Phát triển các dự án truyền thông về lịch sử trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay

Dự án truyền thông là hoạt động của chủ thể truyền thông thực hiện quy trình dự án chặt chẽ, có thời gian, chi phí, kết quả cụ thể, thông qua các kênh truyền thông đưa ra thông điệp nhằm tăng cường hiểu biết, thay đổi nhận thức, tiến tới điều chỉnh hành vi và thái độ của công chúng đối với vấn đề được truyền thông, hoặc phục vụ cho các hoạt động trực tiếp liên quan đến truyền thông.

Thời gian qua, nhiều dự án trong lĩnh vực báo chí, truyền thông đã phát huy hiệu quả, thể hiện sự năng động, sáng tạo và khả năng thích ứng mạnh mẽ của các cơ quan báo chí trong thời kỳ chuyển đổi số. Một số dự án tiêu biểu, như “Cuộc chiến chống tin giả - Những ý tưởng sáng tạo và giải pháp hiệu quả” của Thông tấn xã Việt Nam; “Báo thông minh” của Báo Thanh niên; các dự án xây dựng kênh, chương trình của Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam… đã cho thấy xu hướng dự án ứng dụng công nghệ, đổi mới nội dung và hình thức truyền thông đang ngày càng phổ biến. Không chỉ nâng cao chất lượng thông tin, các dự án còn khẳng định vai trò quan trọng của báo chí, truyền thông trong việc định hướng dư luận, lan tỏa các giá trị tích cực trong đời sống xã hội.

Dự án truyền thông được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, trong đó, phân loại theo cấp quản lý hoặc chủ thể truyền thông là cách thức phổ biến. Theo đó, các dự án truyền thông về lịch sử được phân loại theo 3 chủ thể chủ yếu: Cơ quan báo chí, đơn vị sản xuất phim điện ảnh và các tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực nghệ thuật.

Dự án truyền thông về lịch sử của các cơ quan báo chí: Nhiều cơ quan báo chí trung ương và địa phương đã tham gia phát triển các dự án truyền thông về lịch sử, kết hợp truyền thống và công nghệ hiện đại để làm mới cách kể chuyện lịch sử, tạo hiệu ứng xã hội tích cực, thu hút sự quan tâm của đông đảo độc giả, nhất là độc giả trẻ. Báo Nhân Dân là một trong những cơ quan báo chí tiên phong với các dự án tiêu biểu, như Phụ san tranh panorama “Chiến dịch Điện Biên Phủ” (năm 2024), Yêu lắm Việt Nam (năm 2025).

Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, Báo Nhân dân đã phát hành số báo đặc biệt ngày 7-5-2024, với 8 trang thông tin tăng thêm, gồm 4 trang in toàn bộ bức tranh panorama “Chiến dịch Điện Biên Phủ”, 4 trang tóm tắt diễn tiến 56 ngày đêm chiến dịch dưới dạng nhật ký bằng tiếng Việt và tiếng Anh. Bạn đọc có thể cắt, ghép thành bức tranh panorama dài tới 3,21m (kỷ lục đối với báo in) và tương tác với tranh thông qua công nghệ thực tế ảo tăng cường (AR) hoặc quét mã QR để đọc thông tin mở rộng. Công nghệ AR cho phép người dùng xem một bức tranh panorama động trong chiều không gian vật lý.

Năm 2025, nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Báo Nhân dân triển khai dự án “Yêu lắm Việt Nam”, kết hợp công nghệ kết nối không dây (NFC) và dữ liệu số nhằm lan tỏa tình yêu đất nước, quảng bá các địa danh lịch sử, văn hóa, du lịch trên mọi miền Tổ quốc. Thực hiện dự án, Báo Nhân dân và đối tác công nghệ Phygital Labs đã lắp đặt miễn phí gần 200 bảng gắn chip NFC tại các địa danh nổi tiếng ở hơn 60 tỉnh, thành phố, tạo trải nghiệm khám phá độc đáo cho du khách, hỗ trợ, thúc đẩy du lịch các địa phương. Dự án đã tạo nên chuỗi kết nối giá trị giữa truyền thông, du lịch và công nghệ.

