Đôi nét về chính sách đối ngoại

Chính sách đối ngoại của một quốc gia, còn được gọi là chính sách ngoại giao, bao gồm các chiến lược, quyết định và hành động, do nhà nước lựa chọn để bảo vệ lợi ích của quốc gia mình và đạt được các mục tiêu trong môi trường quan hệ quốc tế. Các phương pháp được sử dụng một cách chiến lược để tương tác với các quốc gia khác.

Chính sách đối ngoại thường được coi là “cánh tay nối dài” của chính sách đối nội, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, đạt được sự thịnh vượng về kinh tế, hay bảo vệ và tối đa hóa lợi ích quốc gia nói chung, thông qua các con đường, như hợp tác, cạnh tranh, xung đột, hoặc thậm chí chiến tranh. Bởi vì, thực tế cho thấy, trong thời đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, các chính sách đối nội (chính sách kinh tế, tài chính, đầu tư…) hay các yếu tố thuộc chính trị nội bộ (dư luận công chúng, vận động hành lang của các nhóm lợi ích…) cũng có ảnh hưởng ngày càng gia tăng trong quan hệ đối ngoại giữa các quốc gia với nhau và đến việc hoạch định đường lối đối ngoại của một quốc gia. Điểm phân biệt giữa chính sách đối ngoại và chính sách đối nội của quốc gia nằm ở chỗ mục tiêu định hướng ban đầu của chính sách đối ngoại là mở rộng tầm ảnh hưởng của quốc gia trong quan hệ quốc tế.

Chính sách đối ngoại của các nước lớn trên thế giới hoặc của các cường quốc trong khu vực luôn được các quốc gia khác trong khu vực đó và trên thế giới quan tâm nghiên cứu đặc biệt, bởi chính sách của các nước này không chỉ liên quan đến lợi ích của các quốc gia riêng lẻ, mà còn có khả năng tác động rất lớn đến tình hình an ninh, hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực cũng như thế giới.

Việc hoạch định chính sách đối ngoại của một quốc gia là quá trình phức tạp, đòi hỏi các cơ quan hoạch định chính sách phải xem xét và cân nhắc đồng thời nhiều yếu tố tác động từ cả bên trong lẫn bên ngoài và phù hợp với từng thời điểm. Mỗi quốc gia khác nhau, mỗi thể chế chính trị khác nhau lại có cách cấu tạo bộ máy hoạch định chính sách đối ngoại khác nhau. Song nhìn chung, các nhân tố chủ chốt quyết định chính sách đối ngoại của một quốc gia, bao gồm: Thứ nhất, lợi ích của quốc gia - dân tộc. Phục vụ lợi ích quốc gia - dân tộc ngày càng trở thành nguyên tắc tối thượng cho mọi chính sách đối ngoại và hoạt động đối ngoại của các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Thứ hai, thế và lực của quốc gia trên trường quốc tế. Chính sách đối ngoại được xây dựng trên cơ sở không những phải phù hợp với lợi ích của quốc gia - dân tộc, mà còn phải tương thích với vị thế và sức mạnh tổng hợp của đất nước. Thứ ba, tình hình chính trị và an ninh thế giới. Bên cạnh các nhân tố bên trong, các yếu tố bên ngoài, như cục diện thế giới và khu vực cũng có ảnh hưởng và tác động mạnh mẽ đến quá trình hoạch định và triển khai chính sách đối ngoại của mọi quốc gia trên thế giới. Bởi trong thời đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, sự liên kết giữa các quốc gia ngày càng trở nên chặt chẽ, hợp tác ngày càng gia tăng, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia ngày càng sâu rộng. Thứ tư, mục tiêu quốc gia mong muốn đạt được, ảnh hưởng của bộ máy hoạch định chính sách đối ngoại, các nhân tố chính trị nội bộ (các nhóm lợi ích, giới truyền thông, công luận…)… cũng là những nhân tố quan trọng mà các quốc gia cần tính đến trong quá trình hoạch định chính sách đối ngoại.

