Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện

Ngày 30-01-1950, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết (Liên Xô) chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Việt Nam và Liên Xô là hai nước có mối quan hệ truyền thống, hợp tác toàn diện. Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, Liên Xô đã sát cánh, chi viện sức người sức của cho nhân dân Việt Nam, từ cung cấp vũ khí, trang thiết bị, lương thực, thực phẩm, thuốc men đến đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho các ngành, các cấp. Nhiều nhà máy, xí nghiệp, công trình do Liên Xô giúp xây dựng đã trở thành những trụ cột, xương sống của nền kinh tế Việt Nam trong và sau chiến tranh.

Hai Thủ tướng chứng kiến trao văn bản quyết định xây dựng Trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân.

Sau khi Liên Xô tan rã, ngày 16-6-1994, Việt Nam và Liên bang Nga ký Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị giữa Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Liên bang Nga, đặt nền móng và cơ sở pháp lý cho quan hệ hai nước trong giai đoạn phát triển mới. Ngày 01-3-2001, Việt Nam và Nga ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược. Đến ngày 27-7-2012, Việt Nam và Nga ra Tuyên bố chung về tăng cường hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện.

Những năm qua, quan hệ chính trị Việt Nam - Liên bang Nga có độ tin cậy cao và không ngừng được củng cố. Trao đổi đoàn cấp cao diễn ra thường xuyên, tạo động lực mạnh mẽ cho việc phát triển quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.

Từ năm 2008, Việt Nam và Liên bang Nga thiết lập cơ chế Đối thoại chiến lược Ngoại giao - Quốc phòng - An ninh thường niên cấp Thứ trưởng Thường trực Ngoại giao; năm 2013 thiết lập cơ chế Đối thoại chiến lược cấp Thứ trưởng Quốc phòng. Ngoài ra, hai bên thường kỳ tiến hành tham vấn chính trị cấp Thứ trưởng Ngoại giao và cấp Cục, Vụ trong khuôn khổ hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao.

Hợp tác an ninh - quốc phòng tiếp tục được đẩy mạnh. Việt Nam và Nga duy trì Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Nga là đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực này. Hai bên đã tiến hành Đối thoại chiến lược Quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng lần thứ nhất vào tháng 12-2013, lần thứ hai vào tháng 3-2016, lần thứ ba vào tháng 11-2017.

Về nhiều vấn đề quốc tế và khu vực, hai bên đồng quan điểm. Việt Nam và Liên bang Nga phối hợp chặt chẽ và ủng hộ nhau trên các diễn đàn quốc tế như: Liên hợp quốc, Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn hợp tác Á-Âu (ASEM), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF)...; ủng hộ lẫn nhau ứng cử vào Hội đồng Kinh tế-Xã hội của Liên hợp quốc (ECOSOC) (Việt Nam nhiệm kỳ 2016-2018, Nga nhiệm kỳ 2017-2019), Ủy ban Luật pháp quốc tế nhiệm kỳ 2017-2021; đẩy mạnh hợp tác trong khuôn khổ ASEAN - Nga. Việt Nam đã hỗ trợ tích cực để Nga chính thức được kết nạp vào ASEM tháng 10-2010 và tham gia Cấp cao Đông Á từ năm 2011.

Năng động trong hợp tác kinh tế - thương mại

Hai nước duy trì cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật, thành lập từ năm 1992. Ủy ban liên Chính phủ họp thường niên, tháng 10-2018 đã diễn ra Khóa họp lần thứ 21 tại Moskva. Hội đồng doanh nghiệp Việt - Nga được thành lập nhằm hỗ trợ xúc tiến thương mại, đầu tư cho cộng đồng doanh nghiệp hai nước. Việt Nam và Nga đã công nhận lẫn nhau có nền kinh tế thị trường năm 2007.

Năm 2015, kim ngạch thương mại song phương đạt 2,2 tỷ USD, giảm 14% (theo số liệu thống kê của Nga là 4 tỷ USD), năm 2016 đạt 2,7 tỷ USD; năm 2017 đạt 3,55 tỷ USD (nhập khẩu 1,38 tỷ, xuất khẩu 2,17 tỷ), tăng 31% so với năm 2016. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Nga gồm: Điện thoại, may mặc, nông, thủy, hải sản các loại… Các mặt hàng nhập khẩu chính gồm: Xăng dầu, sắt thép, phân bón, máy móc, thiết bị các loại…

Hiện Nga đứng thứ 23 trong số các nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 116 dự án và tổng số vốn đăng ký 990 triệu USD. Đầu tư của Nga tập trung chủ yếu vào lĩnh vực dầu khí, công nghiệp chế tạo, khai khoáng, giao thông vận tải, viễn thông, nuôi trồng và đánh bắt hải sản.

