Ngay từ khi phát động Cuộc vận động, Bộ Chính trị đã nêu rõ yêu cầu: Tổ chức Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” phải thiết thực, hiệu quả trong cả hệ thống chính trị và trong toàn xã hội, đặc biệt nhấn mạnh không phô trương, hình thức. Việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh phải gắn liền với việc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội X của Đảng, với cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, và các phong trào thi đua yêu nước. Đây là một chủ trương lớn vừa mang tính cấp bách, vừa có ý nghĩa lâu dài đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Xuất phát từ chủ trương này và thấy rõ yêu cầu ngày càng cấp thiết, ngày 14-5-2011, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 03-CT/TW, về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Việc định hướng chuyển trọng tâm từ “học tập” sang “làm theo” tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh sau gần 3 năm đã cho thấy những chuyển biến tích cực.

Tạo nền tảng lâu dài cho công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng

Sau 3 năm thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW, việc học tập và làm theo Bác đã trở thành công việc thường xuyên của nhiều tổ chức đảng, tạo ra những chuyển biến rõ nét trong công tác chuyên môn và lãnh đạo, chỉ đạo. Đó chính là kết quả của sự chuyển biến từ nhận thức đến hành động của các cán bộ, đảng viên, công nhân viên chức.

Trong quá trình triển khai thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW, hầu hết các tổ chức đảng, các đoàn thể đều xác định đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, thường xuyên, lâu dài và là động lực thúc đẩy thực hiện nhiệm vụ chính trị của từng cơ quan, đơn vị cũng như của mỗi cá nhân đảng viên, cán bộ công chức, viên chức. Từ nhận thức này, các tổ chức đảng đã chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện và triển khai ngay từ đầu năm gắn với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị; đồng thời bổ sung, hoàn chỉnh tiêu chí chuẩn mực đạo đức, lối sống phù hợp với tình hình của đơn vị và xây dựng chương trình hành động thực hiện; tổ chức cho cán bộ, đảng viên, công nhân viên chức đăng ký làm theo với những việc làm cụ thể gắn với nhiệm vụ mỗi người được giao, gắn kết hợp thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW với thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”.

Xuất phát từ yêu cầu chuyển trọng tâm từ học tập sang làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, nhiều tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị đã bổ sung các tiêu chí, chuẩn mực vào các quy định, tiêu chuẩn thi đua, như cần, kiệm, liêm, chính; tinh thần trách nhiệm, đạo đức trong thực thi công vụ; sự khiêm tốn, chí công vô tư, tận tụy, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân; không gây phiền hà, sách nhiễu nhân dân, luôn gần gũi, gắn bó với nhân dân; giữ gìn lối sống của gia đình, bản thân lành mạnh, trong sáng, giản dị… Qua triển khai việc học tập và làm theo, đa số cán bộ, đảng viên đã có ý thức xây dựng một nếp sinh hoạt nền nếp hơn, tác phong, thái độ công tác có trách nhiệm hơn, nhất là đối với những cán bộ làm nhiệm vụ tiếp xúc trực tiếp với người dân; văn hóa công sở đã được ghi nhận tích cực ở nhiều nơi. Sự chuyển biến này được thể hiện rõ trên các lĩnh vực, như cải cách hành chính, thực hành tiết kiệm, kỷ luật lao động, chăm lo đời sống nhân dân, thực hiện nguyên tắc sinh hoạt đảng... Đội ngũ cán bộ, đảng viên đã có ý thức hơn trong việc rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, gương mẫu trong việc thực hiện các Nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; có ý thức đoàn kết nội bộ, giữ mối quan hệ với quần chúng, góp phần từng bước đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật, giảm thiểu các tiêu cực xã hội. Nhiều điển hình tốt xuất hiện trong quá trình thực hiện chỉ thị đã có tác dụng nêu gương, có sức lan tỏa, góp phần động viên cộng đồng hướng tới những giá trị nhân văn. Nhiều tấm gương tập thể, cá nhân tiêu biểu, mô hình, cách làm hay cũng đã xuất hiện trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó nổi bật nhất là trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Có những gia đình cán bộ, đảng viên đã hy sinh lợi ích cá nhân, lợi ích gia đình hiến đất mở đường, xây dựng các công trình công cộng, dồn điền đổi thửa,… trở thành những nhân tố tích cực trong phong trào xây dựng nông thôn mới ở nhiều nơi, tạo được lòng tin với người dân, là minh chứng cho những tác động tích cực của Chỉ thị số 03 trong đời sống xã hội.

