thức lý luận về vai trò của kinh tế nhà nước nói chung và đối với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế sâu, rộng nói riêng, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay; nhóm vấn đề thứ hai, làm rõ thực trạng vai trò của kinh tế nhà nước trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế sâu, rộng ở Việt Nam hiện nay, đặc biệt trên cơ sở hoạt động thực tiễn của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, đánh giá những mặt được, hạn chế cùng các nguyên nhân, từ đó, đề xuất các giải pháp, kiến nghị để kinh tế nhà nước thực hiện tốt vai trò của mình trong nền kinh tế quốc dân.

Để kinh tế nhà nước phát huy hiệu quả hơn trong thời gian tới

Thảo luận tại hội thảo, các nhà khoa học cho rằng, hiện nay, bối cảnh mới cả trong và ngoài nước đang đặt ra không ít thời cơ lẫn thách thức cho khu vực kinh tế nhà nước. Thời gian tới, khu vực này cần tiếp tục khẳng định vị trí và phát huy vai trò chủ đạo của mình trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, đồng thời hội nhập hiệu quả vào nền kinh tế toàn cầu. Theo xu hướng phát triển, kinh tế nhà nước, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước sẽ giảm quy mô, tỷ trọng và phạm vi hoạt động trong nền kinh tế nhưng lại tập trung vào các lĩnh vực tối quan trọng, chủ đạo trong các ngành, nghề chủ chốt, những ngành có tính chất tiên phong, đột phá về công nghệ, tạo tác động lan tỏa và giá trị gia tăng cao, đóng góp nhiều cho ngân sách.

Với tham luận “Vai trò của kinh tế nhà nước trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế”, PGS, TS Vũ Văn Phúc, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan Đảng Trung ương đã phân tích sâu các đặc điểm cần có của một nền kinh tế tự chủ, nghĩa là chủ động trong việc hoạch định đường lối, có đủ năng lực thực thi các mục tiêu… Cần tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước để làm tốt vai trò dẫn dắt phát triển các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác, bảo đảm doanh nghiệp Việt Nam thật sự trở thành lực lượng nòng cốt trong phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.

Tham luận “Kinh tế nhà nước trong nền kinh tế số với bối cảnh xây dựng kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế sâu, rộng”, GS, TS Trần Thọ Đạt,  Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia lưu ý, việc phát huy vai trò của kinh tế nhà nước trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập cần đặc biệt quan tâm đến bối cảnh mới, đó là quá trình chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ - trong khi bản thân kinh tế nhà nước được đánh giá là khu vực kinh tế có tốc độ chuyển đổi số còn chậm. Nhà nước cần tiếp tục có cơ chế đầu tư, khuyến khích khu vực kinh tế nhà nước đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ mới, chuyển đổi số, ứng dụng những thành tựu của công nghệ số vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, đổi mới sáng tạo mô hình kinh doanh mới...

TS Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, trong nền kinh tế thị trường, sự tách bạch giữa hoạt động công ích của Nhà nước và hoạt động kinh doanh cần rõ ràng. Bởi vì, nếu có sự tách bạch thì mọi hoạt động của doanh nghiệp sẽ minh bạch, đánh giá kết quả và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp mới chính xác. Theo TS Phan Đức Hiếu, giao nhiệm vụ cho doanh nghiệp nhà nước phải có sự đa dạng về cơ chế để doanh nghiệp nhà nước có thể hoàn thành tốt nhất vai trò của mình, cả về nhiệm vụ chính trị, cả về nhiệm vụ kinh tế...