Việt Nam có 22 dự án đầu tư sang Nga với tổng vốn gần 3 tỷ USD, chủ yếu của các dự án Liên doanh dầu khí Rusvietpetro và Gazpromviet, Trung tâm Văn hóa - Thương mại Hà Nội - Moskva, Chăn nuôi bò sữa và nông nghiệp của Tập đoàn TH-True Milk…

Năng lượng là lĩnh vực hợp tác truyền thống chiến lược và hiệu quả, đem lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách Việt Nam và Nga. Bên cạnh việc tiếp tục hợp tác trong khuôn khổ Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro đến năm 2030, hai nước đã thành lập các Liên doanh Rusvietpetro, Vietgazprom, Gazpromviet để mở rộng hợp tác dầu khí ở Việt Nam, Nga và các nước thứ ba.

Mặc dù có sự phát triển tương đối năng động, tuy nhiên, hợp tác kinh tế - thương mại Việt Nam - Liên bang Nga thời gian qua vẫn chưa tương xứng với tiềm năng hai nước và còn rất nhiều dư địa để phát triển, mở rộng.

Hợp tác trên các lĩnh vực văn hóa, xã hội

Các hoạt động giao lưu văn hóa được tổ chức thường xuyên, góp phần tăng cường hiểu biết, hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và Nga. Hai bên tổ chức thường niên và luân phiên Những Ngày Văn hóa tại Việt Nam và Nga. Du lịch là lĩnh vực tăng trưởng mạnh mẽ nhất. Nga tiếp tục là một trong 10 thị trường tăng trưởng hàng đầu về du lịch ở Việt Nam. Năm 2012, Việt Nam đón 176 nghìn lượt khách du lịch Nga, năm 2013 đón 300 nghìn lượt, năm 2014 đón 364 nghìn lượt, năm 2015 đón 340 nghìn lượt, năm 2016 đón 430 nghìn lượt, năm 2017 đón 570 nghìn lượt khách.

Trước đây, Liên Xô đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40 nghìn cán bộ, chuyên gia giỏi thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau. Hiện nay, Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực, năm 2011 Nga cấp cho Việt Nam 345 suất học bổng đại học và sau đại học tại các trường của Nga, năm 2012 tăng lên 400 suất và 70 suất dành riêng đào tạo chuyên gia hạt nhân, từ năm 2014 đến 2017 lần lượt là 600, 795 và 855, 953 suất học bổng. Hiện có khoảng hơn 5.000 sinh viên Việt Nam du học tại Nga.

Hợp tác khoa học - công nghệ tiếp tục được duy trì. Hai nước đã thực hiện gần 60 dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ Trung tâm Nhiệt đới tại Việt Nam mang lại nhiều kết quả tích cực.

Hợp tác địa phương tiếp tục được tăng cường, thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác. Nhiều địa phương hai nước đã thiết lập quan hệ hợp tác với nhau, đặc biệt giữa Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Moskva, Sankt-Peterburg (Xanh Pê-téc-bua). Tháng 11-2013, Trung tâm Văn hóa - Thương mại Hà Nội được khai trương tại Moskva.

Cộng đồng người Việt Nam tại Nga khá đông đảo, khoảng 60-80 nghìn người. Do yếu tố lịch sử, họ đã tồn tại và làm ăn, sinh sống tại Nga mấy thập kỷ qua; có những đóng góp đáng kể cho đất nước và luôn đi đầu trong các hoạt động từ thiện. Tại Liên bang Nga đã thành lập các tổ chức của người Việt như Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga, Hội Doanh nghiệp, Hội Cựu chiến binh, Hội Sinh viên tại Moskva, Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Khoa học Kỹ thuật, Hội Y Dược, Hội Võ thuật, các Hội đồng hương… Cộng đồng người Việt Nam tại Liên bang Nga tích cực học tập, cố gắng chuyển đổi hình thức kinh doanh nhằm tuân thủ đầy đủ các quy định của Nhà nước Nga.