Thực trạng công tác đối ngoại của Hà Nội thời gian qua

Trong một thế giới nhiều đổi thay, kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, đẩy mạnh hội nhập quốc tế; đồng thời, quán triệt sâu sắc các Nghị quyết số 15-NQ/TW, ngày 15-12-2000, của Bộ Chính trị khóa VIII, về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội trong thời kỳ 2001 - 2010; Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 6-1-2012, của Bộ Chính trị, về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội giai đoạn 2011 - 2020; Kế hoạch số 23-KH/TU, ngày 20-4-2021, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội, về hoạt động đối ngoại của thành phố Hà Nội năm 2021; các chỉ thị và các dịp lãnh đạo Đảng và Nhà nước làm việc trực tiếp với lãnh đạo thành phố, công tác đối ngoại của Hà Nội thời gian qua tiếp tục ghi nhận nhiều kết quả quan trọng trên cả ba trụ cột: đối ngoại chính trị, đối ngoại kinh tế và đối ngoại văn hóa, qua đó góp phần không nhỏ vào tiến trình hiện thực hóa tầm nhìn đưa Hà Nội trở thành thành phố kết nối toàn cầu, là trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực và thế giới nói riêng, cũng như nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Về đối ngoại chính trị, đến nay, Hà Nội đã thiết lập quan hệ hữu nghị, hợp tác song phương với khoảng 110 thủ đô, thành phố, địa phương của các nước trên thế giới, bao gồm các nước Hiệp quốc các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN); các nước thuộc khu vực Đông Bắc Á (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), châu Á - Thái Bình Dương (Australia, New Zealand…), Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) và Đông Âu (Nga, Séc, Ba Lan…); các nước Tây Âu (Anh, Pháp, Đức, Bỉ…). Trong đó, đã ký kết thỏa thuận hợp tác với 61 thủ đô, thành phố của các nước. Các cơ quan Chính phủ Việt Nam, các phái đoàn ngoại giao, các đại sứ quán và các tổ chức quốc tế đều đặt trụ sở tại thành phố Hà Nội.

Về hợp tác đa phương, thành phố Hà Nội là thành viên của nhiều tổ chức liên đô thị quốc tế, tham gia nhiều dự án chung, dự án hỗ trợ, hoạt động giao lưu văn hóa, thể thao, du lịch, trao đổi chuyên gia… Hà Nội hiện là thành viên chính thức và tham gia tích cực các hoạt động của Hiệp hội Thị trưởng các thành phố sử dụng tiếng Pháp trên thế giới (AIMF), Hiệp hội các thành phố lớn trên thế giới (Metropolis), Mạng lưới các chính quyền địa phương về quản lý dân cư (CityNet), Hiệp hội các thành phố có lịch sử lâu đời (LHC), Mạng lưới các thành phố lớn châu Âu thế kỷ XXI (ANMC21).

Thành phố cũng đã tổ chức thành công nhiều sự kiện xúc tiến đầu tư, như Tọa đàm “Gặp gỡ Canada”; Tọa đàm “về phát triển thành phố thông minh” với Bộ Thương mại Mỹ và 18 tập đoàn, doanh nghiệp hàng đầu của Mỹ trong lĩnh vực công nghệ thông tin, thành phố thông minh và chính phủ điện tử… Năm 2019, tròn 20 năm Thủ đô Hà Nội được Tổ chức Giáo dục, Khoa học, Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) vinh danh là “Thành phố vì hòa bình”. Hà Nội đã phát huy được những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời trở thành một trung tâm kết nối các giá trị toàn cầu, là nơi trao đổi các sáng kiến khu vực và quốc tế, vì nền hòa bình, ổn định và phát triển. Quan hệ giữa thành phố Hà Nội với đối tác các nước láng giềng, các nước lớn, đối tác quan trọng tiếp tục được cải thiện. Thành phố đã ký kết hơn 10 thỏa thuận quốc tế, tiếp hơn 204 đoàn ngoại giao, lãnh đạo các tập đoàn và doanh nghiệp quốc tế đến thăm và làm việc. Đặc biệt, thành phố Hà Nội đã phối hợp chặt chẽ các bộ, ban, ngành Trung ương chuẩn bị tốt các công tác hậu cần, an ninh, hoàn thành xuất sắc vai trò thành phố chủ nhà của Hội nghị cấp cao Mỹ - Triều Tiên lần thứ hai, diễn ra trong hai ngày 27 và 28-2-2019. Sự kiện đó để lại ấn tượng tốt đẹp, sâu sắc trong mắt bạn bè quốc tế về một Thủ đô, đất nước Việt Nam hòa bình, mến khách, năng động, đổi mới mạnh mẽ và hội nhập sâu rộng. Mới đây nhất, Hà Nội đã tổ chức thành công Hội nghị “Hà Nội 2020 - Hợp tác đầu tư và phát triển”. Hội nghị có ý nghĩa biểu tượng, lan tỏa mạnh mẽ trong bối cảnh toàn cầu đang phải đối phó với những tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19 cho thấy năng lực, sự tin tưởng, uy tín trong các sự kiện lớn, cũng là cơ sở để các nhà đầu tư lựa chọn nhờ môi trường hòa bình và ổn định. Trước đó, Hà Nội cũng phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức thành công các sự kiện chính trị đối ngoại khác, như Đại hội đồng lần thứ XVI Hội đồng quốc tế các Đài Phát thanh và Truyền hình sử dụng tiếng Pháp, Đại hội Luật gia dân chủ quốc tế lần thứ XVII và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM), Đại hội thể thao châu Á trong nhà lần thứ III (AI Games III), Hội nghị thường niên Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Đại Hội đồng Interpol lần thứ 80…

