Biên giới nước ta dài, địa hình phức tạp. Do đó, giữ gìn biên giới, bảo vệ chủ quyền quốc gia phải dựa vào sức mạnh toàn dân mà lực lượng nòng cốt là Bội đội Biên phòng. Để phát huy sức mạnh đó, Bộ đội Biên phòng đã tăng cường cán bộ cho chính quyền cơ sở, cách làm này đã đạt được những kết quả bước đầu đáng khích lệ.

Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, những năm qua tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội và đời sống của đồng bào các dân tộc ở khu vực biên giới tuy có được cải thiện, nâng lên, nhưng so với các địa bàn khác thì vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập: kết cấu hạ tầng thấp kém, tỷ lệ đói nghèo cao, trình độ dân trí thấp, một số nơi còn nhiều phong tục tập quán lạc hậu. Hệ thống chính trị cơ sở còn nhiều yếu kém, nhất là ở các xã vùng sâu, vùng xa. Theo khảo sát cuối năm 2006, ở khu vực biên giới còn gần 300 thôn, bản chưa có đảng viên, hơn 1.000 thôn, bản chưa đủ đảng viên để lập chi bộ; trình độ học vấn và năng lực quản lý, điều hành của đa số đội ngũ cán bộ đảng viên còn yếu. Để khắc phục tình trạng đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng Bộ đội Biên phòng đã trực tiếp tăng cường cán bộ cho các xã biên giới, hải đảo. Cách làm này thời gian qua đã đạt kết quả bước đầu.

Tháng 10-1998, Đảng ủy Bộ đội Biên phòng đã thống nhất với một số tỉnh, thành ủy chủ trương tăng cường cho mỗi xã đặc biệt khó khăn một cán bộ tham gia giúp địa phương xây dựng hệ thống chính trị phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh ở cơ sở. Đến nay, qua 10 năm triển khai thực hiện, việc tăng cường cán bộ cho các xã biên giới, hải đảo từng bước được mở rộng, xuất hiện nhiều điển hình tốt, đồng thời cũng đặt ra một số vấn đề cần tổng kết rút kinh nghiệm để tiếp tục chỉ đạo thống nhất, đồng bộ hơn, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới.

Thực hiện chủ trương của Đảng ủy và Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, sự chỉ đạo trực tiếp của các thành ủy, tỉnh ủy, Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng các tỉnh đã chủ động lựa chọn cán bộ, báo cáo Bộ Tư lệnh ra quyết định bổ nhiệm, điều động tăng cường cán bộ cho các xã. Cán bộ tăng cường cho xã đều là đảng viên, có kinh nghiệm trong công tác vận động quần chúng, nhiều đồng chí đã là chỉ huy đồn biên phòng, có bản lĩnh chính trị và khả năng hoàn thành tốt nhiệm vụ. Số cán bộ này đều do cấp ủy, chỉ huy đồn biên phòng trực tiếp quản lý, chỉ đạo; thực hiện chế độ giao ban, báo cáo tình hình, hằng tháng có báo cáo kết quả tình hình công tác ở địa phương cho chỉ huy đồn biên phòng. Những nội dung quan trọng, nhất là những vấn đề về quốc phòng - an ninh trước khi cán bộ tăng cường cho xã tham mưu cho địa phương đều được cấp ủy, chỉ huy đồn biên phòng hướng dẫn chỉ đạo. Đồng thời nhiệm vụ của cán bộ tăng cường cho xã được cấp ủy địa phương giao rất cụ thể: trực tiếp tham mưu cho đảng ủy xã xây dựng, củng cố cơ sở chính trị, chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ dân tộc, chủ trì triển khai thực hiện Chương trình 135 và chỉ đạo công tác quốc phòng - an ninh trên địa bàn xã biên giới. Để công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương có hiệu quả, thời gian đầu một số địa phương chỉ định cán bộ biên phòng giữ một số chức danh như phó chủ tịch ủy ban nhân dân xã, trưởng hoặc phó ban công an xã, ban chỉ huy xã đội hoặc trưởng ban xóa đói, giảm nghèo của xã; (đến năm 2003 Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Nghệ An chủ động tham mưu cho Ban Thường trực tỉnh ủy bố trí 19 đồng chí cán bộ biên phòng tăng cường cho xã giữ chức phó bí thư đảng ủy xã biên giới, sau 2 năm thực hiện đạt hiệu quả rõ rệt). Tháng 7-2005, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng đã tổ chức sơ kết rút kinh nghiệm và chỉ đạo Bộ đội Biên phòng các tỉnh tham mưu đề xuất với tỉnh, thành ủy nghiên cứu triển khai; đồng thời trực tiếp đặt vấn đề tại hội nghị rút kinh nghiệm với các tỉnh, thành ủy. Các bài học kinh nghiệm được các địa phương như Quảng Trị, Cao Bằng, Thanh Hóa, Hà Giang và một số địa phương khác áp dụng.

