Tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh thần dân tộc và vận dụng đối với sinh viên Việt Nam hiện nay

Tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh thần dân tộc

Trải qua lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam luôn mang tinh thần dân tộc thiêng liêng và quý báu. Đó là ngọn lửa hun đúc nên bản sắc và sức mạnh của dân tộc ta qua bao thế hệ. Tinh thần dân tộc được thể hiện ở lòng yêu nước, niềm tự hào về bản sắc văn hóa, lịch sử và truyền thống dân tộc, cùng với ý chí tự cường, đoàn kết, bảo vệ và xây dựng đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân ta phải giữ gìn lấy nước, giữ lấy tinh thần đoàn kết, tinh thần tự cường, tinh thần độc lập. Đó là tài sản quý báu nhất”.

Trong quá trình hội nhập và phát triển đất nước hiện nay, việc giáo dục và khơi dậy tinh thần dân tộc trong thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên vừa tạo nền tảng để bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử, vừa là yếu tố quyết định cho sự phát triển bền vững của đất nước. Những tấm gương sinh viên tiêu biểu, không ngừng học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là minh chứng sống động cho sức lan tỏa của tinh thần dân tộc. Họ không chỉ tiếp nối truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam, mà còn biến tư tưởng thành hành động cụ thể, thôi thúc mỗi sinh viên không ngừng nỗ lực học tập, rèn luyện, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam ngày càng vững mạnh, phồn vinh và hạnh phúc.

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn tâm niệm và hướng về cội nguồn dân tộc. Tư tưởng của Người về tinh thần dân tộc được thể hiện rõ nét qua lòng yêu nước nồng nàn, khát vọng độc lập tự do, tinh thần đoàn kết toàn dân tộc và tư tưởng tự lực, tự cường. Người khẳng định: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước…”⁽¹⁾.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh thần dân tộc được hình thành từ truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam, kết hợp với tinh hoa nhân loại, đặc biệt là chủ nghĩa Mác - Lê-nin. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh thần dân tộc chân chính phải gắn liền với chủ nghĩa yêu nước và ý chí tự lực, tự cường. Người khẳng định: "Yêu Tổ quốc, yêu nhân dân phải gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội, vì chỉ có tiến lên chủ nghĩa xã hội thì dân mình mới được ấm no, hạnh phúc". Tinh thần này không phải là chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, mà chính là chủ nghĩa yêu nước chân chính, kết hợp hài hòa giữa lợi ích dân tộc và đoàn kết quốc tế.

Chủ nghĩa yêu nước vẫn luôn là giá trị cốt lõi của dân tộc Việt Nam, một trong những động lực quan trọng nhất góp phần gắn kết cộng đồng, giữ vững độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ vững ổn định chính trị - xã hội và thúc đẩy đất nước phát triển. Bối cảnh mới đang đặt ra những yêu cầu mới cho thế hệ thanh niên Việt Nam - lực lượng tiên phong trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Nhận thức về vai trò quan trọng của thanh niên, trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Người luôn đánh giá cao vai trò của thanh niên, coi thanh niên là “người chủ tương lai của nước nhà”: “Thanh niên là rường cột của nước nhà”, “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”.

Đại hội XIII của Đảng cũng xác định: “Động lực và nguồn lực phát triển quan trọng của đất nước là khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc…”⁽²⁾. Vì vậy, nâng cao chất lượng giáo dục, làm rõ hơn nữa những nội dung của tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh thần dân tộc là một nhiệm vụ cần thiết và mang tính chiến lược lâu dài.

Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là sự kết tinh của tinh thần dân tộc và tinh thần thời đại. Việc học tập và làm theo lời Bác chính là cách thiết thực để mỗi người thể hiện lòng yêu nước, trách nhiệm công dân và khát vọng cống hiến. Ở thanh niên, sinh viên, đó là việc xây dựng cho mình hoài bão, khát vọng, ý chí, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, có tinh thần đoàn kết, chia sẻ, tương thân, tương ái, sẵn sàng cống hiến và hy sinh vì lợi ích của quốc gia, dân tộc. 

Sinh viên Việt Nam học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh

Tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh thần dân tộc đã được các thế hệ sinh viên Việt Nam vận dụng một cách sáng tạo, cụ thể hoá thành những hành động thiết thực trong học tập, lao động và cống hiến. Những tấm gương sinh viên tiêu biểu không chỉ có thành tích xuất sắc trong học tập, mà còn đóng góp tích cực trong các hoạt động tình nguyện, bảo vệ môi trường, hỗ trợ cộng đồng. Đây là những biểu hiện cụ thể của lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết dân tộc, phát huy truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân tộc Việt Nam.

Trong những năm gần đây, phong trào sinh viên nghiên cứu khoa học đã lan tỏa mạnh mẽ trong các trường đại học, cao đẳng. Hoạt động nghiên cứu khoa học không chỉ mở ra cơ hội quý giá cho sinh viên thoả sức sáng tạo, khám phá tri thức, nâng cao kiến thức, kĩ năng và kinh nghiệm cá nhân, mà còn mang lại những đóng góp thiết thực cho cộng đồng và xã hội. Đơn cử như công trình nghiên cứu của các sinh viên khoa Kỹ thuật Truyền thông, Trường Điện - Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội. Dưới sự hướng dẫn của PGS, TS Đỗ Trọng Tuấn, nhóm sinh viên đã nghiên cứu hệ thống thông tin vô tuyến tại vùng lũ thôn Diên Lộc, xã Hòa Tiến, huyện Yên Phong và thôn Tân Tiến, xã Cao Đức, huyện Gia Bình của tỉnh Bắc Ninh (tháng 9-2024). Hệ thống thông tin vô tuyến cơ động phục vụ việc thu thập dữ liệu, hiển thị trực quan để nắm bắt thông tin, hiện trạng, đồng thời truyền thông tin từ xa thông qua kết nối mạng. Từ dữ liệu thu thập trên hệ thống, người dùng có thể định vị đối tượng cần phải ứng cứu để đưa thiết bị tiếp cận. Dữ liệu thu thập được sau quá trình ứng cứu có thể tạo ra hình ảnh để xử lý hậu kỳ, thiết lập bản đồ đánh giá mức độ thiệt hại và các khu vực cần quan tâm khôi phục.

