Tư tưởng Hồ Chí Minh về tính tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên

Theo Đại từ điển Tiếng Việt, “gương mẫu” được dùng để chỉ những điều, những việc có tính chất tốt đẹp, điển hình, làm khuôn mẫu cho người khác noi theo; còn “tiên phong” nghĩa là đi đầu, dẫn đầu trong phong trào⁽¹⁾. Như vậy, có thể hiểu, người tiên phong, gương mẫu là người có nhận thức, thái độ, hành động đúng đắn và đi đầu, mở đường trong các phong trào, các lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội, nhằm đem lại nhiều điều tốt đẹp cho cộng đồng, cho xã hội. Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính tiên phong, gương mẫu của người cán bộ, đảng viên được nâng lên với những giá trị giai cấp tốt đẹp, cao cả, gắn với ý thức, trách nhiệm của người cán bộ, đảng viên Đảng Cộng sản, nhằm phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Đó là sự “kiên quyết nhất, hăng hái nhất, trong sạch nhất, tận tâm tận lực phụng sự Tổ quốc và nhân dân”⁽²⁾.

Trong mỗi giai đoạn cách mạng, do yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng, của thực tế lãnh đạo của Đảng và thực tiễn cuộc sống mà tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên có nội dung, yêu cầu và biểu hiện cụ thể khác sau. Song, nội dung cốt lõi nhất của tính tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên là có nhận thức đúng đắn, hành động dũng cảm trước những khó khăn; dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; suốt đời phấn đấu cho mục tiêu lý tưởng của Đảng, luôn luôn đặt lợi ích quốc gia - dân tộc lên trên hết, trước hết. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần nhắc nhở cán bộ, đảng viên: Đối với công việc, dù trong hoàn cảnh nào cũng phải giữ vững nguyên tắc “dĩ công vi thượng”, tức là để việc công lên trên, lên trước việc tư, đã phụ trách việc gì thì phải tậm tâm, tận lực làm cho bằng được, không ngại khó khăn, gian khổ, việc gì có lợi cho dân thì phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân thì phải hết sức tránh. Cán bộ, đảng viên phải luôn gương mẫu, tự giác đi đầu trên mọi phương diện: Tiên phong, gương mẫu về phẩm chất tư tưởng chính trị, về ý thức tổ chức kỷ luật, về đạo đức, lối sống, tiên phong về trí tuệ, tiên phong trong hành động…; có như vậy, đảng viên mới làm tốt vai trò tập hợp, tổ chức và dẫn dắt quần chúng nhân dân đi theo Đảng làm cách mạng.

Trong tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” (năm 1969), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên như là một giải pháp quan trọng để nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân của cán bộ, đảng viên với luận điểm được đưa ra ngay từ đầu tác phẩm: “Nhân dân ta thường nói: đảng viên đi trước, làng nước theo sau”⁽³⁾. Đây chính là sự khẳng định vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Cán bộ, đảng viên phải tiên phong, gương mẫu đi trước, làm trước để tạo hiệu ứng lan tỏa, nhân dân sẽ đi theo và làm theo.

Đối với người cán bộ, đảng viên, tính tiên phong, gương mẫu là một yêu cầu khách quan, là thuộc tính cơ bản, xuất phát từ ý thức, trách nhiệm. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức”⁽⁴⁾. Tính tiên phong, gương mẫu của người cán bộ, đảng viên còn có vai trò thúc đẩy phong trào cách mạng đi lên; bởi lẽ, họ là những người nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân, nhưng phải có đội ngũ cán bộ, đảng viên tiên phong, gương mẫu đi đầu, phổ biến chủ trương, đường lối cho nhân dân để cùng nhân dân tổ chức thực hiện hiệu quả. Cán bộ, đảng viên dẫn dắt quần chúng nhân dân, muốn quần chúng nhân dân làm theo thì bản thân phải là tấm gương, phải cố gắng làm kiểu mẫu cho quần chúng nhân dân trong mọi việc. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”; “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”⁽⁵⁾. Trong cuộc sống hằng ngày, người cán bộ, đảng viên không những phải có trách nhiệm tự tu dưỡng tốt để trở thành con người có phẩm chất đạo đức trong sáng, mà còn phải là tấm gương để nhân dân noi theo làm những điều đúng, điều thiện, chống lại thói hư, tật xấu. Tính tiên phong, gương mẫu của người đảng viên còn là nhân tố quan trọng giúp xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh; bởi lẽ, phẩm cách đạo đức, văn minh của Đảng được thể hiện rõ nhất là qua đội ngũ đảng viên, nhân tố “động” cấu thành tổ chức đảng.

