Trước hết, tôi hoan nghênh Ban Biên tập Tạp chí Cộng sản, trong một thời gian rất ngắn, đã chuẩn bị chu đáo cho buổi làm việc hôm nay. Tất cả các đồng chí đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương phát biểu đều đánh giá báo cáo của Ban Biên tập Tạp chí được chuẩn bị nghiêm túc, công phu, bao quát đầy đủ các mặt hoạt động của Tạp chí, nêu rõ mặt đã làm được; đồng thời, cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, yếu kém mà Tạp chí cần nỗ lực phấn đấu khắc phục trong thời gian tới.

Tôi nhất trí với Báo cáo của Ban Biên tập Tạp chí, cũng như phát biểu của đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương. Qua trao đổi, chúng ta đã làm sáng tỏ thêm nhiều vấn đề và bản thân tôi cũng thu hoạch được những điều bổ ích. Tôi thấy không khí và chất lượng buổi làm việc rất tốt. Với tình cảm thân thiết, gắn bó với Tạp chí, sau đây, tôi muốn trao đổi với các đồng chí một số vấn đề để các đồng chí nghiên cứu, tham khảo:

Thứ nhất: Tiếp tục nhận thức đầy đủ hơn, sâu sắc hơn về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí Cộng sản.

Cần phải khẳng định lại, khẳng định nhiều lần vấn đề này, vì tôi e rằng, chưa phải tất cả chúng ta đã thấm nhuần, nhận thức thật đầy đủ và sâu sắc về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí Cộng sản. Khi còn công tác ở Tạp chí, tôi được biết một số đồng chí, thậm chí có đồng chí là Phó Tổng Biên tập, đã từng làm việc rất lâu năm ở Tạp chí cũng thừa nhận rằng, chưa hiểu hết chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí. Điều này không phải là cường điệu đâu. Chỉ lấy một ví dụ cụ thể rất hay gặp thường ngày là: Một bài như thế nào thì đăng được ở Tạp chí Cộng sản, bài thế nào thì đăng ở tạp chí khác, báo khác? Tạp chí nên có những ấn phẩm gì?... Ý kiến không phải giống nhau cả đâu. Gần đây, tôi thường hay nhắc, mỗi người, mỗi cơ quan, đơn vị phải làm “đúng vai, thuộc bài” cũng là xuất phát từ thực tế. Chỉ bốn chữ “đúng vai” và “thuộc bài” thôi, nhưng không phải ai và lúc nào cũng hiểu và làm đúng. Vậy, thế nào là “đúng vai” và “thuộc bài”? Điều đó có nghĩa là làm đúng chức năng và nhiệm vụ của mình, nắm vững và thực hiện đúng những nguyên tắc, quy chế hoạt động của mình, không làm “trèo sang việc” của người khác, “lấn sang sân” của người khác, trong khi việc chính cốt của mình lại không làm hoặc làm chưa tốt.

Vậy vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí Cộng sản là gì? Quyết định, Chỉ thị của Bộ Chính trị đã khẳng định rất rõ: “Tạp chí Cộng sản là cơ quan lý luận và chính trị của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam”. Có nghĩa là, Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ có một tạp chí thôi, đó là Tạp chí Cộng sản - tạp chí lý luận và chính trị. Đây không phải là tờ báo hằng ngày, cũng không phải là tạp chí lý luận thông thường. Bây giờ, cả nước có hơn 700 cơ quan báo chí, trong đó khoảng hơn 450 là tạp chí, nhưng không có tạp chí nào, ngoài Tạp chí Cộng sản, là tạp chí của Trung ương Đảng. Tạp chí được xuất bản ngay sau khi Đảng ta ra đời mấy tháng và do chính Bác Hồ sáng lập. Thời kỳ đầu, hầu hết các đồng chí Tổng Bí thư của Đảng đều kiêm Tổng Biên tập Tạp chí.

