Là địa bàn đặc biệt quan trọng và nhạy cảm, bên cạnh những thuận lợi, trong bối cảnh hiện nay, Hà Nội đã và đang phải đối mặt với nhiều thách thức, khó khăn, phức tạp nảy sinh. Điều đó đòi hỏi công tác tư tưởng, tuyên giáo cần không ngừng đổi mới, nhằm nâng cao nhận thức, thống nhất ý chí, hành động của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân để Hà Nội phát triển nhanh và bền vững, mãi mãi xứng đáng là trái tim của Tổ quốc, là niềm tin và hy vọng của dân tộc.

Thành quả đến từ nỗ lực và cách làm

60 năm qua, Hà Nội cùng cả nước đã trải qua nhiều biến động lịch sử: từ những năm tháng kiên cường chiến đấu và chiến thắng vô cùng oanh liệt đến những năm tháng nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế - xã hội và đấu tranh chống lại âm mưu của các thế lực thù địch…

Hiện nay, 6 năm sau khi Thủ đô mở rộng địa giới hành chính (từ ngày 01-8-2008), dân số Hà Nội đã lên tới 7,3 triệu người; Đảng bộ Hà Nội có hơn 38 vạn đảng viên (chiếm gần 10% số đảng viên cả nước); đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội Thủ đô có nhiều đổi thay và chuyển dịch lớn. Thời gian qua, Hà Nội phải căng sức giải quyết khối lượng công việc đồ sộ, phải đối mặt với những khó khăn, thách thức nặng nề: khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu; thiên tai, dịch bệnh, những vấn đề “nóng” của quá trình đô thị hóa,… Đồng thời, Hà Nội phải hết sức chú trọng giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, chủ động đấu tranh phản bác các luận điệu, quan điểm sai trái, chống âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch hòng làm suy yếu thể chế chính trị xã hội chủ nghĩa, giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

Với những nỗ lực không ngừng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô, Hà Nội đang thực sự “thay da đổi thịt” hằng ngày. Các khu đô thị hiện đại mọc lên ngày càng nhiều, hệ thống hạ tầng giao thông phát triển mạnh mẽ. Bên cạnh đó, cả một vùng nông thôn rộng lớn với 401 xã đang chuyển mình trong phong trào xây dựng nông thôn mới hết sức sôi động và hiệu quả. Dù phải chịu tác động tiêu cực của suy thoái kinh tế thế giới kéo dài, nhưng 6 năm qua, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Thủ đô vẫn đạt trung bình 9,5%, gấp 1,5 lần so với mức bình quân của cả nước… Năm 2013, với việc đóng góp 10,1% GDP; 7,5% kim ngạch xuất khẩu; 17,2% thu ngân sách và 21,64% tổng vốn đầu tư của cả nước…, kinh tế Thủ đô xứng đáng giữ vị trí đầu tàu và là động lực phát triển của khu vực phía Bắc, ngày càng giữ vị trí quan trọng đối với kinh tế của cả nước. Các lĩnh vực văn hóa - xã hội, giáo dục - đào tạo, y tế, khoa học - công nghệ tiếp tục phát triển. Công tác xây dựng và quản lý quy hoạch, xây dựng và quản lý đô thị; hạ tầng giao thông và vệ sinh môi trường đô thị... của thành phố đều được cải thiện đáng kể. Chính trị ổn định, an ninh - quốc phòng được củng cố và tăng cường. Hà Nội tích cực mở rộng quan hệ hợp tác với các tỉnh, thành phố trong cả nước và thiết lập quan hệ hợp tác hữu nghị với gần 100 thủ đô, thành phố của 50 nước và vùng lãnh thổ.