Tham luận “Vai trò của tổ chức đảng tại doanh nghiệp nhà nước trong khẳng định tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế”, đồng chí Nguyễn Trung Hiếu, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối Doanh nghiệp Trung ương đề xuất với các cơ quan có thẩm quyền một số định hướng, giải pháp hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy doanh nghiệp nhà nước phát triển bền vững, góp phần bảo đảm vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, như: 1- Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật theo hướng cập nhật kịp thời các quy định của Đảng để việc triển khai được thống nhất, đồng bộ; 2- Tăng cường phân cấp, ủy quyền cho hội đồng thành viên, hội đồng quản trị các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, đồng thời tăng cường hoạt động giám sát, kiểm tra của cơ quan đại diện chủ sở hữu để kịp thời phòng ngừa, phát hiện, xử lý sai phạm theo quy định của pháp luật. Nghiên cứu ban hành bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động của từng loại hình doanh nghiệp nhà nước theo mục tiêu đặt ra; 3- Tăng cường công tác quản lý nội dung trên không gian mạng, có biện pháp ngăn chặn các thế lực thù địch và tội phạm kinh tế xâm nhập vào mạng nội bộ của các doanh nghiệp nhà nước, gây thiệt hại về kinh tế; 4- Sớm hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về bảo vệ sở hữu trí tuệ, thương hiệu, bản quyền Việt Nam; có chính sách ưu đãi đối với những doanh nghiệp thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường, thực hiện kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn trong giai đoạn mới; 5- Kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, có các cơ chế đặc thù để Ủy ban thực sự hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đây là một trong những giải pháp trọng tâm trong việc thay đổi phương thức quản lý vốn nhà nước đối với các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước…

Các đại biểu đại diện các tập đoàn, tổng công ty nhà nước tham luận chia sẻ thuận lợi, cũng như khó khăn của các doanh nghiệp, nhất là những nút thắt về cơ chế trói buộc sự phát triển của doanh nghiệp nhà nước rất cần tháo gỡ trong thời gian tới. Dưới góc nhìn của ngành dệt may, da giày - ngành xuất khẩu thâm dụng lao động lớn bậc nhất cả nước - TS Lê Tiến Trường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng quản trị Vinatex cho rằng, để xác định nền kinh tế độc lập, tự chủ, một khía cạnh quan trọng cần xem xét là nền kinh tế đó phải tự chủ trong vấn đề việc làm, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội…

Phát biểu Kết luận hội thảo, PGS, TS Phạm Văn Linh cho biết, với 10 ý kiến phát biểu trực tiếp tại hội thảo và 39 tham luận gửi tới hội thảo, hầu hết các đại biểu khẳng định tính khách quan và vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng của kinh tế nhà nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa ở Việt Nam. Một số phát biểu tập trung làm rõ nội hàm, đặc điểm, vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo tinh thần cụ thể hóa những quan điểm của Đảng, đặc biệt là Văn kiện Đại hội XIII của Đảng; góp phần làm sáng tỏ thêm về tính tất yếu và nội hàm, đặc điểm của nền kinh tế độc lập, tự chủ trong hội nhập quốc tế sâu, rộng, trong đó nhấn mạnh yêu cầu phải bảo đảm độc lập, tự chủ về đường lối, chiến lược, chính sách phát triển kinh tế, phù hợp với điều kiện của đất nước và xu thế phát triển của thế giới; tạo được sức mạnh nội lực về kinh tế ngày càng lớn, có khả năng bảo đảm sự phát triển kinh tế - xã hội ổn định, năng động, chủ động thích ứng với những thay đổi, biến động của thị trường, của khủng hoảng kinh tế, tài chính ở khu vực, trên thế giới, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cạnh tranh quốc tế ngày càng tăng.

Bên cạnh đó, một số tham luận đi sâu đánh giá thực trạng vai trò của kinh tế nhà nước trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế sâu, rộng, từ đó, làm rõ những bất cập, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, những điểm nghẽn đang cản trở việc phát huy vai trò của kinh tế nhà nước; tập trung phân tích bối cảnh mới và những yêu cầu đặt ra đối với việc phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước, mà nòng cốt là tập đoàn kinh tế nhà nước, các ngân hàng thương mại. Trên cơ sở đó, các tham luận gửi tới Hội thảo đề xuất một số quan điểm, định hướng và giải pháp nhằm tiếp tục phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, vai trò nòng cốt của doanh nghiệp nhà nước trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế trong thời gian tới. Ban Tổ chức sẽ chắt lọc các ý kiến tại hội thảo cho việc nghiên cứu tổng kết 40 năm đổi mới về nội dung có liên quan./.