Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, tòa án nhân dân là trung tâm, xét xử là hoạt động trọng tâm của hoạt động tư pháp. Do đó, Luật Tổ chức tòa án nhân dân năm 2014 giữ vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của các tòa án với tư cách là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp; quy định về thẩm phán, hội thẩm và các chức danh khác của tòa án, về vấn đề bảo đảm hoạt động của tòa án nhân dân. Đây là một trong 5 đạo luật về tổ chức bộ máy nhà nước được ban hành ngay sau Hiến pháp năm 2013 có hiệu lực.

Qua hơn 8 năm thi hành Luật Tổ chức tòa án nhân dân, hệ thống tòa án đã được kiện toàn, phát triển cả về tổ chức và hoạt động; đội ngũ thẩm phán, cán bộ, công chức tòa án được củng cố, tăng cường. Mỗi năm, các tòa án đã xét xử, giải quyết hàng trăm nghìn vụ án, vụ việc các loại. Đặc biệt là các tòa án đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án lớn, vụ án trọng điểm; các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, được đông đảo dư luận nhân dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao.

Việc phát triển án lệ được quan tâm, đẩy mạnh. Đến nay đã lựa chọn và ban hành nhiều án lệ, đồng thời vận hành có hiệu quả trang thông tin điện tử án lệ.

Ngành tòa án đã thực hiện nhiều nhiệm vụ cải cách tư pháp được giao, tích cực tham gia xây dựng Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 9-11-2022, Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới (Nghị quyết số 27). Việc xây dựng tòa án điện tử được quan tâm. Đến nay đã có hơn 1 triệu bản án được công khai trên mạng. Hoạt động của tòa án đã góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy các hoạt động kinh tế, xã hội phát triển.

Tuy vậy, kết quả tổng kết thi hành Luật Tổ chức tòa án nhân dân năm 2014 cho thấy còn nhiều khó khăn, bất cập. Cần có sự phân công, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Về dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao sự khẩn trương, tích cực, chủ động của Tòa án nhân dân tối cao trong công tác chuẩn bị xây dựng dự án luật. Tòa án nhân dân tối cao đã thực hiện nhiều hoạt động, như tiến hành tổng kết việc thi hành Luật Tổ chức tòa án nhân dân năm 2014; đánh giá tác động các chính sách, đề xuất xây dựng dự án luật; tổ chức Hội nghị toàn quốc chánh án tòa án 4 cấp; tổ chức các hội nghị tại 3 miền lấy ý kiến về dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi); tổ chức nhiều hội thảo, lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học.

Trên cơ sở này, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Tòa án nhân dân tối cao cần quán triệt, bám sát các chủ trương lớn về cải cách tư pháp, đó là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết số 27 của Trung ương. Trong đó, căn cứ vào Hiến pháp năm 2013 để tiếp tục rà soát và thể chế hóa, cụ thể hóa trong Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi).

Theo Chủ tịch Quốc hội, tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền, được tổ chức và hoạt động trên nguyên tắc quyền lực là thống nhất, có sự phân công, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Xây dựng một nền tư pháp chuyên nghiệp, trong đó, tòa án là trung tâm, xét xử là trọng tâm và tranh tụng là đột phá.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, cần bảo đảm nguyên tắc đặc thù trong tổ chức hoạt động cơ quan tư pháp, nhất là nguyên tắc thẩm phán, hội đồng xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, nhưng đặt trong khuôn khổ và bảo đảm nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp kiểm soát của cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, các nội dung cải cách tư pháp có nhiều vấn đề lớn liên quan mật thiết đến việc thể chế hóa đầy đủ các nguyên tắc hiến định đặc thù trong tổ chức và hoạt động bộ máy nhà nước nói chung và các nguyên tắc hiến định đặc thù trong tổ chức hoạt động của tòa án nhân dân nói riêng. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải bảo đảm tuyệt đối tính hợp hiến.

Trên cơ sở ý kiến ban đầu của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ý kiến của các bộ, ngành, Ban soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra cần tiếp tục phối hợp để bổ sung và hoàn thiện hồ sơ nội dung của dự thảo luật, quán triệt nội dung quan trọng là bảo đảm tính tổng thể đồng bộ, liên thông giữa lập pháp, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, kết hợp hài hòa giữa kế thừa ổn định với đổi mới, phát triển.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ quan điểm của Đảng đoàn Quốc hội là hoàn thiện hệ thống pháp luật phải kiến tạo sự phát triển, kiến tạo hội nhập quốc tế./.

Trung Duy (tổng hợp)