Tác phong làm việc mới

Từ mấy năm nay, lãnh đạo Hà Nội đã thể hiện tác phong làm việc mới, chọn những việc trọng tâm, trọng điểm, những việc bức xúc liên quan trực tiếp đến sản xuất, đời sống của nhân dân, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, có kiểm tra, giám sát, rút kinh nghiệm kịp thời. Để phục vụ tốt hơn sự lãnh đạo, điều hành của thành phố, công tác tư tưởng, tuyên giáo luôn đi trước, đi cùng và đi sau trong việc tháo gỡ vướng mắc, giải quyết hàng loạt những vấn đề “nóng” phát sinh, như: ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất; việc sản xuất, kinh doanh gặp khó khăn, công nhân mất việc làm; những bất cập trong lĩnh vực giáo dục, y tế; khắc phục hậu quả dịch bệnh, thiên tai… Công tác tư tưởng, tuyên giáo đã tham gia giải quyết có hiệu quả nhiều “điểm nóng”, “việc nóng” kéo dài như: vụ việc ở khu vực 42 Nhà Chung và 178 Nguyễn Lương Bằng, 3 “điểm nóng” về bảo tồn di tích (Đàn Xã Tắc, chùa Một Cột và làng cổ Đường Lâm); vụ tranh chấp đất đai căng thẳng giữa hai thôn Tư Sản và Lưu Thượng (xã Phú Túc - huyện Phú Xuyên); các vụ việc liên quan đến giải phóng mặt bằng đường vành đai 3, trật tự xây dựng và trật tự đô thị trên địa bàn các quận, huyện...

Khi Trung Quốc ngang ngược hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa nước ta, Hà Nội vừa tham gia cùng cả nước kiên quyết đấu tranh bảo vệ chủ quyền đất nước, vừa thực hiện nhiều biện pháp linh hoạt để giữ vững an ninh trật tự trên địa bàn Thủ đô, giữ vững môi trường hòa bình, bảo đảm an toàn và kinh doanh bình thường cho các doanh nghiệp nước ngoài, trong đó có các doanh nghiệp Trung Quốc. Hà Nội đã kịp thời triển khai nhiều hình thức tuyên truyền, vận động, giải thích, thuyết phục mọi người, mọi giới hiểu rõ tình hình, bình tĩnh, tin tưởng vào quan điểm, chủ trương và biện pháp giải quyết của Đảng và Nhà nước ta; chủ động đấu tranh, phản bác những luận điệu xuyên tạc, thông tin sai trái, không để kẻ xấu kích động, lôi kéo người dân vào các hành động cực đoan, quá khích. Các tầng lớp nhân dân đã thể hiện lòng yêu nước đúng cách, có nhiều hoạt động thiết thực và cảm động hướng về biển, đảo, động viên, cổ vũ các lực lượng cảnh sát biển, kiểm ngư, ngư dân đang kiên cường bám trụ, kiên quyết đấu tranh đòi Trung Quốc rút giàn khoan hạ đặt trái phép ra khỏi vùng biển nước ta. Thủ đô Hà Nội vẫn bình yên, vẫn là hình ảnh đẹp của một đất nước yêu hòa bình, môi trường đầu tư vẫn được bảo đảm với niềm tin cậy của các doanh nghiệp nước ngoài.

Có thể nói, việc giải quyết tốt những vụ việc như trên được xem là cuộc sát hạch nghiêm khắc, thước đo khả năng ứng phó, chất lượng hoạt động trên nhiều lĩnh vực của “guồng máy” Thủ đô, trong đó có công tác tư tưởng, tuyên giáo. Bên cạnh đó, các nội dung công việc mang tính thường xuyên, như: tổ chức nghiên cứu, học tập, quán triệt, triển khai thực hiện nghị quyết đại hội đảng các cấp, các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương; tổ chức đánh giá kết quả thực hiện việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” gắn với thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”,… được ngành tuyên giáo triển khai nghiêm túc đến cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, có tác dụng hỗ trợ trực tiếp cho thành phố hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Chỉ xin nêu một ví dụ: Việc 38 vạn đảng viên thuộc Đảng bộ Hà Nội thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 11-CT/TU, ngày 03-10-2012, của Ban Thường vụ Thành ủy về tổ chức cưới văn minh đã tạo hiệu ứng rất tích cực, lan tỏa trong các tầng lớp nhân dân Thủ đô và nhiều ngành, địa phương trên cả nước, được dư luận hoan nghênh và đánh giá cao.