Sinh viên Việt Nam cũng ghi nhiều dấu ấn trong các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng. Thấm nhuần lời dạy của Bác: Đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên, hàng chục nghìn đoàn viên, thanh niên của các trường đại học, học viện, cao đẳng trên cả nước, trong màu áo xanh thanh niên tình nguyện, đã tích cực tham gia các chiến dịch “Mùa hè xanh”, “Tiếp sức mùa thi", “Hiến máu nhân đạo” và nhiều chương trình thiện nguyện khác. Tiếp nối truyền thống nhân văn “lá lành đùm lá rách”, các đoàn viên, thanh niên với sức trẻ, tinh thần nhiệt huyết và trí tuệ của mình, sẵn sàng đến những nơi xa xôi, hẻo lánh, các bản làng, địa bàn còn khó khăn trên khắp mọi miền của Tổ quốc, giúp đỡ, chia sẻ với người dân nơi đây. Từ những công việc phục vụ nhu cầu sinh hoạt hằng ngày của người dân, như xây dựng và sửa chữa cầu, đường, nhà ở, xây dựng công trình nước sạch, nhà vệ sinh kiểu mới, xây dựng các tuyến đường điện nông thôn…, thanh niên tình nguyện còn tích cực tham gia phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, nghiên cứu, tư vấn giống cây trồng, vật nuôi có năng suất cao phù hợp với điều kiện của từng vùng, miền....

Các thế hệ sinh viên Việt Nam còn tham gia giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế mạnh mẽ và sâu rộng, vấn đề giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc kết hợp học hỏi những tinh hoa văn hóa nhân loại được đặc biệt chú trọng. Để góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, mỗi sinh viên cần không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, nỗ lực học tập, rèn luyện, xây dựng bản lĩnh văn hóa, sẵn sàng đấu tranh với những hoạt động, sản phẩm văn hóa không lành mạnh.

Trong các trường cao đẳng, đại học hiện nay, nhiều câu lạc bộ văn hóa dân gian, hát chèo, múa xòe, nhạc cụ dân tộc, các diễn đàn học tập chuyên đề văn hoá… đang được duy trì thường xuyên, thu hút đông đảo sinh viên tham gia. Ở một số trường đại học, sinh viên phối hợp, tham gia tổ chức các buổi toạ đàm, tuyên truyền về văn hoá, như toạ đàm “Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong sinh viên thời kỳ hội nhập” của khoa Đông phương học, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Thông qua các hoạt động, mỗi sinh viên góp phần là một sứ giả văn hóa, vừa gìn giữ văn hóa dân tộc, vừa học hỏi, sàng lọc tinh hoa văn hóa quốc tế.

Những năm gần đây, xuất hiện ngày càng nhiều tấm gương thanh niên, sinh viên khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, góp phần thiết thực trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Đây cũng là một biểu hiện của tinh thần dân tộc trong thời đại mới. Nhiều sinh viên đã khởi nghiệp từ những ý tưởng phục vụ xã hội, như ứng dụng hỗ trợ người khiếm thị, mô hình nông nghiệp sạch cho nông dân trẻ, đến những sản phẩm công nghệ giáo dục…, tạo động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Phát biểu tại Ngày hội Khởi nghiệp quốc gia của học sinh, sinh viên năm 2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định: “Trong kỷ nguyên mới của dân tộc, một quốc gia khởi nghiệp không thể thiếu tinh thần khởi nghiệp từ mỗi cá nhân, đặc biệt là giới trẻ. Nếu cá nhân không khởi nghiệp thì làm sao có quốc gia khởi nghiệp. Mà quốc gia khởi nghiệp thì dựa vào đâu là chính? Dựa vào thanh niên là chính”.

Nhiều tấm gương sinh viên tiêu biểu ở các trường cao đẳng, đại học đã góp phần khẳng định tài năng, trí tuệ, phẩm chất của thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay. Trong số đó, có những đoàn viên ưu tú đã được bồi dưỡng, kết nạp vào Đảng, trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Đó là niềm vinh dự, tự hào của thế hệ trẻ, là động lực để mỗi sinh viên không ngừng học tập, rèn luyện, phấn đấu học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, việc giáo dục và khơi dậy tinh thần dân tộc trong thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên hiện nay vừa tạo nền tảng bảo vệ, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử, vừa là yếu tố quyết định cho sự phát triển bền vững của đất nước. Đây là trách nhiệm của mỗi cấp uỷ đảng, lãnh đạo nhà trường, các tổ chức đoàn thể trong việc tạo môi trường cho sinh viên học tập, rèn luyện, cống hiến, đóng góp sức trẻ cho sự phát triển quê hương./.

------------------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.7, tr. 248
(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, 2021, Hà Nội, t. I, tr. 34