Qua 3 năm triển khai thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW, nhiều ngành, nhiều địa phương đã xuất hiện những cách làm mới, sáng tạo, hiệu quả gắn với phong trào quần chúng ở cơ sở. Thực tế cho thấy, ở đâu ý thức trách nhiệm của cán bộ, đảng viên được nâng cao, tinh thần gương mẫu đi đầu của cán bộ lãnh đạo được đề cao và thực hiện tốt thì ở đó có những chuyển biến tích cực. Một số địa phương như Thái Bình, Quảng Nam, Bắc Giang, Hà Tĩnh, Hải Dương, Lai Châu,… đã đạt được những thành tích đáng kể trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là những kết quả trong tập trung giải quyết những vụ việc nổi cộm, gây bức xúc khiếu kiện kéo dài ở cơ sở.

Những kết quả bước đầu qua 3 năm thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW đã góp phần quan trọng, tạo ra những chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt, tạo nền tảng cho công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng mà Đảng ta đã xác định là công việc thường xuyên, lâu dài.

Khắc phục hạn chế trong nhận thức và hành động

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện Chỉ thị số 03 vẫn còn hạn chế cả trong nhận thức và tổ chức thực hiện. Ở nhiều nơi vẫn còn tình trạng một số cán bộ, đảng viên ở các cấp, kể cả cán bộ chủ chốt chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc về ý nghĩa, tầm quan trọng của Chỉ thị, từ đó các yêu cầu, nội dung của Chỉ thị chưa được chú trọng, chưa được triển khai thành công việc thường xuyên, liên tục, dẫn đến lúng túng trong lãnh đạo thực hiện khi lồng ghép với nhiệm vụ cũng như đặc thù riêng của từng cơ quan, đơn vị. Tình trạng ỷ lại, thụ động, chờ đợi cấp trên hoặc tổ chức thực hiện theo kiểu hình thức, chiếu lệ còn phổ biến. Bên cạnh đó, việc thiếu kiểm tra, giám sát cũng dẫn đến hiệu quả công việc đạt được chưa cao, ý thức trách nhiệm của cán bộ, đảng viên đối với công việc cũng như ý thức nêu gương còn kém. Trong tổ chức thực hiện còn tình trạng chưa đồng đều, thiếu tính thường xuyên, liên tục trong hoạt động của các tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị. Việc thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW trong các cơ quan quản lý nhà nước, nhất là việc thực hiện Chỉ thị số 1973/CT-TTG, ngày 07-11-2011, của Thủ tướng Chính phủ, về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh còn ít, thiếu cụ thể, mang tính hình thức, kết quả còn hạn chế, chưa tạo được chuyển biến như mong đợi của đông đảo quần chúng nhân dân. Thực tế ở nhiều nơi còn có một bộ phận cán bộ chưa thực sự phát huy trách nhiệm trong công tác, tinh thần tự giác trong học tập, tu dưỡng phẩm chất đạo đức lối sống, biểu hiện của “bệnh cấp bậc” còn khá phổ biến. Cán bộ cấp trên, cán bộ lâu năm có biểu hiện gia trưởng, mệnh lệnh đối với cán bộ cấp dưới và cán bộ trẻ, trong khi cán bộ cấp dưới lại không dám mạnh dạn đấu tranh, góp ý cho cán bộ cấp trên.

Một trong những nội dung, yêu cầu để thực hiện tốt Chỉ thị số 03-CT/TW là đưa nội dung học tập và làm theo Bác vào sinh hoạt chi bộ thường kỳ cũng còn nhiều hạn chế. Ở nhiều nơi, việc tổ chức sinh hoạt chuyên đề tại chi bộ chưa thường xuyên, khi triển khai còn lúng túng, nặng về hình thức, chất lượng chưa cao. Nội dung sinh hoạt vẫn thiên về nhận xét đánh giá công tác chuyên môn, thiếu liên hệ đến các vấn đề bức xúc của cơ quan, đơn vị, chưa gắn với kiểm điểm việc thực hiện bản đăng ký làm theo của cá nhân và tập thể về việc học tập và làm theo Bác, cũng như kiểm điểm việc thực hiện các biện pháp khắc phục những tồn tại, khuyết điểm đã được chỉ ra tại các hội nghị kiểm điểm theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”.