Chủ động, linh hoạt, sáng tạo

Thực tế cho thấy, công tác tư tưởng, tuyên giáo của Hà Nội đã được triển khai thực hiện với một tinh thần mới, huy động được sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị, trong đó đội ngũ cán bộ tuyên giáo luôn đóng vai trò nòng cốt. Đội ngũ tuyên giáo các cấp luôn giữ vững bản lĩnh chính trị, phát huy tính chủ động, linh hoạt, khắc phục tình trạng thông tin - tuyên truyền một chiều, tăng cường đối thoại, tích cực lắng nghe những phản hồi từ dư luận,... từ đó nghiên cứu, sàng lọc, “xử lý thông tin” một cách khoa học, biện chứng để đưa thông tin khách quan, bổ ích đến cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Nhiều cách thức đã được thực hiện đồng bộ bao gồm: tuyên truyền miệng, tuyên truyền trực quan, tuyên truyền bằng tài liệu và nhất là sử dụng hệ thống báo chí - truyền thông. Có những nhiệm vụ tuyên truyền lâu dài, thường xuyên, theo định kỳ; có những nhiệm vụ tuyên truyền dồn dập, mạnh mẽ, quyết liệt. Sau mỗi đợt tuyên truyền đều có sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, khen thưởng kịp thời những tổ chức, cá nhân thực hiện tốt nhiệm vụ, đồng thời nhắc nhở, phê bình những nơi làm chưa tốt. Trong các “binh chủng” làm công tác tuyên truyền, giáo dục, hệ thống báo chí là lực lượng xung kích, rất hiệu quả. Báo chí không chỉ phát hiện, cổ vũ, nhân rộng những nhân tố mới, mô hình hay, biểu dương gương người tốt, việc tốt..., mà còn tích cực tham gia đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, phản bác những luận điệu xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch, góp phần tích cực vào việc giữ vững ổn định chính trị - xã hội. Báo chí ngày càng khẳng định là một kênh thông tin quan trọng, góp phần tích cực đối với công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo thành phố. Ngày 21-01-2014, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 25-CT/TU, về việc cung cấp thông tin và trả lời báo chí. Tiếp đó, ngày 06-02-2014, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ra Quyết định số 05/2014/QĐ-UBND, ban hành Quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí. Điều này có ý nghĩa rất thiết thực, vừa thể hiện sự trân trọng của Hà Nội đối với đội ngũ những người làm báo, vừa tranh thủ được thế mạnh của các cơ quan báo chí, truyền thông cho sự nghiệp xây dựng và phát triển Thủ đô.

Sự gắn kết giữa văn hóa và kinh tế

Hà Nội có thể không đi đầu cả nước về kinh tế, nhưng Hà Nội nhất định phải đi đầu và làm gương cho cả nước về văn hóa. Lãnh đạo Hà Nội đã từng nhấn mạnh như vậy, đồng thời ý thức rất rõ phải làm sao để Hà Nội xứng đáng là Thủ đô văn hóa trong trái tim cả nước, thực sự xứng đáng là Thành phố vì hòa bình. Văn hiến, hòa bình, hòa hiếu là tư tưởng xuyên suốt, là giá trị cốt lõi của tinh thần Việt Nam và tinh thần Thăng Long - Hà Nội.

Trong tiến trình hàng ngàn năm xây dựng và phát triển, Hà Nội đã thu hút hiền tài bốn phương, hội tụ tinh hoa mọi miền, tiếp thu kinh nghiệm trăm vùng để xây đắp nên tinh hoa văn hóa Thăng Long - Hà Nội. Lãnh đạo Hà Nội nhận thức rõ, văn hóa là nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, là nguồn lực nội sinh của sự phát triển bền vững. Trong 15 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII, về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, các hoạt động văn hóa Thủ đô được thực hiện theo 3 định hướng lớn: Bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống (vật thể và phi vật thể) Thăng Long ngàn năm văn hiến; từng bước sáng tạo, xây dựng và hoàn thiện những giá trị thời đại mới - Thời đại Hồ Chí Minh; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Thành ủy Hà Nội luôn nhấn mạnh nhiệm vụ khắc phục, đẩy lùi tình trạng sa sút về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Tuy vậy, Hà Nội vẫn còn thiếu sự gắn kết cần thiết giữa phát triển văn hóa và kinh tế. Đây đó, trong điều hành thực tiễn, các giá trị văn hóa tinh thần đôi khi bị xem nhẹ hơn các giá trị vật chất. Điều đó giải thích cho câu hỏi: tại sao các khu đô thị đua nhau mọc lên mà vẫn thiếu các thiết chế văn hóa, công viên, trường học, bệnh viện…; tại sao đời sống vật chất được nâng lên, nhưng một số mặt của đời sống văn hóa tinh thần có biểu hiện đi xuống, như văn hóa ứng xử, văn hóa đọc, văn hóa giao thông, di tích bị xâm hại… Vấn đề “lệch chuẩn” các giá trị xã hội ở một bộ phận xã hội dẫn đến phá vỡ sự cân bằng trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ giữa người với người, giữa con người với thiên nhiên, trong đó tiềm ẩn nguy cơ của sự phát triển “nóng”, thiếu yếu tố văn hóa làm nền tảng phát triển bền vững. Thêm vào đó, nhiều vấn đề mới phát sinh, như công nghiệp văn hóa, văn hóa mạng, văn hóa cho giới trẻ… cũng đặt ra nhiều thách thức.

