Vai trò của nguồn nhân lực chất lượng cao

Nguồn nhân lực chất lượng cao được hiểu là một bộ phận đặc biệt của lực lượng lao động, có khả năng đáp ứng nhu cầu cao của thực tiễn; có trình độ học vấn và chuyên môn kỹ thuật cao; kỹ năng lao động giỏi; khả năng thích ứng nhanh, làm chủ công nghệ sản xuất; có sức khỏe và phẩm chất đạo đức tốt; có khả năng vận dụng sáng tạo tri thức, kỹ năng đã được đào tạo vào quá trình lao động sản xuất nhằm đem lại năng suất, chất lượng và hiệu quả cao.

Nguồn nhân lực chất lượng cao có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Điều này thể hiện ở chỗ, nguồn nhân lực chất lượng cao là điều kiện tiên quyết bảo đảm thành công cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa; rút ngắn khoảng cách tụt hậu, đồng thời duy trì tăng trưởng nhanh, bền vững; là yếu tố quyết định đẩy mạnh nghiên cứu, triển khai ứng dụng khoa học - công nghệ, cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng; là động lực chủ yếu tiếp cận và phát triển nền kinh tế tri thức; là điều kiện quan trọng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Đặc biệt, nguồn nhân lực chất lượng cao là lực lượng tham mưu cho Đảng và Nhà nước hoạch định chiến lược, kế hoạch, giải pháp xây dựng và phát triển đất nước và là lực lượng lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện các chiến lược, kế hoạch, giải pháp đó. Vì vậy, mỗi giai đoạn cách mạng cần có nguồn nhân lực chất lượng cao tương ứng với yêu cầu, nhiệm vụ của giai đoạn đó.

Nhận thức rõ vai trò của nguồn nhân lực chất lượng cao đối với sự phát triển đất nước trong bối cảnh mới, kế thừa tinh thần các kỳ đại hội trước, Đại hội XIII của Đảng (tháng 1-2021) tiếp tục xác định: “Phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện, cơ bản về chất lượng giáo dục và đào tạo gắn với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng và phát triển mạnh khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo”⁽¹⁾ là một trong ba đột phá chiến lược. Đại hội cũng đặt ra yêu cầu phải “Đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế (công dân toàn cầu)”⁽²⁾. Đây là chủ trương hết sức đúng đắn, thể hiện tư duy, tầm nhìn mới của Đảng ta về phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời kỳ mới.

Thực tiễn phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của tỉnh Quảng Ninh thời gian qua

Với tầm nhìn chiến lược, xác định nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong ba đột phá chiến lược để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, trong những năm qua, tỉnh Quảng Ninh đã triển khai thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp nhằm phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao.

Một là, xây dựng, ban hành và thực hiện hiệu quả nhiều quyết sách, cơ chế quan trọng để tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Điển hình như, Nghị quyết số 15-NQ/TU, ngày 9-6-2014, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, “Về đẩy mạnh cải cách hành chính và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tỉnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”; Quyết định số 2704/QĐ-UBND, ngày 17-11-2014, của Ủy ban nhân dân tỉnh, “Về phê duyệt quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”; Quyết định số 293/QĐ-UBND, ngày 30-1-2015, của Ủy ban nhân dân tỉnh, “Về phê duyệt đề án đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng và phát triển toàn diện nguồn nhân lực tỉnh đến năm 2020”; Nghị quyết số 35/2021/NQ-HĐND, của Hội đồng nhân dân tỉnh, “Về việc quy định chính sách thu hút, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao tại Trường Đại học Hạ Long, Trường Cao đẳng Việt - Hàn Quảng Ninh, Trường Cao đẳng Y tế Quảng Ninh giai đoạn 2021 - 2025”… Ngày 26-9-2020, tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2020 - 2025, tỉnh Quảng Ninh đã thống nhất định hướng phát triển, ba khâu đột phá, bốn quan điểm giai đoạn 2020 - 2025. Trong đó, tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với tăng nhanh quy mô và nâng cao chất lượng dân số; đẩy nhanh tốc độ phát triển và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng chiến lược đồng bộ, hiện đại, bảo đảm liên thông tổng thể; xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh gắn với thu hẹp nhanh khoảng cách giàu, nghèo và chênh lệch vùng, miền trong tỉnh.

