Sự thay đổi nhanh chóng, phức tạp của tình hình thế giới và khu vực

Thứ nhất, đại dịch COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, tác động mạnh mẽ và tạo ra thách thức không nhỏ đối với năng lực ứng phó của tất cả các quốc gia trên thế giới. Sự xuất hiện của những biến chủng mới, như Delta, Omicron; tình trạng khan hiếm vaccine, bất bình đẳng trong tiếp cận vaccine phòng ngừa dịch bệnh COVID-19, tỷ lệ tiêm chủng thấp ở nhiều nước là một trong những nguyên nhân chính khiến dịch bệnh COVID-19 bùng phát trở lại nghiêm trọng ở nhiều khu vực trên thế giới. Đại dịch COVID-19 tác động sâu rộng đến tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội, chính trị - an ninh toàn cầu, đồng thời cũng cho thấy sự phát triển của những xu thế mới trong quan hệ quốc tế. Đó là vai trò của các thể chế toàn cầu, thể chế quốc tế, thể chế khu vực được đẩy mạnh, không chỉ trong vấn đề kiềm chế và kiểm soát dịch bệnh mà còn trong vấn đề khôi phục kinh tế - xã hội. Trong nỗ lực kiểm soát dịch bệnh, đồng thời từng bước khôi phục các hoạt động kinh tế, xã hội, nhiều nước trên thế giới chuyển từ trạng thái “ứng phó”, “Zero Covid” sang chiến lược “thích ứng an toàn”, “bình thường mới”, gỡ bỏ dần các biện pháp phong tỏa, giãn cách xã hội, mở cửa trở lại nền kinh tế.

Thứ hai, kinh tế thế giới tiếp tục đà phục hồi, tuy nhiên, quá trình phục hồi thiếu vững chắc, không đồng đều và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Hiện tượng gián đoạn sản xuất và đứt gãy, chuyển dịch nhiều chuỗi cung ứng ở quy mô quốc gia, khu vực và toàn cầu đã tác động tiêu cực đến nền kinh tế nhiều nước, nhất là các nền kinh tế đang phát triển, đặt ra những thách thức ở cả tầm vi mô và vĩ mô. Gần đây, xuất hiện thêm những khó khăn mới, nhất là tình trạng thiếu hụt nguyên nhiên liệu, lạm phát tăng cao ở phạm vi toàn cầu. Xu hướng liên kết kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hướng vào tăng trưởng xanh, chuyển đổi số, đẩy mạnh ứng dụng cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Công nghiệp 4.0), phát triển các ngành kinh tế dựa trên công nghệ cao, như trí tuệ nhân tạo (AI), 5G…; kinh tế số, tự động hóa, năng lượng phi carbon, công nghệ xanh, vật liệu mới được đẩy mạnh.

Thứ ba, tình hình chính trị - an ninh toàn cầu có nhiều chuyển động mới phức tạp, với những chuyển dịch lớn trong cục diện chính trị, quân sự thế giới, tính bất định và bất ổn gia tăng. Nguyên nhân của những chuyển dịch này xuất phát từ sự điều chỉnh, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc và các trung tâm quyền lực. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn diễn ra gay gắt, nhất là giữa Mỹ và Trung Quốc, tập hợp lực lượng diễn ra quyết liệt và phức tạp hơn. Xu hướng liên minh, liên kết, chạy đua vũ trang mang tính đối đầu có chiều hướng gia tăng. Các liên minh, liên kết mới được hình thành dựa trên những lợi ích đan xen về kinh tế, chính trị, an ninh với mục tiêu chính là phục vụ cho lợi ích quốc gia của mỗi nước, điển hình là việc thể chế hóa Đối thoại an ninh Bộ tứ (Nhóm QUAD), sự xuất hiện của Thỏa thuận hợp tác an ninh ba bên Mỹ - Anh - Australia (AUKUS). Căng thẳng giữa Nga với Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) bị đẩy lên đỉnh điểm, biến thành xung đột quân sự và chiến trường chính là Ukraine. Những mâu thuẫn khó hòa giải giữa một bên là duy trì lợi ích an ninh “sống còn” và mục tiêu khôi phục vị thế quốc tế của Nga và một bên là tham vọng “Đông tiến” của Mỹ và NATO, đẩy mối quan hệ giữa các bên vốn trong tình trạng căng thẳng sang trạng thái đối đầu nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến sự ổn định của cục diện chính trị an ninh toàn cầu. 

Châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục được đánh giá là khu vực phát triển năng động, đồng thời là trọng điểm cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, chứng kiến sự can dự ngày càng mạnh mẽ của Mỹ, sự lớn mạnh của Trung Quốc và sự tham gia ngày càng sâu của các cường quốc khác, tạo ra môi trường quốc tế thuận lợi cho tăng cường xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển của khu vực, song cũng đặt ra thách thức đối với các nước vừa và nhỏ trong việc giữ vững độc lập, tự chủ. Tình hình Biển Đông tiếp tục diễn biến phức tạp. Xuất hiện một số “điểm nóng” mới, gây nguy cơ bất ổn đe dọa đến hòa bình và an ninh thế giới, như Afghanistan, Trung Đông, châu Phi và vùng Caribe...

Thứ tư, các vấn đề an ninh phi truyền thống, như biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh, nguồn nước, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng…, diễn biến ngày càng đa dạng, phức tạp, khó dự báo, tác động gay gắt đến an ninh và phát triển của tất cả các nước. Đây là vấn đề đòi hỏi cả nhân loại nói chung và từng quốc gia nói riêng cần nhận thức sâu sắc và có những giải pháp mạnh mẽ để ngăn chặn quá trình này.

Đối ngoại Việt Nam tiếp tục được triển khai chủ động, tích cực

Năm 2021 là năm đầu tiên Việt Nam quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Bám sát Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các nhiệm vụ trọng tâm của đất nước, công tác đối ngoại đã được triển khai tích cực, chủ động và toàn diện trên cả ba trụ cột: đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân. Hội nghị đối ngoại toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng (ngày 14-12-2021) được xem là sự kiện mang tính lịch sử, khi lần đầu tiên Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng triệu tập một cuộc họp toàn quốc về chủ đề quan trọng này. Hội nghị đã đạt được sự thống nhất cao về tầm quan trọng của công tác đối ngoại trong chiến lược tổng thể phát triển đất nước cũng như sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Việt Nam tiếp tục truyền tải tới bạn bè quốc tế thông điệp về “Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ đối ngoại; là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế”⁽¹⁾.

Các hoạt động đối ngoại cấp cao song phương trên cả kênh trực tuyến và trực tiếp đã thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam với các nước, góp phần đưa quan hệ hợp tác ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất. Trong năm 2021, đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội đã có hơn 100 cuộc điện đàm, hội đàm trực tuyến với người đứng đầu nhiều đảng cầm quyền, nhà nước, chính phủ và nghị viện các nước, các khu vực cũng như hầu hết các nước đối tác lớn, quan trọng, trên cả kênh đảng và nhà nước. Trong năm 2021, nhiều hoạt động đối ngoại cấp cao trực tiếp cũng đã được nối lại với nhiều chuyến thăm cấp song phương và đa phương. Cụ thể: Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thăm hữu nghị chính thức Cuba (tháng 9-2021), Thụy Sĩ (tháng 11-2021), Nga (tháng 12-2021), Vương quốc Campuchia (tháng 12-2021), Singapore (tháng 2-2022). Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tham dự Hội nghị các nhà lãnh đạo Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Indonesia (tháng 4-2021); thăm chính thức Pháp, Nhật Bản (tháng 11-2021); thăm và làm việc tại Vương quốc Anh (tháng 11-2021). Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ tham dự Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội lần thứ năm tại Áo; thăm và làm việc với Nghị viện châu Âu (EP), Vương quốc Bỉ và thăm chính thức Phần Lan (tháng 9-2021), Ấn Độ, Hàn Quốc (tháng 12-2021). Trong đó, thúc đẩy tiếp cận vaccine và công nghệ sản xuất vaccine phòng ngừa dịch bệnh COVID-19, đẩy mạnh hợp tác kinh tế, thương mại, xúc tiến đầu tư, chuẩn bị cho giai đoạn “bình thường mới” và phục hồi sau đại dịch COVID-19 là những trọng tâm trao đổi của các nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước ta với lãnh đạo các nước đối tác.