Nhìn chung, các đồng chí cán bộ tăng cường cho xã đã phát huy tốt vai trò, trách nhiệm, nắm chắc tình hình, tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh; củng cố, xây dựng các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể trong sạch, vững mạnh; tham mưu xây dựng quy chế làm việc của đảng ủy, Hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể quần chúng, từng bước đưa chế độ sinh hoạt, công tác của các tổ chức đảng, chính quyền và các đoàn thể vào nền nếp; góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý điều hành của cấp ủy, chính quyền cơ sở và các tổ chức đoàn thể xã; tăng cường mối quan hệ giữa Đảng, chính quyền với nhân dân ở các tuyến biên giới, nâng cao uy tín của Bộ đội Biên phòng với địa phương và các ngành.

Đội ngũ cán bộ của Bộ đội Biên phòng tăng cường cho xã đã trực tiếp cùng đội ngũ cán bộ chủ chốt ở địa phương tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc chuyển đổi cơ cấu kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, làm tốt công tác xây dựng và bảo vệ biên giới, ngăn chặn tệ nạn vượt biên và buôn bán ma túy, giữ vững an ninh. Nhiều vụ việc phức tạp, bức xúc trong nội bộ nhân dân được giải quyết dứt điểm từ cơ sở tạo sự ổn định phát triển khá tốt ở khu vực này.

Từ năm 1999 đến nay, đội ngũ cán bộ của Bộ đội Biên phòng tăng cường cho xã đã trực tiếp giúp các xã biên giới củng cố, kiện toàn hàng trăm tổ chức đảng, phát hiện, bồi dưỡng và đề xuất địa phương thay thế trên 700 cán bộ chủ chốt cấp xã và thôn bản do hạn chế về năng lực và phẩm chất chính trị, giúp các địa phương phát triển hàng nghìn đảng viên mới (số đảng viên mới được kết nạp ở Nghệ An là 1.537, Hà Giang: 1.330, Cao Bằng: 142, Quảng Trị: 535...), xóa hơn 100 thôn, bản “trắng” về đảng viên và tổ chức đảng (Hà Giang xóa 60 thôn, bản “trắng” đảng viên, Nghệ An xóa 40 thôn, bản “trắng” chi bộ...), củng cố gần 4.000 chi hội tổ phụ nữ, đoàn thanh niên, hội nông dân, hội cựu chiến binh..., hơn 7.000 tổ an ninh nhân dân, tổ tự quản, tổ hòa giải ở địa bàn...

Do có chủ trương đúng đắn trong lãnh đạo, chỉ đạo tốt từ trung ương đến cơ sở, thể hiện rõ trong tinh thần Chỉ thị số 15 của Thủ tướng Chính phủ, Kết luận số 165 của Bộ Chính trị và sự chỉ đạo chặt chẽ toàn diện của Đảng ủy Quân sự Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị; sự phối hợp lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, thống nhất của các tỉnh, thành ủy; sự quan tâm ủng hộ của cấp ủy, chính quyền các huyện, xã biên giới, nhất là các xã biên giới vùng sâu, vùng xa đặc biệt khó khăn... nên tình hình đã có nhiều chuyển biến rất tốt. ở nhiều địa phương, tỉnh ủy giao nhiệm vụ cụ thể đối với cán bộ Bộ đội Biên phòng tăng cường cho xã trực tiếp tham mưu cho đảng ủy xã xây dựng, củng cố cơ sở chính trị, chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ dân tộc, chủ trì triển khai thực hiện Chương trình 135 và chỉ đạo công tác quốc phòng - an ninh trên địa bàn xã, hằng tháng báo cáo trực tiếp kết quả chuyển biến ở địa bàn với Thường vụ huyện ủy. Cấp ủy, chỉ huy các đơn vị Bộ đội Biên phòng quán triệt yêu cầu, nhiệm vụ, thường xuyên có nghị quyết lãnh đạo, tổng kết kinh nghiệm, kịp thời bổ sung nội dung, biện pháp triển khai phù hợp. Đội ngũ cán bộ tăng cường hầu hết có kinh nghiệm trong công tác quản lý địa bàn nên hiểu địa bàn, hòa nhập với cán bộ địa phương và nhân dân, góp phần tạo nên những bước chuyển đáng kể về kinh tế - xã hội ở những địa bàn này. Đây là kết quả quan trọng trong việc tập hợp đoàn kết nhân dân giữ yên biên giới.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy vẫn còn có những khó khăn vướng mắc: việc triển khai cán bộ biên phòng tăng cường đến các xã biên giới là một nội dung mới của công tác dân vận trong quân đội nói chung và của công tác vận động quần chúng của Bộ đội Biên phòng nói riêng, nên không tránh khỏi những khó khăn, hạn chế nhất định. Khó khăn nhất hiện nay là chưa có một cơ chế thống nhất từ trung ương đến các địa phương trong xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ của cán bộ tăng cường với cấp ủy, chính quyền địa phương; công tác quản lý cán bộ, sinh hoạt đảng... Kiến thức kinh tế - xã hội của đội ngũ cán bộ tăng cường của Bộ đội Biên phòng còn nhiều mặt bất cập. Chế độ, chính sách đối với cán bộ tăng cường xã chưa được quan tâm, chưa đáp ứng điều kiện sinh hoạt, đi lại ở địa bàn đặc biệt khó khăn, nên ít nhiều ảnh hưởng đến chất lượng công tác. Một số đơn vị chưa quán triệt hết ý nghĩa, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của cán bộ tăng cường. Mặc dù còn những vướng mắc, tồn tại nhất định, việc triển khai thực hiện ở các cấp chưa đồng bộ, chưa thống nhất, song do thường xuyên bám dân, bám địa bàn, am hiểu tình hình thực tế cơ sở nên đội ngũ cán bộ tăng cường cho xã của Bộ đội Biên phòng đã phát huy được vai trò và hiệu quả trong vận động tổ chức quần chúng, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền xã xây dựng và triển khai các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh, củng cố lực lượng chính trị cơ sở; trực tiếp góp phần bồi dưỡng cán bộ thôn, bản, đoàn thể; đồng thời nắm chắc tình hình địa bàn, nhanh chóng phát hiện, tổ chức lực lượng tại chỗ xử lý bước đầu và tham mưu cho đồn biên phòng giải quyết các vấn đề liên quan đến chủ quyền an ninh biên giới, an ninh chính trị, trật tự xã hội trên địa bàn; kịp thời nắm bắt những vấn đề về chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh để phản ánh với lãnh đạo cấp huyện và đồn biên phòng xử lý tốt các vấn đề nảy sinh.