Hai là, bám sát chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước gắn với nhiệm vụ chính trị của địa phương; triển khai thực hiện nghiêm túc, bảo đảm các nguyên tắc, quy trình, thủ tục trong công tác cán bộ; rà soát, tăng cường lãnh đạo kiểm tra, giám sát để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh và xử lý các khuyết điểm, vi phạm; chủ động phòng ngừa, ngăn chặn các biểu hiện tiêu cực trong công tác cán bộ. Chủ động, đi đầu trong triển khai thí điểm nhiều mô hình mới, như: Nhất thể hóa một số chức danh (bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch hội đồng nhân dân hoặc chủ tịch ủy ban nhân dân ở một số địa phương cấp huyện; Trưởng Ban Dân vận đồng thời là Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc…); tổ chức thi tuyển chức danh lãnh đạo, quản lý; đại hội bầu trực tiếp Bí thư cấp ủy.

Ba là, chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trong đó đặc biệt quan tâm đến lĩnh vực giáo dục. Cụ thể là, tổ chức những lớp bồi dưỡng về quản trị trường học cho các cán bộ quản lý cơ sở giáo dục, tăng cường công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ; kết hợp đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại, đồng bộ để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học; thường xuyên cập nhật kiến thức cho đội ngũ cán bộ, công chức các cấp; tập huấn cho đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác chuyên môn, như: công nghệ, y tế, giáo dục, môi trường, nông nghiệp; bồi dưỡng ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, cho đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác du lịch, cán bộ địa phương biên giới...

Bên cạnh đó, đầu tư nguồn lực thỏa đáng cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức gắn với vị trí, việc làm, cơ cấu ngạch, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp, tiêu chuẩn chức danh cán bộ, lãnh đạo quản lý với hình thức đa dạng, như đào tạo, bồi dưỡng trong nước, nước ngoài, tập trung, trực tuyến... Đồng thời, ưu tiên những ngành, nghề, lĩnh vực mà tỉnh cần đáp ứng nguồn nhân lực thực hiện mục tiêu đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng dịch vụ, du lịch, công nghiệp và hội nhập, về ngoại ngữ, du lịch, dịch vụ, cải cách hành chính, quản lý đô thị, tin học... Từ năm 2019 - 2022, đã có khoảng 96.000 lượt cán bộ, công chức, viên chức của tỉnh được cử tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng; trong đó, có hơn 42.000 lượt cán bộ, công chức, hơn 54.000 lượt viên chức được đào tạo cao cấp, trung cấp lý luận chính trị, đại học, sau đại học, bồi dưỡng theo tiêu chuẩn ngạch công chức, bồi dưỡng theo vị trí việc làm, chức vụ lãnh đạo, quản lý... Trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ, công chức cũng ngày càng được nâng cao. Năm 2021, có 127 cán bộ, công chức có trình độ tiến sĩ và tương đương (cao hơn 11 người so với năm 2019); 2.774 cán bộ, công chức có trình độ thạc sĩ và tương đương (cao hơn 400 người so với năm 2019).

