Kiểm soát dân số các vùng biển, đảo và ven biển vì mục tiêu của chiến lược biển Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước

Nhìn lại lịch sử vấn đề

Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa X) đã ra Nghị quyết quan trọng về “Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020” nhằm “đưa nước ta trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên biển, góp phần giữ vững ổn định và phát triển đất nước; kết hợp chăt chẽ phát triển kinh tế với bảo đảm quốc phòng an ninh và bảo vệ môi trường… Phấn đấu đến năm 2020, kinh tế biển đóng góp khoảng 53-55% GDP, 55-60% kim ngạch xuất khẩu của cả nước, giải quyết tốt các vấn đề xã hội, cải thiện một bước đáng kể đời sống của nhân dân vùng biển và ven biển”. Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 27/2007/NQ-CP về Chương trình hành động để nhanh chóng đưa Nghị quyết của Đảng vào cuộc sống. Ngày 9 tháng 4 năm 2009, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định 52/2009/QĐ-TTg phê duyệt “Đề án Kiểm soát dân số các vùng biển, đảo và ven biển” (Đề án 52) đến năm 2020. Đề án có hiệu lực từ ngày 25/5/2009.

Những mục tiêu cụ thể của Đề án 52

- Quy mô dân số các vùng biển, đảo và ven biển không vượt quá 32 triệu người vào năm 2010; 34 triệu người vào năm 2015 và 37 triệu người vào năm 2020.

- Tỷ lệ các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ (tại địa bàn thực hiện Đề án 52) áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại đạt 70% (năm 2010) và 72% (từ năm 2015 đến 2020).

- Tỷ lệ người dân sinh sống trên đảo, vùng ven biển (kể cả nhũng người làm việc trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu du lịch, khu kinh tế trên biển thuộc địa bàn kiểm soát) được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ bà mẹ, trẻ em, chăm sóc sức khoẻ sinh sản, kế hoạch hoá gia đình đạt 60% (năm 2010); 80% (năm 2015) và lên mức 95% (năm 2020).

- Tỷ lệ trẻ em tại các vùng biển, đảo và ven biển bị dị dạng, dị tật và thiểu năng trí tuệ do rối loạn chuyển hoá và do di truyền giảm bình quân hàng năm khoảng 5% trong giai đoạn 2011 - 2020.

- Cung cấp đầy đủ, kịp thời, chính xác các dữ liệu về dân số và kế hoạch hoá gia đình tại các vùng biển, đảo và ven biển, đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành chương trình dân số và kế hoạch hoá gia đình, phục vụ cho yêu cầu xây dựng quy hoạch và kế hoạch của địa phương và Trung ương về phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020.

Những kết quả chủ yếu

Sau hơn một năm nỗ lực thực hiện “kiểm soát quy mô dân số các vùng biển, đảo và ven biển”, trên địa bàn 148 quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thuộc 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương vùng biển, đảo và ven biển nước ta đã đạt những kết quả quan trọng trên nhiều nội dung, yêu cầu của mục tiêu Đề án mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt và định hướng chỉ đạo.

Ở Trung ương, các cơ quan bộ, ngành thuộc Chính phủ, khối các cơ quan Đảng, đoàn thể, Mặt trận; lực lượng vũ trang và các tổ chức liên quan đã vào cuộc phối hợp với Ban quản lý Đề án 52, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Bộ Y tế là cơ quan thường trực chỉ đạo thực hiện Đề án. Nội dung, ý nghĩa định hướng và mục tiêu của Đề án kiểm soát Dân số vùng biển, đảo và ven biển đã tạo nên hiệu ứng xã hội quan trọng góp phần tạo nên một “kênh” nhận thức và chuyển đổi hành vi vấn đề Dân số, kế hoạch hóa gia đình, vấn đề môi trường và chăm sóc sức khỏe trên địa bàn thụ hưởng kết quả triển khai Đề án của cư dân biển.

Vào cuộc sớm nhất là các cơ quan báo chí truyền thông. Hàng chục tờ báo, tạp chí, đài truyền hình, đài phát thanh Trung ương và các báo, tạp chí ngành đã xây dựng các chuyên mục, chuyên trang, chuyên đề tạo ra nhiều loại sản phẩm báo chí tuyên truyền về Kiểm soát dân số vùng biển đảo và ven biển. Ở các tỉnh, thành phố còn có 138 đội tuyên truyền lưu động được thành lập với những hoạt động tuyên truyền kết hợp nhiều hình thức như tuyên truyền miệng, tuyên truyền văn nghệ, sử dụng dụng cụ trực quan, phát tờ rơi, hướng dẫn trực tiếp… mang đến cho dân những thông tin thiết thực.

Ban Quản lý Đề án Kiểm soát Dân số biển, đảo và ven biển, Tổng Cục Dân số đã bám chắc và bám sát các mục tiêu đặt ra của Đề án, xây dựng kế hoạch và hướng dẫn các địa phương xây dựng Đề án tại địa phương, chỉ đạo thực hiện kế hoạch và thủ tục giải ngân kinh phí thực hiện theo một lộ trình khoa học và rất cụ thể, phù hợp với các quy định của Nhà nước.