Nói đến công tác lý luận là gồm có nghiên cứu lý luận, giáo dục lý luận và truyền bá lý luận. Nghiên cứu lý luận có nhiều cơ quan nghiên cứu; giáo dục lý luận có các trường Đảng và trường chính trị; truyền bá lý luận thì tất cả báo chí cách mạng đều làm. Tạp chí lý luận và chính trị phải gánh vác chức năng mang tính tổng hợp, bao gồm cả nghiên cứu lý luận, giáo dục lý luận và tuyên truyền lý luận. Do vậy, cán bộ biên tập ở Tạp chí Cộng sản phải vừa biết nghiên cứu, vừa biết giáo dục và tuyên truyền lý luận; có nghiên cứu thì mới viết bài được, mới biên tập được. Viết bài là để truyền bá lý luận đồng thời cũng là giáo dục, nâng cao trình độ lý luận. Cho nên làm ở Tạp chí Cộng sản khó lắm, đòi hỏi phải vừa nghiên cứu được, vừa viết được, vừa truyền tải được thông tin lý luận. Lý luận vốn đã khó, lý luận chính trị lại càng khó. Đây là lý luận chính trị, chứ không phải lý luận kinh viện, lý luận học thuật; lý luận gắn với đường lối chính trị, rất nhuần nhuyễn giữa lý luận và chính trị. Về điều này, trước đây đồng chí Trường Chinh, đồng chí Tố Hữu thường căn dặn, nhắc nhở rất nhiều. Đồng chí Đào Duy Tùng khi thay mặt Trung ương trao tặng Tạp chí Cộng sản bức trướng, nhân dịp kỷ niệm 40 năm Tạp chí ra đều kỳ, tháng 12-1995, cũng nói: “Tạp chí Cộng sản phải là ngọn cờ lý luận chính trị trên mặt trận tư tưởng của Đảng”.

Vì vậy, tôi mong các đồng chí làm gì cũng phải xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Xin các đồng chí lưu ý, sức hấp dẫn của Tạp chí Cộng sản không phải ở chỗ đưa tin về chuyện thường ngày, mà ở tính lý luận sâu sắc, ở sức thuyết phục, tính đúng đắn, khoa học của mỗi luận điểm, mỗi bài viết. Tính chính trị, tính lý luận là linh hồn của Tạp chí, nghĩa là đưa đường lối của Đảng vào cuộc sống một cách có lý luận và sinh động; phù hợp với đối tượng bạn đọc của Tạp chí, chủ yếu là những cán bộ lãnh đạo, quản lý trung, cao cấp trở lên, là những người có trình độ lý luận nhất định. Đương nhiên, hiện nay, trình độ dân trí, trình độ lý luận, trình độ học vấn của cán bộ cơ sở ở nước ta cũng đã được nâng cao, nên đây cũng là đối tượng phục vụ của Tạp chí. Độc giả của Tạp chí còn là những nhà lý luận có trình độ của thế giới. Tóm lại, đối tượng độc giả của Tạp chí Cộng sản là rất đặc thù. Tạp chí Cộng sản không phải là tạp chí phổ thông; nhiều người thường nói vui Tạp chí Cộng sản là “đại bác tầm xa”, là “vũ khí hạng nặng”.

Thứ hai: Về một số thành tựu đáng ghi nhận và những vấn đề gợi mở.

Tạp chí Cộng sản có bề dày lịch sử và truyền thống rất vẻ vang. Từ Tạp chí Đỏ ra số đầu tiên (ngày 5-8-1930) đến Tạp chí Cộng sản (năm 1931), Tạp chí Bônsơvíc (năm 1934), Tạp chí Cộng sản (năm 1941), Tạp chí Cộng sản (năm 1943), Tạp chí Sinh hoạt nội bộ (năm 1947) và Tạp chí Cộng sản (năm 1950). Sau khi hòa bình được lập lại ở miền Bắc, Tạp chí Học tập ra đời tháng 12-1955 và xuất bản đều kỳ hằng tháng. Từ ngày 5-1-1977, Tạp chí Học tập được đổi tên là Tạp chí Cộng sản và tiếp tục ra đều kỳ cho đến ngày nay. Ở miền Nam, trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Trung ương Cục miền Nam đã xuất bản Tạp chí Nghiên cứu; và trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đã xuất bản Tạp chí Tiền phong. Như vậy, với lịch sử hơn 82 năm hoạt động và phát triển, đến nay Tạp chí Cộng sản là một tạp chí có lịch sử hoạt động lâu nhất ở nước ta. Hôm nay, đến thăm Tạp chí, tôi rất vui mừng thấy Tạp chí có bước trưởng thành rất lớn, đặc biệt là trong những năm đổi mới.