Ba là, thúc đẩy hợp tác phát triển nguồn nhân lực trên cơ sở đẩy mạnh liên kết vùng, hợp tác trong nước và quốc tế để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong đó, đã ký kết thỏa thuận hợp tác đào tạo với các trường Đại học hàng đầu Việt Nam và quốc tế, như: Đại học Kinh tế Quốc dân (năm 2015), Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Ngoại thương, Trường Đại học Công nghệ Auckland (New Zealand), nhằm liên kết đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức của tỉnh, tăng cường đào tạo đối với các ngành, lĩnh vực quản trị kinh doanh, tài chính, ngân hàng, kinh tế, luật kinh doanh, thương mại quốc tế, du lịch, chuyên gia về quản lý các khu kinh tế, khu công nghiệp, đào tạo trình độ sau đại học cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của tỉnh, đào tạo giáo viên của Trường Đại học Hạ Long, đồng thời thu hút nhân tài cho chiến lược phát triển kinh tế - xã hội mà tỉnh đề ra.

Hiện nay, tỉnh Quảng Ninh đang phối hợp với Học viện Chính sách và Phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) xây dựng Đề án phát triển nguồn nhân lực tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030, với tổng số kinh phí dự kiến là 1.133 tỷ đồng, thực hiện trong giai đoạn 2021 - 2025. Theo đề án, tỉnh Quảng Ninh dự kiến đào tạo trong nước đối với 62.900 cán bộ, công chức, viên chức, tương ứng 1.005 lớp học; đào tạo bồi dưỡng tại tỉnh 750 cán bộ, công chức, viên chức theo hình thức mời chuyên gia, giảng viên nước ngoài giảng dạy; đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài 1.100 cán bộ, công chức, viên chức tương ứng 55 lớp học; đào tạo, bồi dưỡng nhân lực các ngành kinh tế trọng điểm, dự kiến 5.000 lao động ngành nông nghiệp, 10.000 lao động ngành công nghiệp, thương mại, 5.000 lao động ngành xây dựng...

Những kết quả tích cực của công tác thu hút, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đã góp phần quan trọng đưa Quảng Ninh nằm trong nhóm các địa phương duy trì tốc độ tăng trưởng cao, 7 năm liền (2016 - 2022) có tốc độ tăng trưởng hai con số. Nguồn nhân lực của tỉnh cơ bản duy trì được tốc độ phát triển hợp lý về số lượng, chú trọng về chất lượng và tạo việc làm. Quy mô nguồn nhân lực của tỉnh hiện có hơn 780.000 người (tăng 8,2% so với năm 2015). Chất lượng nguồn nhân lực được nâng lên rõ rệt, tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt trên 85%, trong đó lao động có bằng cấp, chứng chỉ đạt gần 50%.

Để tháo gỡ nút thắt phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của tỉnh trong thời gian tới

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của tỉnh Quảng Ninh cũng đang đối mặt với nhiều thách thức trong đáp ứng yêu cầu xu thế hội nhập và phát triển. Đó là việc thiếu chuyên gia đủ khả năng hoạch định chính sách lớn và giải quyết những vấn đề cấp thiết đặt ra trong giai đoạn hội nhập quốc tế hiện nay; thế hệ cán bộ, công chức trẻ có kiến thức, trình độ học vấn cao còn chậm được phát hiện và bồi dưỡng; tuyển dụng công chức, viên chức trong lĩnh vực giáo dục, y tế, công nghệ thông tin,... còn gặp nhiều khó khăn do không có nguồn để tuyển dụng, nhất là các đối tượng thuộc nguồn nhân lực chất lượng cao theo Nghị định số 140/2017/NĐ-CP. Đặc biệt, với một địa phương đang có đà tăng trưởng tích cực như tỉnh Quảng Ninh hiện nay, yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao lại càng trở thành thách thức lớn, nhất là trong bối cảnh tỉnh Quảng Ninh đang đặt mục tiêu: 1- Đến năm 2025, 100% cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan hành chính nhà nước sử dụng thành thạo các ứng dụng của chính quyền số; trên 60% dân số có tài khoản thanh toán điện tử và sử dụng thành thạo các dịch vụ đô thị thông minh; 100% người dân có định danh số…; 2- Đến năm 2030, 100% cán bộ, công chức, viên chức cấp huyện, xã xử lý công việc trên nền tảng số; tỷ lệ dân số có tài khoản thanh toán điện tử và sử dụng các dịch vụ số đạt trên 90%...