Tính tiên phong, gương mẫu của người cán bộ, đảng viên phải được thể hiện ở mọi lúc, mọi nơi, mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Những phẩm chất đó không thể tự nhiên mà có, mà phải do chính người cán bộ, đảng viên tự ý thức được vai trò, trách nhiệm của mình, thông qua quá trình phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện không ngừng mới có được. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Người đảng viên - dù công tác to hay nhỏ, địa vị cao hay thấp - ở đâu cũng phải làm gương mẫu cho quần chúng… Mà muốn cho quần chúng nghe lời mình, làm theo mình, thì người đảng viên, từ việc làm, lời nói cho đến cách ăn ở, phải thế nào cho dân tin, dân phục, dân yêu”⁽⁶⁾. Người yêu cầu, cán bộ, đảng viên “phải làm gương mẫu trong lao động sản xuất và trong học tập”; “phải xung phong gương mẫu trong mọi công việc, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân”; “phải gương mẫu, phải thiết thực, miệng nói tay làm để làm gương cho nhân dân”.

Tư cách người đảng viên cộng sản thể hiện tập trung ở phẩm chất đạo đức, trình độ, tính tiên phong để xứng đáng với vai trò lãnh đạo, trách nhiệm cầm quyền. Tư cách đó giúp người đảng viên làm tròn vai trò tiên phong, gương mẫu, “đảng viên đi trước, làng nước đi sau”; suốt đời phấn đấu cho mục đích, lý tưởng của Đảng, đặt lợi ích của Tổ quốc, của giai cấp công nhân và nhân dân lao động lên trên lợi ích cá nhân; định hình chế độ kỷ luật tự giác, chấp hành nghiêm Cương lĩnh, Điều lệ, các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Để hoàn thành sứ mệnh lãnh đạo và trách nhiệm cầm quyền, người đảng viên phải nỗ lực phấn đấu, rèn luyện suốt đời về mọi mặt, được chế định thành tiêu chuẩn cụ thể về trình độ học vấn, trình độ lý luận, năng lực lãnh đạo, phẩm chất đạo đức, lối sống, gắn bó máu thịt với nhân dân, phục tùng tổ chức, giữ nghiêm kỷ luật, giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng. Là đảng viên, khi nắm giữ cương vị càng cao thì càng phải nêu gương học tập, rèn luyện để hội đủ tiêu chuẩn cao cả về trình độ, năng lực và phẩm chất đạo đức. Tư cách đảng viên đòi hỏi mỗi đảng viên phải tự giác tuân thủ kỷ luật, tu dưỡng đạo đức cách mạng suốt đời, rèn luyện phong cách, lối sống hằng ngày, cả trong hoạt động công vụ và sinh hoạt đời thường, thường xuyên “tự soi”, “tự sửa”, phòng ngừa nguy cơ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.

Thành ủy Hà Nội không ngừng nâng cao tính tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ thời gian tới

Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, Thành ủy Hà Nội luôn đề cao vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, coi đây là một trong những nội dung quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Ngày 17-3-2021, Thành ủy Hà Nội ban hành Chương trình số 01-CTr/TU, về “Tăng cường công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị thành phố trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh cải cách hành chính giai đoạn 2021 - 2025”. Đây vừa là định hướng chỉ đạo chi tiết, cụ thể xuống các quận ủy, huyện ủy, vừa thể hiện quyết tâm cao, nỗ lực lớn của Thành ủy Hà Nội trong nêu cao tính tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Thời gian tới, những yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới đòi hỏi đội ngũ cán bộ, đảng viên cần phải nêu cao tính tiên phong, gương mẫu; từ đó, củng cố vững chắc vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, tăng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng, giữ vững mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân. Để làm được điều đó, cấp ủy, tổ chức đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên cần phải tập trung thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên về phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Các cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên cần quán triệt sâu sắc, tổ chức thực hiện nghiêm túc các quy định của Trung ương về thực hiện trách nhiệm nêu gương; từ đó, cụ thể hóa, xây dựng thành các quy định, chương trình hành động về nêu cao tính tiên phong, gương mẫu sao cho sát hợp với chức năng, chức trách, nhiệm vụ của từng tổ chức, và cương vị công tác của mỗi cán bộ, đảng viên.

