Định hướng nghiên cứu, giáo dục và bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam

Chủ trì hội thảo có các đồng chí: GS, TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; đồng chí Trần Lưu Quang, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh; PGS, TS Đoàn Minh Huấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Giám đốc Thường trực Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Thượng tướng, TS Lê Quốc Hùng, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an.

Cùng dự có các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Nguyễn Hồng Lĩnh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương; Phạm Tất Thắng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Bùi Văn Nghiêm, Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương; Lê Quốc Phong, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh. Các đồng chí: PGS, TS Phạm Minh Tuấn, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; PGS, TS Nguyễn Văn Phúc, Thứ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo tham dự.

Hội thảo diễn ra trong “thời điểm vàng” với các sự kiện trọng đại hội tụ: Toàn Đảng, toàn dân đang tích cực đóng góp ý kiến vào dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng; Việt Nam lần thứ ba được bầu làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026 - 2028 với số phiếu kỷ lục (180/190), khẳng định uy tín và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong thúc đẩy quyền con người toàn cầu và thành công quan trọng từ việc triển khai Quyết định số 1309/QĐ-TTg, ngày 5-9-2017, của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, đồng chí Nguyễn Xuân Thắng khẳng định, vấn đề phát huy nhân tố con người, lấy con người là trung tâm, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người tiếp tục được khẳng định với vị thế cốt lõi, là nguyên tắc, mục tiêu tối thượng và là động lực nội sinh mạnh mẽ nhất của công cuộc đổi mới.

Hội thảo đã tập trung làm rõ ba nhóm vấn đề chiến lược nhằm kiến tạo định hướng mới cho công tác nghiên cứu, giáo dục và thực thi quyền con người.

Thứ nhất, công tác nghiên cứu lý luận về quyền con người: Thúc đẩy nghiên cứu phải bắt nguồn từ các giá trị văn hóa, đạo lý “lấy dân làm gốc” của dân tộc, đồng thời chủ động tiếp thu và vận dụng sáng tạo các giá trị quyền con người phổ quát.

Trọng tâm cần làm rõ mối quan hệ biện chứng giữa quyền con người, quyền công dân với quyền lực nhà nước; giữa dân chủ và quyền con người; giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội, nhằm xác lập sự hài hòa tối ưu giữa lợi ích cá nhân và lợi ích quốc gia, dân tộc; tiếp tục khẳng định và làm phong phú nội hàm, bản chất và định hướng xã hội chủ nghĩa của quyền con người Việt Nam (quyền con người xã hội chủ nghĩa); làm rõ tư duy, nhận thức mới về mô hình phát triển con người mới xã hội chủ nghĩa, bám sát tinh thần chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm: “Con người, quyền con người là trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước”; đón đầu xu hướng chuyển đổi số, nghiên cứu các vấn đề mới về quyền, như: Quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền được bảo vệ khỏi thao túng thông tin, quyền sáng tạo trong môi trường số, quyền thụ hưởng thành quả công nghệ một cách công bằng.

Thứ hai, về giáo dục quyền con người: Giáo dục được xác định là con đường nền tảng, căn cơ và bền vững nhất để phổ cập tri thức, hình thành và lan tỏa văn hóa quyền con người. Quyết định số 1309/QĐ-TTg, ngày 5-9-2017, của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân là một bước đột phá. Mục tiêu không chỉ truyền đạt tri thức pháp luật, mà còn bồi dưỡng phẩm chất nhân văn, nuôi dưỡng lòng khoan dung, hình thành năng lực tôn trọng sự khác biệt và ý thức trách nhiệm công dân. Định hướng Chiến lược (theo Kết luận của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị toàn quốc về giáo dục quyền con người, tháng 12-2024), đó là: Xác định Chương trình giáo dục quyền con người là chương trình chính thức trong hệ thống giáo dục quốc dân; Xây dựng môn học quyền con người là môn học độc lập tại các cơ sở giáo dục, đào tạo và hoàn thành việc triển khai đưa nội dung quyền con người vào các cơ sở giáo dục đại học trong năm học 2025 - 2026. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cam kết tiếp tục đi đầu, đưa quyền con người trở thành trục xuyên suốt, giá trị cốt lõi trong giáo dục chính trị, đạo đức công vụ và quản trị nhà nước hiện đại.