Cơ sở điều ước pháp lý mới cho quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Liên bang Nga đã được tạo dựng khá đầy đủ và đang tiếp tục được hoàn thiện. Từ năm 1991 đến nay, đã có trên 100 văn kiện hợp tác được ký kết thuộc tất cả lĩnh vực như kinh tế - thương mại, đầu tư, dầu khí, điện hạt nhân, giáo dục - đào tạo, văn hóa - khoa học, kỹ thuật quân sự.

Chuyến thăm tiếp tục thúc đẩy quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện

Chuyến thăm của Thủ tướng Liên bang Nga tới Việt Nam diễn ra trong bối cảnh năm 2019-2020, Việt Nam và Liên bang Nga sẽ tổ chức Năm Việt Nam tại Nga và Năm Nga tại Việt Nam, nhân dịp kỷ niệm 25 năm ký Hiệp ước về các nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị Việt Nam-Liên bang Nga và 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, Thủ tướng Dmitry Medvedev đã hội đàm với Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc; chào xã giao Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng; hội kiến Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân. Thủ tướng Dmitry Medvedev cũng đã đặt vòng hoa tại Đài tưởng niệm các Anh hùng Liệt sỹ, đặt vòng hoa và vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh; tham quan Trưng bày ảnh Việt-Nga: Quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác toàn diện do Thông tấn xã Việt Nam và Hãng Thống tấn Liên bang Nga - TASS phối hợp thực hiện; đến thăm và trao phần thưởng của Nhà nước Nga tặng Trung tâm nghiên cứu Khoa học và công nghệ hỗn hợp Nhiệt đới Việt - Nga tại Hà Nội.

Tại các cuộc tiếp xúc, hai bên đã trao đổi các phương hướng và biện pháp thúc đẩy hơn nữa hợp tác giữa hai nước trên nhiều lĩnh vực nhằm đưa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt - Nga ngày càng đi vào chiều sâu và bền vững.

Hai bên nhất trí phối hợp, tổ chức tốt Năm Việt Nam tại Nga và Năm Nga tại Việt Nam trong năm 2019-2020 nhân kỷ niệm 25 năm ký Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga và 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

Hai bên sẽ phối hợp, từng bước tháo gỡ các cản trở đối với xuất nhập khẩu hàng hóa giữa hai nước, đặc biệt nông, thủy, hải sản, phấn đấu đạt mục tiêu nâng kim ngạch thương mại hai chiều lên 10 tỷ USD vào năm 2020.

Một trong những trọng tâm hợp tác là lĩnh vực dầu khí. Hai bên khẳng định tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hai nước hợp tác thăm dò và khai thác dầu khí tại thềm lục địa Việt Nam và trên lãnh thổ Liên bang Nga, cũng như mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực khác như cung cấp khí hóa lỏng (LNG) và điện khí. Hai bên nhất trí thúc đẩy các dự án hợp tác quy mô trọng điểm trên các lĩnh vực năng lượng, công nghiệp, giao thông vận tải, nông nghiệp, đồng thời mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực thông tin, công nghệ số, chính phủ điện tử; khẳng định quyết tâm triển khai dự án Trung tâm Khoa học Công nghệ hạt nhân tại Việt Nam trị giá 350 triệu USD; hoan nghênh hợp tác phát triển hạ tầng giao thông đô thị và đường sắt tại Việt Nam.

Hai bên nhất trí tiếp tục mở rộng hợp tác trên các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, khoa học - công nghệ, văn hóa, du lịch, giáo dục - đào tạo, lao động, hợp tác giữa các địa phương hai nước…

Hai bên đã trao đổi về nhiều vấn đề quốc tế, khu vực cùng quan tâm; nhấn mạnh cần duy trì hòa bình, ổn định, bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không tại Biển Đông, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS), triển khai đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất và hiệu quả.

Hai bên khẳng định tiếp tục tăng cường phối hợp tại các diễn đàn đa phương; đẩy mạnh hợp tác trong khuôn khổ Liên hợp quốc, APEC, ASEM, ASEAN - Nga, vì lợi ích của hai dân tộc, vì hòa bình, ổn định, phát triển tại khu vực và trên thế giới.

Việt Nam luôn coi trọng việc tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Nga phát triển theo hướng thực chất, bền vững và hiệu quả. Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Liên bang Nga Dmitry Medvedev lần này, nhằm tiếp tục phát triển tích cực các lĩnh hợp tác chính trị, kinh tế-thương mại, an ninh-quốc phòng, khoa học-công nghệ, giáo dục-đào tạo, văn hóa, du lịch, hợp tác giữa các địa phương./.