 Việc duy trì các hoạt động trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao và các cấp với nhiều kết quả thực chất đã góp phần tăng cường sự tin cậy chính trị, thúc đẩy hợp tác với nhiều đối tác quan trọng trong quan hệ đối ngoại của Việt Nam, nhất là với Trung Quốc, Campuchia, Cuba, Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Pháp, các nước ASEAN… Các chuyến thăm, điện đàm của lãnh đạo cấp cao hai nước Việt Nam - Lào tiếp tục góp phần quan trọng củng cố mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa hai nước. Hợp tác kinh tế - thương mại tiếp tục là “điểm sáng” trong quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Trung Quốc. Việt Nam - Liên bang Nga phối hợp tổ chức các hoạt động kỷ niệm "Năm chéo Việt Nam - Liên bang Nga 2021", hợp tác an ninh - quốc phòng và năng lượng tiếp tục phát huy vai trò trụ cột của mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Nga. Nhân chuyến thăm chính thức Liên bang Nga (tháng 12-2021) của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, hai bên đã ra Tuyên bố chung cấp cao, tầm nhìn đến năm 2030, với những nội dung hợp tác có ý nghĩa chiến lược, lâu dài. Việt Nam đã đón Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris (tháng 8-2021) và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ (tháng 7-2021) sang thăm. Tại các buổi trao đổi, hội đàm, Mỹ tái khẳng định tôn trọng thể chế chính trị, ủng hộ Việt Nam trở thành một quốc gia mạnh mẽ, độc lập, thịnh vượng, cam kết thúc đẩy quan hệ ngày càng sâu rộng, ổn định và vững chắc. Hợp tác thương mại - đầu tư đạt nhiều tiến triển tích cực, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ tăng kỷ lục. Quan hệ với các đối tác Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước thành viên trong Liên minh châu Âu (EU), ASEAN đạt nhiều bước phát triển thực chất. Các đối tác đều thể hiện mong muốn, kỳ vọng những bước phát triển vượt bậc, tăng tốc thời gian tới trong hợp tác với Việt Nam, nhất là về thương mại và đầu tư.

Ngoại giao đa phương tiếp tục ghi những dấu ấn nổi bật, đặc biệt tại các cơ chế của Liên hợp quốc - diễn đàn đa phương lớn nhất và có tầm ảnh hưởng mạnh mẽ nhất thế giới. Việt Nam đã hoàn thành tốt đẹp trọng trách lần thứ hai đảm nhiệm vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, nhiệm kỳ 2020 - 2021. Đáng chú ý, trong chuỗi các hoạt động ngoại giao sôi nổi năm 2021, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã lần đầu tiên chủ trì Phiên thảo luận mở cấp cao Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về “Tăng cường hợp tác giữa Liên hợp quốc với các tổ chức nhằm thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa và giải quyết xung đột” (tháng 4-2021), dự Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 76 (tháng 9-2021). Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu được tổ chức trong khuôn khổ Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hâu - COP26 (tháng 11-2021). Việt Nam đẩy mạnh tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, góp phần truyền tải tiếng nói của các nước đang phát triển đối với các “điểm nóng”, như Sudan, Ethiopia…, đóng góp tích cực vào duy trì hòa bình, ổn định trên thế giới. Lần đầu tiên Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua lấy ngày 27-12 hằng năm là “Ngày Quốc tế phòng, chống dịch bệnh” theo sáng kiến của Việt Nam. Việt Nam tiếp tục thúc đẩy việc tham gia định hình các cơ chế đa phương, toàn cầu, tái đắc cử vị trí thành viên Ủy ban Luật pháp quốc tế của Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023 - 2027, trúng cử vào Hội đồng chấp hành Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) nhiệm kỳ 2021 - 2025, được bầu vào Hội đồng Thống đốc Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), trúng cử thành viên Hội đồng Khai thác Bưu chính của Liên minh Bưu chính thế giới.

Trong ASEAN, Việt Nam tiếp tục tham gia chủ động, tích cực, đóng góp có trách nhiệm nhằm thúc đẩy các nội dung ưu tiên của ASEAN về kiểm soát dịch bệnh, cải thiện năng lực y tế công cộng, thúc đẩy tiếp cận các nguồn vaccine phòng ngừa dịch bệnh COVID-19 song song với duy trì chuỗi cung ứng, hỗ trợ các doanh nghiệp trong khu vực chuyển đổi sản xuất, chuyển đổi số thích ứng với điều kiện mới. Bên cạnh đó, Việt Nam còn phát huy vai trò tích cực trong củng cố vai trò trung tâm và vị thế quốc tế của ASEAN, đặc biệt là quan hệ ASEAN - Liên hợp quốc, góp phần giữ vững lập trường nguyên tắc của ASEAN đối với các vấn đề quốc tế và khu vực.