Để tháo gỡ nút thắt, tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo xây dựng đề án cụ thể, có cơ chế chính sách quan tâm đầu tư thỏa đáng phát triển giáo dục - đào tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao, định hướng cho giai đoạn 10 năm tới.

Thứ nhất, cải cách toàn diện, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng dạy và học theo chương trình giáo dục phổ thông mới, có lộ trình xây dựng, hoàn thiện kết cấu hạ tầng giáo dục ở các cấp học đạt chuẩn quốc gia. Chăm lo, xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, kiên quyết khắc phục bệnh thành tích, xử lý nghiêm tiêu cực. Phấn đấu đến năm 2025, tỷ lệ trường chuẩn quốc gia đạt 90%, trẻ em mầm non và học sinh tiểu học được học 2 buổi/ngày đạt tỷ lệ 100%, số sinh viên/10.000 dân đạt 500 sinh viên. Bên cạnh các nguồn lực nội tại, tỉnh cũng sẽ có cơ chế thu hút, giữ chân người tài ở lại tỉnh lâu dài, trở thành công dân Quảng Ninh để cống hiến, sáng tạo.

Thứ hai, quan tâm tạo dựng chuỗi liên kết lao động sau đào tạo với doanh nghiệp, khuyến khích các thành phần kinh tế cùng tham gia đào tạo nghề theo hướng gắn đào tạo với sử dụng, nhất là các tập đoàn, doanh nghiệp có thương hiệu hiện đã thành công ở Quảng Ninh. Tỉnh cũng đã có chủ trương quan tâm đến nhà ở cho người lao động, rà soát quỹ đất 20%, cùng với đó là tạo quỹ đất phát triển các quỹ nhà ở với giá cả phù hợp, đủ sức cạnh tranh để thu hút nguồn lao động đã qua đào tạo từ bên ngoài tỉnh về Quảng Ninh.

Thứ ba, chú trọng đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động từ khu vực nông, lâm, ngư nghiệp sang khu vực du lịch, dịch vụ, công nghiệp; chú trọng đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Xây dựng chính sách thu hút, đào tạo phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; kết nối doanh nghiệp với các cơ sở đào tạo nghề, khuyến khích doanh nghiệp hợp tác trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. Quy hoạch, xây dựng phát triển Trường Đại học Hạ Long theo mô hình đô thị đại học, mở rộng liên kết hợp tác, trở thành trung tâm thu hút đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao khu vực phía Bắc.

Thứ tư, tiếp tục phát triển, ứng dụng mạnh mẽ các thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy sản xuất thông minh, quản lý thông minh, chính quyền điện tử, đô thị thông minh, đô thị xanh, công dân thông minh. Xây dựng cơ chế quản lý phù hợp với môi trường kinh doanh số, tạo thuận lợi cho đổi mới sáng tạo; đẩy mạnh triển khai thanh toán điện tử, quản lý thuế và các dịch vụ phù hợp với xu thế phát triển của kinh tế số; hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi số trong quản trị và sản xuất, kinh doanh. Đồng thời, quan tâm hỗ trợ, khuyến khích khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp đầu tư chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ.

Thứ năm, tích cực phối hợp với các địa phương, cơ quan chức năng chủ động rà soát, tham mưu xây dựng kế hoạch, chương trình đào tạo bồi dưỡng theo hướng tập trung đối với đội ngũ cán bộ chuyên sâu, tham mưu trực tiếp trong các ngành, lĩnh vực tỉnh cần. Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng luôn bám sát chủ đề công tác năm của tỉnh, các lĩnh vực trọng tâm, trọng điểm và yêu cầu thực tiễn, như: phát triển du lịch, dịch vụ, nâng cao chất lượng quản trị hành chính công, xây dựng nông thôn mới, công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị..../.

-----------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 203 - 204
(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 232 - 233