Về đối ngoại kinh tế, Hà Nội hiện có quan hệ kinh tế - thương mại với gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Thực hiện chủ trương đẩy mạnh đối ngoại kinh tế, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô, Hà Nội đã tích cực và chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài; các cơ quan ngoại giao, các tổ chức quốc tế và các tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy và khai thác các dự án hợp tác kinh tế song phương và đa phương, thuộc các lĩnh vực đào tạo, xử lý môi trường, giao thông, cung cấp thiết bị và phân loại rác, cấp thoát nước, xây dựng, quy hoạch... Hà Nội từng bước trở thành điểm đến hấp dẫn và tin cậy cho các nhà đầu tư quốc tế; là một trong ba địa phương đứng đầu cả nước về năng lực hội nhập kinh tế quốc tế. Trong giai đoạn 2016 - 2020, GDP của thành phố Hà Nội đạt tốc độ tăng trưởng 7,39%; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp; thu nhập bình quân đầu người đạt 5.420 USD, gấp 1,8 lần cả nước. Thị trường xuất - nhập khẩu được duy trì, mở rộng; kim nghạch xuất khẩu bình quân trong giai đoạn 2016 - 2020 đạt 11,52% (1). Năm 2020, mặc dù gặp nhiều khó khăn do đại dịch COVID-19, song kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Hà Nội vẫn tăng trưởng khá, đạt khoảng 16.780 triệu USD (2). Tính riêng 6 tháng đầu năm 2021, giá trị hàng hóa xuất khẩu của Hà Nội đạt 7.164 triệu USD, tăng 4,5% so với cùng kỳ năm 2020 (3). Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) liên tục tăng qua các năm.

Trong thời gian qua, Hà Nội cũng đẩy mạnh thực hiện các biện pháp cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh. Đặc biệt, những thủ tục hành chính về cấp Giấy chứng nhận đầu tư, phê duyệt các dự án ngày càng được đơn giản, thông thoáng, minh bạch hơn. Việc áp dụng cơ chế “một cửa” liên thông đã và đang tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đăng ký đầu tư vào Hà Nội. Qua đó góp phần cải thiện các chỉ số cạnh tranh như chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Hà Nội đã tăng 18 bậc, đứng thứ 33/63; Chỉ số cải cách hành chính tăng 2 bậc, đứng thứ 5/63; Chỉ số ứng dụng công nghệ thông tin xếp thứ hai… Hà Nội cũng đang là thành viên Hội đồng xúc tiến du lịch châu Á (CPTA), Tổ chức xúc tiến du lịch các thành phố châu Á - Thái Bình Dương (TPO)…

Về đối ngoại văn hóa, hiểu rõ tầm quan trọng của công tác ngoại giao văn hóa, thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, thành phố Hà Nội đã tăng cường mở rộng quan hệ quốc tế, thúc đẩy các hoạt động ngoại giao văn hóa với các địa phương, trọng tâm là các tỉnh, thành phố, thủ đô của các nước trên thế giới, như tăng cường hợp tác với Bangkok (Thái Lan), Seoul (Hàn Quốc), Macau, Hong Kong (Trung Quốc), Sophia (Hungary), Moscow và Saint-Peterburg (Nga), Leon (Pháp)…; đẩy mạnh và củng cố quan hệ hợp tác với các Đại sứ quán các nước tại Việt Nam,… nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, quảng bá hình ảnh Thủ đô Hà Nội đến với bạn bè quốc tế, góp phần duy trì, giữ vững và thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị hợp tác giữa Hà Nội với các địa phương nước ngoài; tăng cường hơn nữa công tác đối ngoại nói chung.