Ngoại giao vaccine được triển khai đồng bộ và tích cực ở tất cả các cấp và trên cả ba trụ cột đối ngoại. Trong năm 2021, các ban, bộ, ngành liên quan và các kênh đối ngoại đã phát huy sức mạnh tổng thể trong đẩy mạnh ngoại giao vaccine. Với quan điểm việc vận động vaccine, thuốc điều trị và trang thiết bị y tế phục vụ trực tiếp công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19 là ưu tiên hàng đầu trong tất cả các hoạt động đối ngoại, với trung tâm là Tổ công tác của Chính phủ về ngoại giao vaccine, các hoạt động xúc tiến, vận động viện trợ, xúc tiến thương mại, hợp tác sản xuất, chuyển giao vaccine phòng ngừa dịch bệnh COVID-19…, đã được triển khai quyết liệt, “sớm nhất và nhiều nhất có thể”. Thông qua các hoạt động đối ngoại, nhất là ở cấp cao, Việt Nam tích cực thúc đẩy hợp tác quốc tế, vận động các nước dành ưu tiên cho Việt Nam tiếp cận thuận lợi và nhanh chóng các nguồn vaccine, thúc đẩy hợp tác quốc tế trong việc nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine, đóng góp tích cực cho công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19. Nhiều nước đối tác đã kịp thời hỗ trợ vaccine phòng ngừa dịch bệnh COVID-19 cho Việt Nam với số lượng lớn, như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga, Anh…  Bên cạnh đó, người dân, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, bạn bè quốc tế cũng đã dành nhiều tình cảm đoàn kết, tích cực hỗ trợ trang thiết bị y tế, phục vụ kịp thời và thiết thực cho công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19 của nước ta. Có thể nói, trong năm 2021, đối ngoại đã phát huy vai trò tiên phong, góp phần hết sức quan trọng cùng cả nước phòng, chống dịch bệnh COVID-19, bảo đảm an sinh xã hội, an toàn sức khỏe đối với người dân.

Các hoạt động ngoại giao kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế tiếp tục được thúc đẩy, nhất là việc triển khai hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã được ký kết, trở thành mắt xích quan trọng trong nhiều liên kết kinh tế. Dù chịu nhiều tác động và trở ngại của đại dịch COVID-19, hợp tác kinh tế với các đối tác vẫn được duy trì và mở rộng, nhất là thúc đẩy hoạt động xuất khẩu, củng cố lòng tin của cộng đồng quốc tế và thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Trọng tâm trong năm 2021 là các hoạt động ngoại giao kinh tế đã phối hợp tích cực, hỗ trợ các doanh nghiệp, địa phương đẩy mạnh xuất khẩu, nhất là những ngành hàng chịu tác động mạnh của đại dịch COVID-19, như nông sản, dệt may, da giày, điện tử; tìm kiếm mở rộng thị trường, hỗ trợ giải quyết các tranh chấp thương mại, bảo đảm lợi ích của các doanh nghiệp. Triển khai có hiệu quả FTA Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), thúc đẩy Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA); đồng thời, tích cực tham gia, đóng góp tại các diễn đàn kinh tế đa phương khu vực và quốc tế, như Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM)… Trong quý I-2022, hoạt động xuất, nhập khẩu của Việt Nam bước đầu có những dấu hiệu phục hồi mạnh mẽ sau thời gian dài chịu tác động của đại dịch COVID-19. Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 176,35 tỷ USD, tăng 14,4% so với cùng kỳ năm 2021, trong đó xuất khẩu tăng 12,9%; nhập khẩu tăng 15,9%⁽²⁾. Tuy nhiên, môt số động thái phức tạp liên tiếp diễn ra gần đây xung quanh căng thẳng về ngoại giao, chính trị, quân sự và kinh tế giữa Nga với Ukraine và một số quốc gia liên quan đã và đang tạo ra sức ép cũng như thách thức khá lớn đối với việc duy trì các hoạt động kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Những hệ lụy đang được ghi nhận nổi bật là xu hướng tăng nhanh hơn của giá xăng dầu, khí đốt, giá vàng và áp lực lạm phát; sự gián đoạn và đứt gãy trong chuỗi cung ứng hàng hóa và dịch vụ tài chính, tiền tệ, du lịch, vận tải xuyên quốc gia của các nước, tổ chức, doanh nghiệp quốc tế có liên quan đến Nga và Ukraine.