Thành tựu của Tạp chí là lớn lắm. Đôi khi bản thân chúng ta, những người trong cuộc không thấy hết hoặc người bên ngoài cũng chưa thấy hết. Có thể nói, chưa bao giờ Tạp chí Cộng sản có được cơ ngơi to lớn, khang trang như hiện nay. Trong kháng chiến đã đành, sau khi hòa bình lập lại, Tạp chí cũng chưa có được cơ ngơi như ngày nay. Chưa bao giờ đội ngũ của Tạp chí đông đảo và được đào tạo về chuyên môn bài bản như hiện nay. Nhiều cán bộ trước đây của Tạp chí không có điều kiện học tập, không được đào tạo bài bản như các đồng chí bây giờ. Nhưng các đồng chí ấy cũng rất giỏi, rất sâu lý luận nhờ tự học và rất tâm huyết với sự nghiệp lý luận chính trị của Đảng. Thời tôi công tác ở Tạp chí, Tạp chí mới chỉ có một ấn phẩm Tạp chí Cộng sản và Tạp chí Những vấn đề hòa bình và chủ nghĩa xã hội (là tạp chí dịch của quốc tế). Hiện nay, Ban Biên tập có bảy đồng chí. Trước kia có lúc chỉ có Tổng Biên tập, một Phó Tổng Biên tập và một Ủy viên Ban Biên tập thôi. Điều kiện, phương tiện làm việc của anh em lúc đó rất khó khăn. Đi viết bài địa phương thường là bằng xe đạp. Đạp xe đạp từ Hà Nội lên Thái Nguyên, Hòa Bình; có khi vào tận Vĩnh Linh; đang chiến tranh, vừa đi, vừa tránh bom, vừa ngủ gật trên xe đạp. Nằm ở địa phương hàng tháng trời mới có thể viết được một bài. So với trước đây, giờ chúng ta đã có bước tiến rất dài xét trên mọi phương diện. Điều đó là rất đáng phấn khởi.

Trong hơn một năm qua, theo báo cáo của Ban Biên tập Tạp chí, và qua theo dõi, tôi thấy các đồng chí luôn phát huy tốt truyền thống vẻ vang của Tạp chí Cộng sản. Tạp chí đã có nhiều đổi mới và tiếp tục có những đổi mới, đặc biệt đã bám sát Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, có một loạt chuyên đề tuyên truyền khá hệ thống. Tôi từng trao đổi, gợi ý với các đồng chí lãnh đạo Tạp chí một số chủ đề cần tập trung tuyên truyền, như về tám mối quan hệ cơ bản, những nội dung mới và cốt lõi trong Văn kiện Đại hội XI của Đảng. Có rất nhiều “đất” để Tạp chí đi sâu khai thác, tuyên truyền. Tạp chí đã bám sát nội dung chương trình công tác của Trung ương để xác định chương trình biên tập, tổ chức hội thảo, tọa đàm khoa học, cung cấp tư liệu, đóng góp ý kiến với Trung ương. Trước khi Trung ương họp, Tạp chí tổ chức hội thảo, tọa đàm về những nội dung Trung ương sẽ thảo luận. Sau khi Trung ương có kết luận, ra nghị quyết, Tạp chí lại tổ chức tọa đàm, hội thảo để làm rõ hơn cơ sở khoa học, cơ sở lý luận và thực tiễn của các quyết sách của Trung ương. Tôi hoan nghênh cách làm này của Tạp chí. Hơn một năm qua, Tạp chí đã tổ chức được 10 cuộc hội thảo và 6 cuộc tọa đàm khoa học, tổng số là 16 cuộc trong 18 tháng. Các đồng chí phải năng động, cố gắng lắm mới đạt được như vậy. Bằng hoạt động này, Tạp chí đã đóng góp vào thành tựu chung của Đảng trong công tác lý luận và góp phần vào công cuộc đổi mới của đất nước. Hôm nay, nhân dịp đến thăm, làm việc với các đồng chí, thay mặt Bộ Chính trị và Ban Bí thư, tôi nhiệt liệt hoan nghênh, chúc mừng và cảm ơn tập thể cán bộ, công chức, viên chức và cộng tác viên của Tạp chí Cộng sản!