Thứ ba, về bảo đảm và bảo vệ quyền con người trên thực tiễn: Bảo đảm, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người là sứ mệnh cao cả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cần tiếp tục hoàn thiện thể chế và pháp luật, trong đó đẩy nhanh việc cụ thể hóa các quyền được ghi nhận trong Hiến pháp 2013 thành các cơ chế pháp lý có hiệu lực cao, dễ tiếp cận, dễ thực thi; tăng cường trách nhiệm giải trình, tính minh bạch và liêm chính của bộ máy nhà nước. Quyết tâm “xoá bỏ triệt để tư duy không quản được thì cấm, không biết mà vẫn quản”, tháo gỡ điểm nghẽn thể chế để khơi thông mọi nguồn lực (theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW, ngày 30-4-2025, của Bộ Chính trị, về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới). Tăng cường cơ chế bảo đảm quyền con người trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN), trong đó, đặc biệt là bảo vệ vững chắc quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh, việc làm, an sinh xã hội và phát triển bền vững. Phát huy vai trò của Nhà nước kiến tạo phát triển, bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương và xây dựng “hợp đồng xã hội số” (theo tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW, ngày 4-5-2025, của Bộ Chính trị, về phát triển kinh tế tư nhân). Tăng cường bảo vệ quyền của các nhóm yếu thế như phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số, người di cư. Phát huy vai trò giám sát, phản biện và lan tỏa các giá trị quyền con người của báo chí cách mạng, các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư nhằm xây dựng nền văn hóa chính trị - pháp lý nhân văn. Chủ động tăng cường hợp tác, đối thoại xây dựng và kiên quyết đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch. Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026 - 2028.

Hội thảo đã nhận được 95 bài viết của các chuyên gia, với sự tham dự của 300 đại biểu đến từ các cơ quan trung ương, các địa phương, viện nghiên cứu, các trường đại học, cơ quan báo chí. Các đại biểu đã thảo luận cởi mở, đạt được những kết quả quan trọng, khẳng định quyền con người là giá trị phổ quát, ghi nhận những thành tựu to lớn của Việt Nam trong nghiên cứu lý luận về quyền con người, đặc biệt là kết quả giáo dục quyền con người từ khi thực hiện Quyết định số 1309/QĐ-TTg, ngày 5-9-2017, của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đồng thời, thẳng thắn chỉ ra những điểm còn hạn chế, bất cập, khó khăn, thách thức đang đặt ra:

Trong lĩnh vực nghiên cứu lý luận: Đề xuất gắn vấn đề quyền con người với các vấn đề lớn đương đại như phát triển bền vững, chuyển đổi số, an ninh con người; đặc biệt cần đào sâu nghiên cứu vấn đề lý luận về quyền con người XHCN gắn với Nhà nước pháp quyền XHCN, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và nền dân chủ XHCN, góp phần xây dựng và hoàn thiện lý luận của Đảng về trụ cột quyền con người XHCN trong kỷ nguyên mới.

Trong lĩnh vực giáo dục: Đề xuất đổi mới nội dung, phương pháp và xác định rõ các mục tiêu cần đạt được trong giáo dục quyền con người gắn với từng cấp học (từ mầm non đến sau đại học) và từng nhóm đối tượng cụ thể (như trong ngành công an, quân đội, thẩm phán, luật sư và hệ thống trường chính trị…).

Trong lĩnh vực bảo đảm, bảo vệ quyền con người: Khẳng định thành tựu, đồng thời chia sẻ hạn chế; tập trung phân tích sâu sắc thực tiễn hoạt động của các thiết chế nhà nước, như Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, toà án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân, chính quyền địa phương, đặc biệt là trong tư pháp hình sự và nỗ lực bảo đảm, bảo vệ quyền con người, an sinh xã hội tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Tại Hội thảo, các đại biểu thảo luận sôi nổi, đề xuất nhiều kiến nghị, giải pháp từ cấp độ vĩ mô đến các giải pháp chuyên sâu, gắn với từng lĩnh vực hoạt động. Hội thảo thống nhất khẳng định lại quan điểm xuyên suốt của Đảng, Nhà nước ta là: Phát triển con người toàn diện là trung tâm của mọi chiến lược phát triển quốc gia; tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người là nền tảng vững chắc của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam và giáo dục quyền con người là con đường tất yếu để xây dựng thành công nền văn hóa chính trị hiện đại, dân chủ và nhân văn.

Kỷ nguyên phát triển mới mở ra trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên đất nước Việt Nam, việc nghiên cứu, giáo dục và bảo đảm, bảo vệ quyền con người là trách nhiệm chính trị, pháp lý và đạo đức của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Kết quả Hội thảo là kênh tham khảo quan trọng, góp phần hoàn thiện Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng và Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới, hướng tới mục tiêu cao cả: Không để ai bị bỏ lại phía sau - vững bước tiến vào kỷ nguyên mới của dân tộc với mục tiêu, khát vọng mọi người dân Việt Nam đều được sống trong tự do, an toàn, hạnh phúc và nhân phẩm được tôn trọng./.