Công tác ngoại giao văn hóa với trọng tâm là tiếp tục triển khai Đề án “Tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt xuất, ở nước ngoài”; vận động UNESCO công nhận một số khu dự trữ sinh quyển, di sản văn hóa, danh lam thắng cảnh trong nước... Ngày 30-11-2021, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2013/QĐ-TTg, phê duyệt Chiến lược ngoại giao văn hóa đến năm 2030. Việt Nam đã được bầu làm thành viên Hội đồng UNESCO nhiệm kỳ 2021 - 2026. Tại Phiên họp toàn thể kỳ họp Đại hội đồng UNESCO lần thứ 41 được tổ chức tại Paris (Pháp, tháng 11-2021), UNESCO đã thông qua Nghị quyết vinh danh danh nhân Nguyễn Đình Chiểu và kỷ niệm 250 năm ngày sinh, 200 năm ngày mất của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương; nghệ thuật Xòe Thái được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Công tác biên giới lãnh thổ đạt được những kết quả tích cực, trọng tâm là tăng cường công tác phối hợp với các nước láng giềng trong quản lý biên giới, phòng, chống dịch bệnh COVID-19, thúc đẩy hợp tác phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực biên giới. Việc đàm phán, trao đổi để giải quyết các vấn đề tồn đọng, các vấn đề phát sinh trong công tác biên giới được quan tâm chú trọng, triển khai ở tất cả các cấp, nhất là trong trao đổi cấp cao. Kiên quyết, kiên trì giữ vững chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam trên Biển Đông, góp phần tích cực duy trì an ninh, chủ quyền của đất nước cũng như hòa bình, ổn định ở khu vực.

Công tác người Việt Nam ở nước ngoài tiếp tục được quan tâm đặc biệt, với những chuyển biến về chất, khẳng định quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta: “Người Việt Nam ở nước ngoài là một bộ phận không tách rời của dân tộc Việt Nam”, đồng thời phát huy có hiệu quả nguồn lực, tinh thần yêu nước của đồng bào hướng về quê hương. Theo đó, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 12-KL/TW, ngày 12-8-2021, “Về công tác người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới”. Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 169/NQ-CP, ngày 31-12-2021, “Về chương trình hành động tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW, Chỉ thị số 45-CT/TW và Kết luận số 12-KL/TW, của Bộ Chính trị, về công tác người Việt Nam ở nước ngoài giai đoạn 2021 - 2026”. Công tác bảo hộ công dân được triển khai tích cực, bám sát tình hình, bảo đảm tính kịp thời trước những biến động ngày càng phức tạp và khó lường của tình hình an ninh - chính trị quốc tế. Ngay trong những tháng đầu năm 2022, khi tình hình xung đột ở Ukraine diễn biến phức tạp, công tác bảo đảm an ninh và an toàn về tính mạng, tài sản, lợi ích hợp pháp, chính đáng cho công dân và pháp nhân Việt Nam ở Ukraine cùng các nơi có liên quan đã được Việt Nam xác định là một trong những quan tâm, ưu tiên hàng đầu, triển khai ngay từ sớm. Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cũng đã có những đóng góp hết sức thiết thực và hiệu quả đối với công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19 trong nước, với số tiền đóng góp lên tới hơn 80 tỷ đồng cùng nhiều trang thiết bị, vật tư y tế; tích cực phối hợp với các cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam ở nước sở tại triển khai công tác vận động, ngoại giao vaccine; tình nguyện về nước tham gia tuyến đầu phòng, chống dịch… Đây là những biểu hiện sinh động của tinh thần đồng lòng, sát cánh, sẻ chia với đồng bào trong nước, tinh thần đoàn kết, truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam trong những thời khắc khó khăn của đất nước.

Đối ngoại Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò trong bối cảnh mới

Trong một năm nhiều khó khăn, thách thức, bám sát tình hình và các quan điểm chỉ đạo trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, phát huy vai trò tiên phong, các hoạt động đối ngoại đã được triển khai đồng bộ, chặt chẽ, hiệu quả, có những đóng góp tích cực, cùng đất nước vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt là tác động của đại dịch COVID-19; tiếp tục củng cố và nâng cao vai trò, vị thế của Việt Nam, tăng cường quan hệ, mở rộng cơ hội hợp tác, từng bước thích ứng với tình hình mới.

Trong những năm tới, tình hình thế giới và khu vực được dự báo sẽ tiếp tục có nhiều biến động, với một số vấn đề nổi bật, như:

Đại dịch COVID-19 vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ xuất hiện và lây lan các biến chủng mới, ngay cả trong bối cảnh hiện nay có nhiều dự báo lạc quan về khả năng dịch bệnh COVID-19 sẽ trở thành căn bệnh đặc hữu. Nhân loại vẫn phải chung sống cùng dịch bệnh COVID-19 với nỗi hoài nghi về các làn sóng SARS-CoV-2 mới, gia tăng thách thức lớn cho phát triển kinh tế, an ninh y tế và hệ thống an sinh, phúc lợi xã hội, cũng như ổn định xã hội ở các nước.