Lãnh đạo Hà Nội từ lâu đã đặt ra vấn đề giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa kinh tế và văn hóa làm nền tảng cho sự phát triển bền vững. Chủ trương xã hội hóa các hoạt động văn hóa là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, xã hội hóa đến mức độ nào, điều hành và quản lý ra sao đang đặt ra nhiều vấn đề cần xem xét điều chỉnh, bổ sung. Nếu không giải quyết tốt, đặc biệt là trong lĩnh vực bảo tồn các di sản văn hóa dễ dẫn đến tình trạng làm biến dạng các giá trị văn hóa, không gian văn hóa.

Để giải quyết những vấn đề trên, Hà Nội sẽ tập trung vào 6 nhiệm vụ chủ yếu là: xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, phát triển toàn diện; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa; phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường văn hóa; đồng thời chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Hà Nội cũng sẽ nâng mức đầu tư cho phát triển văn hóa tối thiểu ở mức 7% tổng chi ngân sách.

Dân chủ và khoa học

Bản thân dân chủ phải gắn liền với khoa học. Có dân chủ mới có trí tuệ, có trí tuệ mới có khoa học. Mà khoa học trước hết là khoa học trong lãnh đạo, quản lý. Trước hết, cần khoa học trong lãnh đạo, tạo ra cơ chế để giải phóng được sức sáng tạo của người Việt Nam.

Trong thực tiễn lãnh đạo, quản lý, Hà Nội giải quyết các vấn đề khó, nhạy cảm bằng cách đưa ra bàn thảo kỹ, khi cần thì lấy ý kiến rộng rãi, mọi người đều có thể phát biểu một cách thẳng thắn. Những ý kiến có tính phản biện cao được lắng nghe, chắt lọc, từ đó đưa ra kết luận một cách thỏa đáng. Do vậy, những năm vừa qua, nhiều việc khó của Hà Nội đã tập trung được trí tuệ để giải quyết, không ngại điều chỉnh, thay đổi nếu thấy việc đó là cần thiết và không thể khác, quan trọng là làm vì lợi ích chung. Điều gì không có lợi cho thành phố, cho người dân, dứt khoát không làm. Chủ trương không phù hợp, thậm chí có những việc đã quyết định rồi nhưng thấy không ổn, vẫn phải thay đổi. Lãnh đạo Hà Nội luôn lắng nghe những phản biện có tính xây dựng để có những quyết sách phù hợp. Đó chính là dân chủ, là khoa học.

Yêu cầu mới, nhiệm vụ mới, nỗ lực mới

Trong những năm tiếp theo, tình hình quốc tế và khu vực được dự báo sẽ tiếp tục có những diễn biến phức tạp: khủng hoảng kinh tế còn dai dẳng và để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng; bất ổn tại nhiều khu vực trên thế giới; sự trỗi dậy của các lực lượng khủng bố; ô nhiễm môi trường, lũ lụt, hạn hán... Điều này ảnh hưởng lớn tới đất nước ta nói chung cũng như Thủ đô Hà Nội nói riêng. Cuộc sống người dân, nhất là những người có thu nhập thấp, các đối tượng chính sách còn nhiều bấp bênh; nhiều vấn đề bức xúc chưa được giải quyết dứt điểm: ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, trật tự xây dựng, sự quá tải trong giáo dục và y tế,… gây tâm lý bất an trong các tầng lớp nhân dân. Đây cũng là cơ hội, điều kiện thuận lợi để kẻ xấu và các thế lực thù địch tung ra những thông tin sai lệch, những luận điệu sai trái gây phân tâm, nghi ngờ trong xã hội.