Bên cạnh đó, việc cụ thể hóa và tổ chức thực hiện các chuẩn mực đạo đức theo đặc thù từng công việc, từng cơ quan, đơn vị có nơi, có lúc còn chậm, chưa thiết thực, thiếu cụ thể; việc lựa chọn và tập trung giải quyết những vấn đề bức xúc, nổi cộm chưa thực sự quyết liệt nên chưa giải tỏa được bức xúc của người dân; chưa tạo được sự đột phá trong hoạt động của các cấp ủy đảng; việc xây dựng và nhân rộng điển hình tiên tiến chưa rõ nét; việc khắc phục khuyết điểm còn hạn chế; việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tính chiến đấu trong sinh hoạt đảng có mặt chưa triệt để. Nguyên nhân cơ bản của những yếu kém, tồn tại trên là do:

Về chủ quan: Một là, một số cấp ủy cơ sở nhận thức chưa đầy đủ, thụ động trông chờ vào cấp trên; chưa thực sự coi việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là việc làm thường xuyên; từng cán bộ, đảng viên chưa tự giác trong nghiên cứu, học tập, rèn luyện, làm theo Bác. Hai là, một số cơ sở còn chậm xây dựng và thực hiện các chuẩn mực đạo đức Hồ Chí Minh; xây dựng chuẩn mực còn chung chung, chưa cụ thể và phù hợp; việc phát hiện các nhân tố điển hình để kịp thời biểu dương, nhân rộng chưa nhiều, chưa thuyết phục; hoạt động của bộ phận giúp việc cấp ủy các cấp ở một số nơi còn thiếu chủ động, chưa có đột phá, sáng tạo, nên kết quả tham mưu cho cấp ủy còn thấp. Ba là, công tác tuyên truyền tại hầu hết các đơn vị chưa thường xuyên, kém phong phú, kém hấp dẫn; cấp ủy đảng, chính quyền các cấp chưa quan tâm, chưa lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát và trực tiếp triển khai thực hiện chỉ thị.

Về khách quan, do chuyển trọng tâm từ học tập sang làm theo nên thời gian đầu ở một số địa phương, đơn vị còn lúng túng trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Tình hình kinh tế - xã hội trong thời gian qua gặp khó khăn, cấp ủy, chính quyền các cấp phải tập trung vào nhiệm vụ phát triển kinh tế nên ảnh hưởng đến việc triển khai Chỉ thị.

Một số nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới

Thứ nhất, để việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đạt hiệu quả thiết thực, các cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu cơ quan, đơn vị cần nhận thức đầy đủ về ý nghĩa, tầm quan trọng, mục đích, yêu cầu và nội dung Chỉ thị số 03-CT/TW, xác định rõ trách nhiệm chỉ đạo thực hiện Chỉ thị một cách nghiêm túc, hiệu quả; khẳng định tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là giải pháp hàng đầu trong nhóm giải pháp về chính trị, tư tưởng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”.

Thứ hai, nâng cao chất lượng bộ phận giúp việc cho cấp ủy, tạo điều kiện để bộ phận này chủ động, sáng tạo trong xây dựng chương trình, kế hoạch, chỉ đạo thực hiện.

Thứ ba, cấp ủy, lãnh đạo cơ quan, đơn vị phải quan tâm, đôn đốc việc xây dựng và thực hiện các chuẩn mực đạo đức gắn với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, gắn với nhiệm vụ cụ thể từng cá nhân cán bộ, đảng viên. Đồng thời coi trọng công tác đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện, chú trọng việc nêu gương điển hình tiến tiến, khen thưởng các cá nhân, tập thể tiêu biểu trong thực hiện Chỉ thị. Tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về giá trị to lớn của tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Năm 2014, tập trung vào việc học tập và thực hiện chuyên đề: “Nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm”.

Kết quả bước đầu của việc thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW gắn với việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” đã cho thấy những ảnh hưởng, tác động tích cực đối với công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh… Do vậy, trong thời gian tới phải tiếp tục nâng cao nhận thức về tầm quan trọng, ý nghĩa của Chỉ thị số 03 đối với công tác xây dựng Đảng, kết hợp chặt chẽ giữa việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh với triển khai đồng bộ các giải pháp khắc phục hạn chế, khuyết điểm qua kiểm điểm tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI nhằm ngăn chặn sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, tạo niềm tin và sự đồng thuận trong cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, góp phần đẩy mạnh thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, bảo đảm quốc phòng, an ninh đất nước./.