Kinh tế thế giới tuy đang trên đà phục hồi nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ suy giảm và tăng trưởng thấp, sự hợp tác dựa trên nền tảng kinh tế số được coi là một trong những vấn đề chính của thúc đẩy thương mại trong năm 2022. Vấn đề lớn được cho là thách thức trong thời gian tới đối với các quốc gia là tình trạng lạm phát, khi mà tốc độ phục hồi kinh tế ở nhiều nước chưa được như kỳ vọng, đứt gãy trong chuỗi cung ứng, sản xuất và nguồn nhân lực vẫn tiếp tục tồn tại. Vấn đề nợ công của các nền kinh tế mới nổi là mối đe dọa không nhỏ, tình trạng đói nghèo trên toàn thế giới tăng nhanh trong hai năm qua là thách thức lớn đối với thế giới. Căng thẳng xung quanh tình hình Ucraina dự báo sẽ tác động sâu rộng và cản trở đà phục hồi của kinh tế thế giới.

Các nước lớn tiếp tục gia tăng cạnh tranh chiến lược, tập hợp lực lượng, nhất là tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Những căng thẳng địa - chính trị, cạnh tranh giữa các cường quốc, những biến động chính trị và tình trạng bất định về quản trị nhà nước trên toàn thế giới sẽ tác động tiêu cực đến sự phục hồi kinh tế và sự ổn định của tình hình an ninh - chính trị thế giới. Tình hình Ukraine chưa có dấu hiệu hạ nhiệt do những xung đột về lợi ích không dễ giải quyết giữa các bên, đặt ra quan ngại cuộc chiến sẽ tiếp tục leo thang và lan rộng tại châu Âu. Trật tự thế giới sẽ có nhiều thay đổi, các nhân tố bất ổn ngày càng gia tăng, nhất là chạy đua vũ trang. Vai trò của ASEAN tiếp tục được coi trọng, song cũng đứng trước những thách thức trong việc bảo đảm vai trò “trung tâm” trong cấu trúc khu vực.

Công tác đối ngoại của Việt Nam đứng trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới xuất phát từ vị thế, tiềm lực mới của đất nước sau hơn 35 năm đổi mới và từ những thay đổi của cục diện quốc tế, đặc biệt trong giai đoạn “hậu COVID-19”. Mục tiêu cao nhất của công tác đối ngoại Việt Nam là tiếp tục phát huy vai trò tiên phong trong “tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định”, “huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước” và “nâng cao vị thế, uy tín của đất nước”, có những đóng góp xứng đáng vào việc hiện thực hóa ba mục tiêu phát triển chiến lược đến năm 2025, năm 2030 và năm 2045 của đất nước. Việc bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi là mục tiêu tối thượng, xuyên suốt, bất biến.

Trong bối cảnh nhiều cơ hội cũng như thách thức, môi trường nhiều biến động, khó dự báo, việc bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ, nhất quán triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa; kiên trì về nguyên tắc, mềm dẻo về sách lược sẽ là nhân tố quan trọng mang tính quyết định. Xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại, phát huy vai trò và sự thống nhất của ba kênh đối ngoại chủ lực: đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân; sự chủ động, sáng tạo, linh hoạt trên cả kênh song phương và đa phương; trên tất cả các lĩnh vực từ chính trị, hội nhập quốc tế, kinh tế, văn hóa, biên giới lãnh thổ, thông tin đối ngoại…; hóa giải các thách thức “từ sớm, từ xa”; đưa các mối quan hệ đối ngoại đi vào chiều sâu, hiệu quả phục vụ các mục tiêu an ninh và phát triển của đất nước; chủ động tham gia, tích cực đóng góp, nâng cao vai trò của Việt Nam trong xây dựng, định hình các thể chế đa phương và trật tự chính trị, kinh tế quốc tế sẽ là những trọng tâm của công tác đối ngoại trong thời gian tới./.

-----------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr 161 - 162.
(2) Xem: “Báo cáo tình hình kinh tế, xã hội quý I năm 2022”, Trang thông tin điện tử Tổng cục Thống kê, ngày 29-3-2022, https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2022/03/bao-cao-tinh-hinh-kinh-te-xa-hoi-quy-i-nam-2022/