Các dự án của Báo Nhân dân đã hiện đại hóa phương thức truyền thông lịch sử, chuyển đổi từ cách kể chuyện truyền thống sang trải nghiệm tương tác đa phương tiện, giúp công chúng, nhất là người trẻ yêu thích công nghệ, tiếp cận lịch sử bằng cảm xúc và trải nghiệm mới mẻ. Các dự án trở thành kho tư liệu số quý giá, là không gian lưu giữ, tôn vinh các giá trị lịch sử và văn hoá tốt đẹp của dân tộc.

Dự án truyền thông về lịch sử của các đơn vị sản xuất phim điện ảnh: Tháng 9-2025, bộ phim “Mưa đỏ” của Điện ảnh Quân đội nhân dân đã tạo nên hiện tượng đặc biệt trong ngành điện ảnh Việt Nam, thu hút hơn 8 triệu lượt khán giả và đạt doanh thu 714 tỷ đồng chỉ sau hơn hai tháng công chiếu⁽²⁾, trở thành tác phẩm có doanh thu cao nhất trong lịch sử phim Việt. Bộ phim tái hiện cuộc chiến khốc liệt tại Thành cổ Quảng Trị năm 1972, với cách thể hiện chân thực, giàu cảm xúc và kỹ thuật dàn dựng công phu. “Mưa đỏ” được đánh giá cao không chỉ ở phương diện nghệ thuật và kỹ thuật điện ảnh, mà còn được nhìn nhận như một dự án truyền thông lịch sử quy mô lớn. Đơn vị sản xuất đã triển khai chiến dịch quảng bá đa kênh, kết hợp nhiều nền tảng số, tổ chức tọa đàm, giao lưu với cựu chiến binh và học sinh, tiếp cận công chúng ở nhiều độ tuổi, vùng miền, tạo hiệu ứng mạnh mẽ về tinh thần yêu nước, sự tri ân và niềm tự hào dân tộc.

Trước đó, một số phim điện ảnh Việt Nam cũng đã tạo hiệu ứng mạnh mẽ như: phim “Địa đạo” khai thác không gian lịch sử gắn với hệ thống địa đạo Củ Chi - biểu tượng của trí tuệ, lòng dũng cảm và ý chí quật cường của quân và dân miền Nam trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Tác phẩm gây chú ý với phong cách kể chuyện hiện đại, giàu tính tương tác, góp phần tạo nên cầu nối giữa điện ảnh - lịch sử - du lịch, giúp người xem không chỉ tiếp nhận giá trị quá khứ mà còn khám phá bối cảnh di sản trong hiện tại. Năm 2023, phim “Đào, phở và piano” lấy bối cảnh Hà Nội mùa xuân năm 1946, tái hiện tinh thần Hà Nội kiên cường trong những ngày đầu kháng chiến, đồng thời cũng tạo ấn tượng sâu sắc về thẩm mỹ và bản sắc văn hóa Việt Nam…

Các dự án phim khai thác đề tài lịch sử, chiến tranh cách mạng đã góp phần tái hiện quá khứ hào hùng, khơi dậy lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc của nhân dân Việt Nam. Những câu chuyện lịch sử được kể lại bằng ngôn ngữ điện ảnh kết hợp công nghệ hiện đại, mang đến trải nghiệm mới mẻ, nhiều cảm xúc cho khán giả, góp phần lan tỏa giá trị lịch sử một cách sống động và bền vững.