Thứ hai, đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện Nghị quyết, Kết luận Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, XII, XIII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cần nhận thức đúng, đầy đủ những nội dung cơ bản và giá trị to lớn của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; từ đó, thúc đẩy việc học tập và làm theo tấm gương, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trở thành lối sống, nếp nghĩ, cách làm của từng cán bộ, đảng viên. Cán bộ, đảng viên cần tạo chuyển biến mạnh mẽ từ “học tập” sang “làm theo”, hiện thực hóa bằng những hành động cụ thể, việc làm cụ thể, thiết thực trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị và công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; gắn với đề cao chức trách, đạo đức công vụ của mỗi cán bộ, đảng viên.

Thứ ba, tăng cường giáo dục, rèn luyện, nâng cao ý thức giai cấp, ý thức chính trị, vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Giáo dục và rèn luyện cán bộ, đảng viên tuân theo các vấn đề có tính nguyên tắc, như lý luận gắn liền với thực tiễn; học đi đôi với hành; nâng cao kiến thức gắn liền với rèn luyện, củng cố bản lĩnh, quyết tâm chính trị. Cần giáo dục, rèn luyện, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên thực sự tiên phong, gương mẫu, tiêu biểu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; có ý thức tổ chức kỷ luật; có trình độ năng lực và phương pháp, tác phong công tác tốt; có tinh thần trách nhiệm cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao. Đẩy mạnh cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận, phản bác những quan điểm sai trái, thù địch, xuyên tạc, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đồng thời, nhận diện và phòng, chống hiệu quả những nguy cơ suy thoái, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả tự phấn đấu, tự rèn luyện của cán bộ, đảng viên. Các cấp ủy, tổ chức đảng cần tạo môi trường, không khí tích cực thúc đẩy cán bộ, đảng viên học tập, rèn luyện nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, trình độ mọi mặt; quan tâm giúp đỡ, động viên cán bộ, đảng viên tự rèn luyện, tạo điều kiện để mỗi cán bộ, đảng viên xây dựng kế hoạch tự phấn đấu vươn lên, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Bên cạnh đó, mỗi cán bộ, đảng viên cần tự giác tu dưỡng, rèn luyện để nâng cao tính tiên phong, gương mẫu, bởi “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố”. Cán bộ, đảng viên có thể tự học qua sách, báo, qua các phương tiện thông tin đại chúng, học tập lẫn nhau và qua hoạt động thực tiễn, thâm nhập vào phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân. Người cán bộ, đảng viên phải thực sự sâu sát với quần chúng, quý trọng nhân dân, tuyên truyền và tổ chức hiệu quả cho quần chúng thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, hòa mình vào thực tiễn cách mạng.

Thứ năm, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng và cuộc đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực, kiên quyết sàng lọc, loại bỏ những người thoái hóa, biến chất ra khỏi đội ngũ cán bộ, đảng viên. Các cấp ủy, tổ chức đảng phải tập trung kiểm tra, giám sát việc chấp hành Điều lệ Đảng, nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; việc chấp hành nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, chế độ công tác, thực hiện dân chủ trong Đảng, giữ gìn đoàn kết nội bộ; việc thực hành tiết kiệm, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Xây dựng quy chế, quy định cụ thể để đảng viên tự giác chịu sự kiểm tra, giám sát của chi bộ, của cấp ủy nơi công tác, nơi cư trú; ngăn chặn việc tự đặt bản thân lên trên tổ chức, lên trên tập thể, đồng thời khắc phục tình trạng e dè, nể nang, bao che, lảng tránh trách nhiệm kiểm tra, giám sát. Phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với tư cách, năng lực, phẩm chất đạo đức, các mối quan hệ với quần chúng nhân dân của đội ngũ cán bộ, đảng viên./.

--------------------

(1) Xem: Nguyễn Như Ý: Từ điển Tiếng Việt, Nxb. Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, 2008
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 7, tr. 50
(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 15, tr. 546
(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 6, tr. 16
(5) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 1, tr. 284
(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 55