Về mong muốn với Tạp chí thì có rất nhiều. Những hạn chế của Tạp chí đã được đề cập cụ thể trong Báo cáo của đồng chí Tổng Biên tập và trong phát biểu của các đồng chí đại biểu tại cuộc làm việc này. Trong đó nổi lên vẫn là tính lý luận chưa sâu, tính chiến đấu chưa cao, tính thực tiễn cũng còn hạn chế. Cần nhìn thẳng vào sự thật, dũng cảm tự phê bình để rút kinh nghiệm. Sự nghiệp lý luận khó lắm, khó vô cùng. Tôi nhớ, ngày trước, khi đến thăm Tạp chí Cộng sản, nhiều đồng chí lãnh đạo, như Trường Chinh, Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Chí Thanh,... đều nói: Viết một bài báo đã khó, viết một bài lý luận lại càng khó, các đồng chí là những chiến sĩ thầm lặng mà anh dũng. Phải tích lũy thế nào mới viết được. Tằm chín đến độ nào mới nhả tơ được. Tài thánh mà một vài ngày cho ra mấy bài, chắc đó là những bài để tính số lượng thôi, không thể là bài có chất lượng được. Những bài viết theo kiểu về địa phương lấy một vài báo cáo, rồi “chỉnh sửa”, “mông má” lại thì làm sao có chất lượng cao được!

Thứ ba: Về phương hướng, nhiệm vụ sắp tới của Tạp chí.

Tôi tán thành với báo cáo của Ban Biên tập, chỉ nhấn mạnh và làm rõ thêm một số vấn đề. Trước hết, phải thấy rằng nhiệm vụ sắp tới của chúng ta còn khó khăn, nặng nề lắm. Tình hình trong nước, khu vực và trên thế giới vẫn diễn biến phức tạp, khó lường. Có những sự kiện xảy ra ngoài dự báo. Hôm nay vừa nói thế này, nhưng có khi ngày mai lại diễn biến khác. Trong bối cảnh như vậy, lý luận làm thế nào thực hiện được sứ mệnh dẫn đường, định hướng, đi trước, dự báo? Hay lý luận lại chỉ là “anh hề đồng lóc cóc chạy theo cỗ xe tam mã”? Thực tiễn rất phong phú, đồ sộ, bởi vậy, lý luận phải làm thế nào, chứ không thì chỉ đuổi theo thực tiễn thôi.

Mặc dù còn có vấn đề tranh cãi, còn phải tiếp tục nghiên cứu, nhưng Đại hội XI của Đảng đã đạt được sự thống nhất cao về các quan điểm, đường lối cơ bản thể hiện trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011), trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 và các văn kiện khác của Đại hội. Đó chính là cơ sở quan trọng để chúng ta thực hiện, rồi qua thực tiễn lại tổng kết, bổ sung, phát triển. Những điểm mới của Đại hội XI là gì, chắc các đồng chí đã học tập, nghiên cứu văn kiện Đại hội, đã hệ thống lại các điểm mới của Đại hội. Ví dụ về kinh tế, một điểm mới rất quan trọng là “tái cơ cấu nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng”. Chỉ mấy chữ thế thôi nhưng đặt ra biết bao câu hỏi phải cắt nghĩa, trả lời. Hay như, về ba khâu đột phá chiến lược; từ hội nhập kinh tế quốc tế chuyển sang hội nhập quốc tế cũng đặt ra biết bao vấn đề phải nghiên cứu, làm rõ. Rồi “chủ động, tích cực” hay “tích cực, chủ động” hội nhập quốc tế; “đối tượng”, “đối tác” là thế nào? Ai, lúc nào, trong vấn đề nào là “đối tượng”; lúc nào, trong vấn đề nào lại là “đối tác”? Các hiện tượng khủng hoảng nợ công ở châu Âu, các cuộc “cách mạng màu” xảy ra ở Bắc Phi, Trung Đông thực chất là gì, nói lên điều gì?... Vừa rồi sang thăm Cu-ba, theo đề nghị của bạn, tôi có đến nói chuyện ở Trường Đảng cao cấp Ni-cô Lô-pết. Ở đó, tôi trình bày quan điểm lý luận của Đảng ta về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, được bạn rất hoan nghênh. Tại sao bạn hoan nghênh? Chắc là vì bạn thấy chúng ta nói những điều bạn cũng đang suy nghĩ, trăn trở. Tôi được biết, các đồng chí lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, Đảng Nhân dân cách mang Lào, Đảng Cộng sản Nhật Bản,... đều bày tỏ tán thành và đánh giá cao các quan điểm lý luận của Đảng ta.