Dự án truyền thông về lịch sử của các tổ chức, cá nhân thuộc lĩnh vực nghệ thuật: Những năm gần đây, các dự án truyền thông về lịch sử trong lĩnh vực nghệ thuật, nhất là âm nhạc, đã trở thành xu hướng nổi bật được đông đảo công chúng đón nhận. Trong dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2-9, hàng loạt sản phẩm âm nhạc mang cảm hứng lịch sử - dân tộc đã thu hút sự quan tâm rộng rãi của công chúng. Các dự án, như Viết tiếp câu chuyện hòa bình của ca sĩ Tùng Dương, Nguyện là người Việt Nam của ca sĩ Võ Hạ Trâm, Lời trái tim Việt Nam của ca sĩ Hoàng Bách… đã mang đến những thông điệp nhân văn sâu sắc, khơi dậy lòng tự hào và tinh thần yêu nước trong giới trẻ. Dự án #VN1945 của nhóm nhạc OPlus đã làm mới dòng nhạc cách mạng, theo hướng hiện đại, tích cực, kết hợp hình minh họa sinh động và hiệu ứng nghe - nhìn hấp dẫn đã tạo nên hiệu quả lan tỏa mạnh mẽ, được đón nhận tích cực từ công chúng lẫn giới chuyên môn. Dự án cũng thể hiện tinh thần kế thừa và sáng tạo của thế hệ nghệ sĩ trẻ trong việc lan tỏa giá trị lịch sử bằng ngôn ngữ âm nhạc hiện đại⁽³⁾.

Hiệu quả từ các dự án truyền thông lịch sử thời gian qua cho thấy, yếu tố quan trọng hàng đầu là lựa chọn hướng tiếp cận phù hợp với công chúng mục tiêu, đặc biệt là giới trẻ. Nhu cầu, thói quen và phương thức tiếp nhận thông tin của công chúng hiện đại đã có nhiều thay đổi căn bản, do vậy các chiến lược truyền thông cần dựa trên hiểu biết sâu sắc về tâm lý, hành vi, nhu cầu và đặc điểm của từng nhóm đối tượng mục tiêu, gắn liền với tư duy chiến lược và quá trình chuyển đổi số toàn diện. Để dự án truyền thông đạt hiệu quả, các chủ thể quản lý dự án cần linh hoạt trong ý tưởng, ứng dụng công nghệ mới, khai thác dữ liệu lớn (Big Data) và xác định chính xác thời điểm, thông điệp cũng như phương thức tiếp cận tối ưu. Bên cạnh đó, cần sự đầu tư đúng mức để có sản phẩm truyền thông chất lượng, hấp dẫn về nội dung, phong phú về hình ảnh, thiết kế theo hướng gần gũi, dễ tiếp cận, dễ ghi nhớ, truyền tải thông điệp một cách tinh tế, tránh lối cổ động khô cứng, áp đặt.

Kinh nghiệm từ các dự án truyền thông lịch sử cũng cho thấy, việc tận dụng tối đa hệ sinh thái truyền thông số, kết hợp ba nhóm kênh chủ đạo: Truyền thông đại chúng, truyền thông xã hội và truyền thông cá nhân, sự phối hợp giữa kênh báo chí chính thống và các phương tiện truyền thông xã hội, các hoạt động giao lưu, triển lãm, tọa đàm… đã tạo nên hiệu ứng truyền thông tổng hợp với độ phủ rộng và sức lan tỏa sâu. Mạng lưới KOLs và Influencers (người có ảnh hưởng) giữ vai trò đòn bẩy truyền thông quan trọng, khi họ tham gia chia sẻ, tương tác, lan tỏa thông điệp dự án, giúp sản phẩm nhanh chóng trở thành xu hướng trên không gian mạng. Bên cạnh đó, các thuật toán truyền thông xã hội đã giúp tăng cường hiệu ứng lan toả, tạo ra chuỗi truyền thông cộng hưởng, nâng cao đáng kể tầm ảnh hưởng của các dự án, chiến dịch truyền thông lịch sử.