Thành phố Hà Nội cũng chỉ đạo sát sao các thiết chế văn hóa, di tích lịch sử, như Ban Quản lý di tích văn hóa, Trung tâm Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Ban Quản lý di tích nhà tù Hỏa Lò, Đền Ngọc Sơn...; tổ chức tiếp đón, giới thiệu về di tích cho nhiều đoàn khách cấp cao ngoại giao và quốc tế, qua đó, góp phần quảng bá rộng rãi các giá trị văn hóa phi vật thể tới bạn bè quốc tế, nâng cao sức hấp dẫn của ngành du lịch Thủ đô Hà Nội.

Đặc biệt, sau hai thập niên đón nhận danh hiệu đầy tự hào - “Thành phố vì hòa bình”, Hà Nội tiếp tục ghi danh vào “Mạng lưới thành phố sáng tạo” của UNESCO (năm 2019). Đây là sự ghi nhận và nguồn động lực cho những nỗ lực của Thủ đô, đồng thời là cơ hội thuận lợi để Hà Nội định vị thương hiệu, quảng bá hình ảnh và hướng tới trở thành thành phố sáng tạo của khu vực Đông Nam Á, điểm đến của tri thức và sáng tạo trên thế giới. Việc tham gia “Mạng lưới thành phố sáng tạo” cũng Hà Nội có cơ hội làm nổi bật đặc trưng văn hóa của Thủ đô với thế giới. Đồng thời, xây dựng chiến lược văn hóa toàn diện, tổng thể, đổi mới tư duy về phát triển văn hóa, xây dựng con người Hà Nội, vừa giữ gìn, bảo tồn văn hóa, truyền thống của Thăng Long - Hà Nội, vừa tiếp thu chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, nhằm phát huy hiệu quả nguồn nhân lực văn hóa để xây dựng và phát triển Thủ đô trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đối ngoại của Hà Nội vẫn tồn tại một số hạn chế. Đơn cử như, việc hoàn thiện thể chế quản lý nhà nước về các hoạt động đối ngoại chưa kịp thời với tình hình thực tế, tác động không nhỏ tới việc cụ thể hóa và thi hành thể chế do Trung ương ban hành; việc triển khai công tác thanh tra đối ngoại còn chậm; việc triển khai đường lối và chính sách đối ngoại trong thực tiễn vẫn chưa mạnh mẽ, đồng bộ và toàn diện; việc tạo đan xen lợi ích, đưa quan hệ đi vào chiều sâu, xây dựng các khuôn khổ quan hệ thực chất và hiệu quả, triển khai các thỏa thuận đã ký kết thực chất, tham gia và tận dụng các thể chế đa phương, nhất là ASEAN để bảo vệ tốt hơn lợi ích của Việt Nam vẫn còn chưa được như mong muốn; trình độ chuyên môn của đội ngũ nhân sự làm công tác đối ngoại chưa đồng đều, chưa thực sự chủ động trong công tác nghiên cứu và tham mưu các vấn đề quốc tế để phục vụ công tác đối ngoại, số lượng nhân sự làm công tác đối ngoại còn ít so với khối lượng công việc phải đảm nhiệm cũng như yêu cầu ngày càng tăng của thành phố đối với công tác đối ngoại…

Tiếp tục định vị Hà Nội trong  khu vực và trên thế giới

Theo các chuyên gia, cục diện thế giới trong năm 2022 nhiều khả năng vẫn tiếp tục vận động theo xu hướng đã được định hình trong năm 2021 và những năm trước đó. Tuy nhiên, quan hệ giữa các nước xung quanh những “điểm nóng” ở một số địa bàn chiến lược được dự báo có nhiều khả năng sẽ căng thẳng hơn so với năm 2021, tác động đa chiều tới tình hình trong nước cũng như việc triển khai công tác đối ngoại của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Năm 2022 cũng là năm có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với đời sống chính trị - xã hội của đất nước, là năm thứ hai triển khai Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng với nhiều điểm mới về định hướng phát triển kinh tế - xã hội và chính sách đối ngoại. Với tinh thần chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, công tác đối ngoại Hà Nội xác định:

Thứ nhất, bám sát và triển khai hiệu quả đường lối đối ngoại mà Đại hội XIII của Đảng đề ra; xác định rõ các mục tiêu đối ngoại trong từng lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội để chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động đối ngoại có tính thống nhất và bổ trợ lẫn nhau; tiếp tục bám sát nội dung Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025; Kế hoạch số 23-KH/TU, ngày 20-4-2021, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội, về hoạt động đối ngoại của thành phố Hà Nội năm 2021, qua đó, hoàn thiện thể chế, tăng cường nghiên cứu, tìm ra những cách làm mới, giải quyết các nhiệm vụ đối ngoại theo hướng hiệu quả và sáng tạo.