Nói như vậy để thấy công cuộc đổi mới của nước ta đạt được nhiều thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử, và công tác lý luận của chúng ta cũng có thành tựu nhất định. Tất nhiên, còn nhiều vấn đề cần nghiên cứu, tổng kết, trao đổi, thảo luận. Chúng ta không chủ quan, thỏa mãn. Cũng cần đề phòng những thế lực muốn chống phá chúng ta về đường lối, xuyên tạc Cương lĩnh, đường lối của Đảng ta. Tạp chí Cộng sản phải làm tốt hơn nữa việc nghiên cứu, tuyên truyền Cương lĩnh, đường lối của Đảng vì Tạp chí là cơ quan lý luận và chính trị của Trung ương Đảng, là “phát ngôn viên” của Đảng. Tình hình còn rất khó khăn, phức tạp, yêu cầu nhiệm vụ lại rất cao, Tạp chí phải tiếp tục nâng cao hơn nữa cả về tính lý luận, tính chính trị, tính chiến đấu; cả về chất lượng nội dung, hình thức các ấn phẩm, nhất là ấn phẩm ra ngày 1 và 16 hằng tháng; cả trong nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn; cả trong hoạt động đối nội và đối ngoại; cả trong đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ của Tạp chí và xây dựng đội ngũ cộng tác viên.

Về nội dung, Tạp chí xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ chính trị của mình; bám sát Cương lĩnh, chiến lược, đường lối, quan điểm của Đảng, để nghiên cứu, tuyên truyền, đưa chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng vào cuộc sống; đồng thời, bám sát thực tiễn để tổng kết lý luận, góp phần bổ sung, phát triển chủ trương, đường lối của Đảng; chủ động uốn nắn những nhận thức lệch lạc, tích cực đấu tranh phê phán, bác bỏ các quan điểm sai trái. Triển khai đồng bộ các nhiệm vụ này, các đồng chí cần kết hợp với việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, tự kiểm điểm xem về tư tưởng chính trị thế nào, có vững vàng kiên định không, có chịu tác động gì không, có suy thoái không; từng cá nhân cán bộ, đảng viên phải chủ động tự kiểm điểm, thấy cái gì “trái tai gai mắt” thì phải hành động để loại bỏ nó đi; phải nhiệt tình, quyết tâm như thế mới được. Tôi đề nghị các đồng chí cần xây dựng chương trình hoạt động của Tạp chí Cộng sản cho đúng tầm hơn nhằm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI theo hướng: tổ chức tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng một cách có hệ thống hơn, bài bản hơn. Tăng cường những bài tổng kết thực tiễn theo đúng nghĩa chứ không phải là “tạp chí hóa” báo cáo của các địa phương, các ngành; chú trọng những bài điều tra nghiên cứu. Trước kia làm một bài điều tra nghiên cứu công phu lắm. Tôi nhớ đồng chí Trưởng Ban Kinh tế lúc bấy giờ dẫn cả Ban đi nghiên cứu về chủ đề sản xuất nhỏ, sản xuất lớn, khoán sản phẩm trong nông nghiệp, làm việc hàng tháng trời ở địa phương, về mới viết được bài. Tăng cường những bài nghiên cứu - trao đổi. Lâu nay, Tạp chí mở và duy trì đều đặn mục này, được bạn đọc hoan nghênh. Đây chính là chỗ để trao đi, đổi lại những ý kiến còn khác nhau nhằm đạt đến sự thống nhất trong nhận thức và hành động. Nhưng phải lưu ý là, nghiên cứu trao đổi để làm sáng tỏ thêm, sâu sắc hơn Cương lĩnh, đường lối của Đảng, chứ không phải là nói trái Cương lĩnh, đường lối của Đảng.

Là chiến sĩ của Đảng trên mặt trận tư tưởng, mặt trận lý luận chính trị, Tạp chí Cộng sản phải giúp cho Đảng tuyên truyền, bảo vệ Cương lĩnh, đường lối; đấu tranh chống các quan điểm sai trái, các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng. Thực tế cho thấy, nhiệm vụ này Tạp chí thực hiện chưa được nhiều, chưa đáp ứng yêu cầu. Chuyên mục “Sinh hoạt tư tưởng” (lúc đầu là “Sinh hoạt đảng”) được bạn đọc rất hoan nghênh. Bài viết cho chuyên mục này ngắn thôi, nhưng rất khó viết, cần huy động được nhiều cây bút sắc sảo viết bài cho chuyên mục này để đấu tranh phê phán các hiện tượng tiêu cực, hư hỏng, nếu nêu được đích danh địa chỉ cụ thể thì rất tốt.