Sự thống nhất trong quản lý cũng là yếu tố bảo đảm sự thành công của các dự án truyền thông, thể hiện ở các nội dung sau: (1) Sự đồng nhất trong mục tiêu và tầm nhìn của chủ thể quản lý. Như khi triển khai dự án phụ san tranh panorama Chiến dịch Điện Biên Phủ, Báo Nhân Dân với vai trò là đơn vị tổ chức và triển khai dự án, đã có sự định hướng cụ thể về mục tiêu tuyên truyền, giáo dục lịch sử cho công chúng. Dự án không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là công cụ giáo dục, thể hiện sự nhất quán trong chiến lược truyền thông của cơ quan báo chí chủ lực trong việc giữ gìn và phát huy giá trị lịch sử dân tộc; (2) Quy trình quản lý và phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận tham gia, từ khâu nghiên cứu, thiết kế đến thi công và triển khai; (3) Sự hỗ trợ hiệu quả từ các cơ quan, tổ chức. Việc phối hợp giữa các tổ chức, cá nhân và các cơ quan nhà nước, chuyên gia lịch sử, nghệ thuật góp phần tạo nên sự thống nhất về mặt tổ chức, truyền thông rộng khắp, đồng thời duy trì tính minh bạch trong quá trình quản lý, điều hành các dự án.

Quản lý nguồn nhân lực chặt chẽ với đội ngũ sáng tạo, chuyên nghiệp là công thức tạo nên thành công cho các dự án truyền thông lịch sử trong thời kỳ chuyển đổi số. Mỗi dự án đều được xây dựng trên nền tảng của đội ngũ sáng tạo, chuyên nghiệp, quy tụ nhiều lực lượng tham gia, từ đơn vị quản lý, truyền thông, nhà sản xuất, đạo diễn, diễn viên, nhạc sĩ, ca sĩ cho đến các đơn vị phối hợp, cố vấn nội dung và đơn vị kỹ thuật. Điển hình như dự án phim “Mưa đỏ” quy tụ đội ngũ trẻ trung, năng động, nhiệt huyết, có khả năng nắm bắt xu hướng truyền thông hiện đại. Các hoạt động truyền thông được triển khai đồng thời, như lễ ra mắt phim, chiến dịch truyền thông trên các phương tiện truyền thông xã hội, video hậu trường, phỏng vấn trực tuyến, clip viral, bài hát của phim… đều huy động các KOLs nổi tiếng, những diễn viên trẻ có sức ảnh hưởng và lượng người theo dõi lớn tham gia. Điều này đã giúp dự án nhanh chóng thu hút sự quan tâm mạnh mẽ của khán giả trên khắp các nền tảng truyền thông xã hội.

Sự phối hợp hiệu quả giữa chiến lược truyền thông thông minh, quản lý chặt chẽ, nội dung sáng tạo, hình thức mới mẻ, công nghệ hiện đại và thấu hiểu công chúng đã tạo nên thành công cho các dự án truyền thông lịch sử nói trên, góp phần định hình hướng đi mới cho các dự án truyền thông về lịch sử, trong đó báo chí, truyền thông giữ vai trò trung tâm của quá trình kiến tạo và định hướng tích cực cho công chúng, nhất là giới trẻ./.

---------------------------

(1) Nhóm PV: "Phụ san panorama Điện Biên Phủ của Báo Nhân Dân là thí dụ về đổi mới báo in tầm cỡ thế giới”, Báo Nhân Dân điện tử, ngày 10-10-2024, https://nhandan.vn/phu-san-panorama-dien-bien-phu-cua-bao-nhan-dan-la-vi-du-ve-doi-moi-bao-in-tam-co-the-gioi-post835351.html
(2) Mai Trang: ““Mưa đỏ" chính thức rời rạp với doanh thu kỷ lục gần 714 tỷ đồng”, Báo điện tử Tiếng nói Việt Nam, ngày 29-9-2025, https://vov.vn/van-hoa/san-khau-dien-anh/mua-do-chinh-thuc-roi-rap-voi-doanh-thu-ky-luc-gan-714-ty-dong-post1233627.vov
(3) Minh Thúy: “Nhóm OPlus ra mắt dự án nhạc cách mạng #VN1945”, Báo Nhân Dân điện tử, ngày 27-4-2025, https://nhandan.vn/nhom-oplus-ra-mat-du-an-nhac-cach-mang-vn1945-post875672.html