Thứ hai, nâng cao hơn nữa tính chủ động, sáng tạo trong xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động, chương trình đối ngoại với các hình thức đa dạng, đổi mới, phù hợp với hoàn cảnh mới; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới, hiện đại trong tổ chức các hoạt động đối ngoại; tăng cường chia sẻ kinh nghiệm, kỹ năng nghiệp vụ đối ngoại cho các quận, huyện, ban, ngành, nhằm đưa hợp tác quốc tế vào các hoạt động của thành phố, góp phần xây dựng và nâng tầm “thương hiệu” của Thủ đô Hà Nội, qua đó thu hút thêm nguồn lực phát triển Thủ đô.

Thứ ba, tiếp tục triển khai hiệu quả Chỉ thị số 41-CT/TW, ngày 15-4-2010, của Ban Bí thư, về tăng cường công tác ngoại giao kinh tế trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; đẩy mạnh tham gia các liên kết kinh tế quốc tế, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự  do (FTA) thế hệ mới, như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu - Việt Nam (EVFTA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), các cam kết trong Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC); đẩy mạnh xây dựng các kế hoạch, chương trình hành động, đề án cụ thể để triển khai các chương trình công tác theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025…

Thứ tư, có cách tiếp cận mới trong triển khai, tận dụng các cam kết hội nhập, gắn với công nghệ số; mở rộng thị trường và không gian phát triển đi đôi với nâng cao năng lực thực thi, thu hút các nguồn đầu tư, tài chính chất lượng, công nghệ cao… để xây dựng Hà Nội trở thành đô thị xanh, thành phố thông minh, hiện đại, có sức cạnh tranh cao trong nước và khu vực theo tầm nhìn đến năm 2025.

Thứ năm, tận dụng hiệu quả sức mạnh của công nghệ thông tin và truyền thông nhằm xúc tiến liên tục, bền bỉ các chương trình truyền thông về tiềm năng, truyền thống văn hóa của mảnh đất và con người Hà Nội, qua đó thu hút các đối tác nước ngoài đến thăm và xúc tiến đầu tư trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội…

Thứ sáu, đầu tư mạnh vào “nguồn vốn” con người thông qua giáo dục - đào tạo để có được những thế hệ đội ngũ công chức Hà Nội làm công tác đối ngoại giàu trí tuệ, bản lĩnh, giỏi ngoại ngữ, có kiến thức về khoa học - công nghệ tiên tiến, thể lực khỏe,… bởi họ chính là nguồn lực lao động chủ yếu góp phần vào công cuộc kiến thiết, phát triển đất nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.

Có thể nói, những thành tựu trong công tác đối ngoại của Hà Nội những năm qua sẽ tiếp tục là lực đẩy tạo tiền đề vững chắc để Hà Nội tiếp tục hội nhập quốc tế một cách có hiệu quả, phát huy vai trò và vị thế là trái tim của cả nước, đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước./.

-----------------

(1) Xem: Quang Phú: “Đại hội Đảng bộ cơ quan Sở Công thương khóa XX, nhiệm kỳ 2020 - 2025”, ngày 10-6-2020, https://hanoi.gov.vn/tintuc_sukien/-/hn/ZVOm7e3VDMRM/7320/2838189/ai-hoi-ang-bo-co-quan-so-cong-thuong-khoa-xx-nhiem-ky-2020---2025.html;jsessionid=BJ1UC5A+xzmA-4rBeSrShdDl.app2
(2) Xem: Nguyễn Hạnh: “Hà Nội phấn đấu tăng 5% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2021”, ngày 8-2-2021, https://congthuong.vn/ha-noi-phan-dau-tang-5-kim-ngach-xuat-khau-hang-hoa-nam-2021-152212.html
(3) Thanh Hiền: “Hà Nội thúc đẩy xuất khẩu: Tạo đà tăng trưởng kinh tế, ngày 19-7-2021”, https://baotintuc.vn/kinh-te/kim-ngach-xuat-khau-cua-ha-noi-van-tang-manh-20210602190032408.htm