Các bài giới thiệu kinh nghiệm của các địa phương, của nước ngoài, trên Tạp chí cũng còn ít và mới ở dạng đưa thông tin thôi. Bây giờ, phong trào cộng sản ở các nước Mỹ La-tinh thế nào, ở châu Âu ra sao? Đảng Cộng sản Nhật Bản thế nào? Trung Quốc phát triển lý luận gì mới?... Tạp chí Cộng sản cần tổ chức nghiên cứu, góp phần trả lời những câu hỏi nêu trên. Hôm trước, tôi có giao cho Bộ Ngoại giao, Ban Đối ngoại Trung ương nghiên cứu những vấn đề này, nhận định thế nào về phong trào cộng sản thế giới hiện nay? Chủ nghĩa tư bản thế giới sau khủng hoảng nợ công sẽ thế nào?... Phải tập trung giải đáp những câu hỏi này, chú ý tăng hàm lượng lý luận. Tôi biết đây là việc khó, rất chia sẻ với các đồng chí, nhưng hy vọng các đồng chí có điều kiện, có cơ hội tiếp cận thông tin sẽ làm tốt việc này.

Về hình thức, Tạp chí Cộng sản phải phấn đấu sao cho sinh động hơn, phong phú hơn, hấp dẫn bạn đọc hơn. Trong những năm đổi mới, Tạp chí đã cố gắng nâng từ mỗi tháng một số lên 20 ngày một số, sau lên mỗi tháng hai số, rồi ba số; giờ Tạp chí Cộng sản có tới 4 ấn phẩm, phát hành 8 số một tháng (Tạp chí Cộng sản ra ngày 1; Tạp chí Cộng sản - Chuyên đề cơ sở ra ngày 16; chuyên san Hồ sơ sự kiện ra hằng tuần; Tạp chí Cộng sản điện tử: hai số/tháng). Đây cũng là một cách đổi mới về hình thức, cách thức xuất bản, phát hành. Tuy nhiên, như tôi đã nói ở trên, Tạp chí Cộng sản cần tập trung thực hiện chức năng, nhiệm vụ chính của mình, không làm thay, làm lấn sang việc của cơ quan báo chí khác.

Trong thời đại thông tin, số hóa hiện nay, các đồng chí cần đặc biệt chú trọng đến Tạp chí Cộng sản điện tử. Giờ đây, người ta đọc trên mạng nhiều hơn là đọc trên sách in. Khi làm việc ở Báo Nhân Dân, tôi cũng lưu ý như vậy. Tập trung làm cho tốt các ấn phẩm hiện có. Tập trung khâu viết bài, đặt bài cho có chất lượng; biên tập bài cho thật kỹ, cố gắng không để xảy ra sai sót. Trước đây, khi làm Tổng Biên tập Tạp chí, đồng chí Trường Chinh chỉ bảo và đòi hỏi anh em cán bộ biên tập kỹ lắm. Bản thân đồng chí thì vô cùng cẩn thận, cân nhắc, sửa chữa từng dấu phẩy, dấu chấm, từng chữ viết hoa, viết thường. Bây giờ, tôi có cảm nhận, chúng ta không có được tác phong như vậy, thậm chí dễ dãi quá thì phải? Đề nghị anh chị em phóng viên, cán bộ biên tập của Tạp chí phải rèn luyện cho mình thói quen cẩn thận, tỉ mỉ này, vì Tạp chí Cộng sản được coi là chuẩn mực cơ mà. Không nên coi đó chỉ là kỹ thuật, vì nhiều khi “sai một ly, đi một dặm”. Chúng ta đã có không ít bài học về điều này.