Ở địa phương, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, sở Y tế của 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong diện triển khai Đề án đã tham mưu cho cấp ủy, chính quyền ban hành các quyết định phê duyệt kế hoạch và lộ trình triển khai hoạt động Kiểm soát dân số trên địa bàn. Ban quản lý Đề án cấp tỉnh và Tiểu ban ở cấp huyện đã được thành lập, tạo nên một hệ thống cơ quan thường trực làm công tác Kiểm soát dân số biển , đảo và ven biển từ Trung ương dến địa phương.

Vượt qua những khó khăn ban đầu, hoạt động Kiểm soát Dân số biển, đảo và ven biển đã vào nền nếp, mang lại những kết quả tích cực trên cả 6 nhiệm vụ của Đề án.

- Về nhiệm vụ đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em và kế hoạch hóa gia đình, công tác tuyên truyền được coi trọng thông qua hoạt động của đội lưu động. 27/ 28 tỉnh, thành phố đã thành lập được các đội lưu động với hơn 1.000 người được chọn từ các cán bộ của Trung tâm Dân số- kế hoạch hóa gia đình và các bệnh viện tuyến huyện. Họ được tập huấn kiến thức về truyền thông, về công tác tư vấn và các nội dung cung cấp chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, kế hoạch hóa gia đình. Thành viên các đội lưu động xuống với dân làm công tác tuyên truyền, vận động về dân số- kế hoạch hóa gia đình; truyền thông, tư vấn về sức khỏe sinh sản, về kỹ năng làm mẹ an toàn và trực tiếp khám thai, khám phụ khoa, thực hiện các dịch vụ KHHGĐ và cấp thuốc tránh thai, bao cao su, làm các xét nghiệm; đồng thời, khám sức khỏe cho trẻ em. Kết quả, hơn nửa triệu phụ nữ được khám phụ khoa, gần 100.000 phụ nữ mang thai được khám và tư vấn, hơn 50.000 trẻ em được khám sức khỏe và gần 5.000 lượt phụ nữ được khám và điều trị bện liên quan đến sức khỏe sinh sản.

- Về nâng cao chất lượng dân số khi sinh, chương trình thực hiện của Đề án là theo dõi, phân loại phụ nữ mang thai, chú trọng các nhóm có nguy cơ cao hoặc có tiền sử bệnh tật để khám và điều trị; tổ chức khám thai định kỳ, quản lý thai nghén, cấp thuốc và cung cấp các gói đẻ sạch, phát hiện các nguy cơ sớm đối với chất lượng bào thai. Công tác tuyên truyền tập trung vào nội dung cung cấp kiến thức thai sản, tư vấn phòng ngừa mang thai ngoài ý muốn với phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và trẻ vị thành niên trong cộng đồng.

- Hỗ trợ phòng, chống bệnh lây truyền qua đường tình dục, phòng ngừa mang thai ngoài ý muốn và phá thai an toàn thông qua các hoạt động truyền thông, tư vấn và khám, điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục tới cộng đồng. Đối tượng được tập trung ở độ tuổi từ 14-25 chưa kết hôn hoặc các đối tượng chưa có việc làm hoặc có việc làm không ổn định, hay sống xê dịch ở các xã ven biển. Đội lưu động của Đề án đã khám bệnh lây truyền qua đường tình dục cho hơn 300.000 trường hợp và làm hàng chục nghìn xét nghiệm ở cơ sở xã ven biển.

- Hệ thống tổ chức của các Ban, Tổ quản lý Đề án các tỉnh, huyện cũng tập trung vào các nhiệm vụ xây dựng và hoàn thiện hệ thống thông tin quản lý thông qua việc điều tra, khảo sát, đánh giá nhằm thường xuyên cập nhật những thông tin liê quan từ cơ sở. Qua đó, điều chỉnh các biện pháp công tác quản lý triển khai Đề án đạt hiệu quả mong muốn. Công tác truyền thông nâng cao hiệu quả về kiểm soát dân số, sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình được tiến hành đồng bộ có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý Đề án với các cơ quan báo chí, xuất bản với tuyên truyền trực quan bằng nhiều hình thức đã mang lại hiệu quả xã hội rất tốt trên địa bàn các xã biển, đảo và ven biển. Đặc biệt là các nhóm thường xuyên đi biển dài ngày hoặc lao đông làm việc luôn có sự xê dịch biến động cao. Công tác tuyên truyền vận động của Đề án cũng đã làm chuyển biến nhận thức trong cấp ủy, chính quyền, đoàn thể các cấp cùng vào cuộc. Nhiệm vụ nâng cao hiệu quả quản lý Đề án thực chất là việc theo dõi, giám sát chặt chẽ các quy định, chế định thực hiện của các Ban quản lý từ Trung ương đến các huyện, thành phố. Tổ chức thực hiện và kịp thời bổ sung điều chỉnh các cơ chế, chính sách thực hiện cho phù hợp và đạt hiệu quả cao nhất. Tổ chức bộ máy từng bước được hoàn chỉnh; công tác sơ kết, tổng kết rút kinh nghiêm đã được Ban quản lý Đề án 52 làm kịp thời, chặt chẽ nên mặc dù mới triển khai được gần 2 năm nhưng hiệu quả xã hội và sự hưởng lợi từ phía người dân vùng biển đảo và ven biển đã hiện ra khá rõ. Điều đó cho thấy mục tiêu đặt ra của Đề án Kiểm soát dân số các vùng biển, đảo và ven biển đến năm 2020 sẽ góp phần phát triển toàn diện về kinh tế- xã hội, văn hóa và quốc phòng- an ninh vùng biển đảo nhiều tiềm năng của nước ta./.