Trước tình hình mới như vậy, đội ngũ làm công tác tư tưởng, tuyên giáo phải là lực lượng nòng cốt trong việc bảo vệ vững chắc trận địa chính trị - tư tưởng của Đảng, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc xung quanh Đảng Cộng sản Việt Nam. Từ thực tiễn triển khai công tác tư tưởng, tuyên giáo trên địa bàn Hà Nội mở rộng thời gian qua, có thể rút ra một vài kinh nghiệm bổ ích.

Trước hết, công tác tư tưởng, tuyên giáo phải chú trọng đổi mới về nội dung, phương thức hoạt động với phương châm: chủ động - linh hoạt - sáng tạo - thuyết phục. Theo đó, không ngừng đổi mới lề lối, tác phong làm việc, bám sát cơ sở, kịp thời phát hiện những vấn đề mới nảy sinh, nắm bắt tư tưởng, tâm lý xã hội, tăng cường sự kết nối với các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, nhất là sự phối hợp giữa các “binh chủng” để công tác tuyên giáo có thể thực hiện được ở mọi nơi, mọi tổ chức, đơn vị, trong mọi “tế bào” xã hội.

Thứ hai, bối cảnh mới càng đòi hỏi những người làm công tác tuyên giáo khắc phục tình trạng thấy việc khó, vấn đề phức tạp, nhạy cảm là né tránh, đùn đẩy. Phải hết sức tránh “bỏ trống trận địa” thông tin, tư tưởng vì đó chính là cơ hội, điều kiện thuận lợi để kẻ xấu và các thế lực thù địch tung ra những thông tin sai lệch, những luận điệu sai trái gây phân tâm, nghi ngờ trong xã hội.

Thứ ba, hiện nay, Thủ đô và đất nước đang tiến hành một cuộc kiến tạo lớn, huy động mọi nguồn lực cho phát triển. Khi thực hiện một số công trình, dự án lớn sẽ khó tránh khỏi sự đụng chạm đến lợi ích của người dân. Thực tế cho thấy, trong quá trình giải quyết bất cứ một việc gì, nếu làm có lý, có tình, đúng quy trình pháp luật, bảo đảm hài hòa lợi ích cộng đồng, Nhà nước và người dân thì chắc chắn sẽ được dư luận rộng rãi đồng tình, ủng hộ. Muốn làm được như vậy, trước hết những người làm công tác tư tưởng, tuyên giáo phải chủ động vào cuộc, làm tốt vai trò “cầu nối” để người dân hiểu, thông cảm và chia sẻ trách nhiệm với Nhà nước; mặt khác bộ máy công quyền cần thể hiện rõ hơn trách nhiệm với người dân, giải quyết hiệu quả những việc chính đáng mà người dân mong đợi. Một khi chúng ta đạt được sự thống nhất trong Đảng, làm cơ sở để tạo sự đồng thuận cao trong xã hội, người dân tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sự điều hành của các cấp chính quyền thì việc dẫu khó khăn, phức tạp đến mấy cũng giải quyết được. Thực tế giải quyết một số “điểm nóng” ở Hà Nội thời gian qua đã minh chứng rõ điều đó.

Thứ tư, công tác tư tưởng, tuyên giáo cần gắn với những cuộc vận động lớn, làm cho các cuộc vận động đó thực sự đi vào cuộc sống một cách thiết thực, hiệu quả. Sức sống của công tác tư tưởng, tuyên giáo không phải ở nghệ thuật “đăng đàn diễn thuyết”, càng không phải từ những lời hô hào, những luận thuyết giáo điều, áp đặt, duy ý chí mà phải bắt nguồn từ thực tiễn sống động, từ việc giải quyết những khúc mắc, đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của nhân dân và những yêu cầu của cuộc sống. Chính hiệu quả từ hoạt động thực tiễn sẽ là sức hút để tập hợp lực lượng, tạo nên sức mạnh mới.

Có như vậy, công tác tư tưởng, tuyên giáo mới góp phần củng cố, giữ vững niềm tin, giữ vững sự đoàn kết trong Đảng, trong xã hội, tạo sự đồng thuận và sức mạnh để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Thủ đô ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại./.