Từ thực tiễn triển khai và kết quả đạt được trong việc tăng cường cán bộ của Bộ đội Biên phòng đến các xã biên giới đặc biệt khó khăn những năm qua, có thể rút ra một số kinh nghiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện như sau:

Một là, về nhận thức, phải làm cho cán bộ biên phòng thấy rõ việc tăng cường cán bộ đến các xã biên giới đặc biệt khó khăn tham gia củng cố xây dựng cơ sở chính trị, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xóa đói, giảm nghèo là một chủ trương đúng đắn, vừa cơ bản vừa cấp thiết, thể hiện rõ chức năng đội quân chiến đấu và công tác cũng như tình cảm và trách nhiệm của quân đội nói chung và của lực lượng Bộ đội Biên phòng nói riêng đối với các địa bàn biên giới, hải đảo đặc biệt khó khăn và đối với đồng bào các dân tộc.

Hai là, để bảo đảm vai trò nòng cốt chuyên trách của Bộ đội Biên phòng trong xây dựng biên phòng toàn dân và phát huy hiệu quả của cán bộ tăng cường xã, phải quy định rõ chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ của cán bộ tăng cường xã, nhất là phải cơ cấu cán bộ tăng cường của Bộ đội Biên phòng giữ chức danh cụ thể trong cán bộ chủ chốt của xã. Thực tế cho thấy, hiện nay có 10 tỉnh bố trí cán bộ tăng cường giữ chức danh chủ chốt ở xã như phó bí thư đảng ủy xã, phó chủ tịch ủy ban nhân dân xã, trưởng, phó công an xã, xã đội trưởng, xã đội phó... nhưng phù hợp và thuận lợi hơn cả là chức danh phó bí thư đảng ủy xã.

Ba là, lựa chọn những cán bộ, sỹ quan có phẩm chất, năng lực, yên tâm công tác, có kinh nghiệm; bên cạnh đó cần chú trọng tuổi quân, tuổi đời và trình độ kiến thức của cán bộ tăng cường tương xứng với mặt bằng chung của cán bộ xã để thuận lợi trong quan hệ công tác. Có như vậy hiệu quả công tác mới thực sự được nâng cao.

Bốn là, hằng năm Ban Tổ chức tỉnh ủy, thành ủy phối hợp chặt chẽ với Đảng ủy Biên phòng tỉnh và các huyện biên giới tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ chuyên môn để đội ngũ cán bộ tăng cường có kiến thức và năng lực làm tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tuyên truyền vận động nhân dân, thực hiện các chương trình, các dự án phát triển kinh tế - xã hội có hiệu quả.

Năm là, qua hoạt động thực tế các ngành, các cấp có liên quan cần thường xuyên tổng kết rút ra những bài học kinh nghiệm tốt, khen thưởng và kỷ luật kịp thời... Và quan trọng nhất là đề xuất góp ý cho Đảng, Nhà nước hoàn thiện cơ chế chính sách, nhất là việc quan tâm chế độ, chính sách, trang bị phương tiện thiết yếu bảo đảm điều kiện công tác và sinh hoạt của cán bộ tăng cường cho xã./.