Về công tác tổ chức bài, như tôi đã nói ở trên, để có được bài thật sự có chất lượng, thật sự sâu sắc, đòi hỏi phải công phu lắm, tỉ mỉ lắm, gian khổ lắm. Điều này đúng với cả bài tự viết của mình cũng như việc tổ chức bài viết của cộng tác viên. Trong những lần trao đổi kinh nghiệm về viết bài, một số đồng chí từng làm việc lâu năm ở Tạp chí Cộng sản cho biết, nhiều khi phác thảo xong bài rồi để đấy, lại tiếp tục nghiên cứu, suy nghĩ, bổ sung, hoàn chỉnh, hàng mấy tháng sau mới có được bài để đăng. Thậm chí, có khi phải mời chuyên gia đến tọa đàm, góp ý kiến, xong rồi đứng tên chung một tác giả, vì thế đã có những bài với bút danh “Nguyễn Viết Chung” (tức là mấy người viết chung một bài).

Liên quan tới việc tổ chức bài là công tác cộng tác viên. Thực tế cho thấy, hơn ba phần tư bài đăng trên Tạp chí Cộng sản là của cộng tác viên, cho nên công tác cộng tác viên rất quan trọng. Phải biết huy động, khai thác trí tuệ của cộng tác viên, vì đội ngũ này quyết định sự phát triển của Tạp chí. Hơn nữa, Tạp chí là của toàn Đảng. Tạp chí cần chủ động nêu vấn đề, gợi mở, mời các đồng chí cộng tác viên đến trao đổi, đặt bài, thậm chí phải đặt trước hằng năm, vài năm ấy chứ. Tự nhiên mà đến đặt bài thì khó và làm sao có được bài chất lượng. Mỗi cán bộ biên tập của Tạp chí phải trở thành người thân thiết của cộng tác viên, thậm chí của gia đình cộng tác viên, trân trọng mời các đồng chí đó cộng tác viết bài. Đối với các đồng chí lãnh đạo thì nhiều khi Ban Biên tập phải có thư, có công văn mời một cách trân trọng; tổ chức công việc nghiên cứu, biên tập cụ thể; nếu chỉ gửi công văn hoặc gọi điện thoại đề nghị đồng chí viết bài cho Tạp chí, thì khó có bài được. Tạp chí phải chủ động tổ chức bài vì các đồng chí đó đều bận rất nhiều việc. Có phải như vậy không?

Về hoạt động nghiên cứu khoa học, tôi nghĩ, ở Tạp chí Cộng sản, nghiên cứu khoa học chủ yếu là phục vụ công tác biên tập, phục vụ công tác tổ chức bài cho các số Tạp chí. Chúng ta có lợi thế rất lớn là hiện nay có rất nhiều cơ quan nghiên cứu; riêng Hội đồng Lý luận Trung ương đang triển khai nghiên cứu hơn ba mươi đề tài cấp nhà nước. Tạp chí Cộng sản cần có cách khai thác, chắt lọc, phát huy, sử dụng những kết quả nghiên cứu của các cơ quan này để tổ chức bài viết đăng trên Tạp chí. Rồi tổ chức phát huy đội ngũ cộng tác viên là các nhà khoa học, các giáo sư, tiến sĩ có uy tín khoa học; nhiều đồng chí đã nghỉ hưu nhưng vẫn rất tâm huyết. Đội ngũ này không ít đâu. Vấn đề là biết tổ chức và thu hút trí tuệ của họ. Phải xây dựng cơ chế huy động “chất xám” của đội ngũ này, cung cấp thông tin cho họ, xây dựng kế hoạch biên tập, đặt bài họ, có chế độ đãi ngộ thỏa đáng với “chất xám” họ bỏ ra; có chế độ nhuận bút đặc biệt cho những bài thật sự chất lượng, có hàm lượng khoa học cao.

Một điều nữa tôi muốn nhấn mạnh là, để hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí, cần có hai điều kiện: Một là, bản thân mỗi cán bộ công tác ở Tạp chí Cộng sản phải thật sự yêu nghề, say mê công việc, ngày đêm lo toan, trăn trở, ăn không ngon, ngủ không yên về một bài viết do mình phụ trách, chứ nếu cứ chàng màng, lớt phớt thì khó có được bài hay, bài sâu sắc, “nhân nào thì quả ấy”. Hai là, cơ quan, tổ chức phải tạo điều kiện, môi trường thuận lợi để cán bộ phát huy hết khả năng, cống hiến sức lực, trí tuệ cho Tạp chí. Ban Biên tập, toàn thể Bộ Biên tập Tạp chí phải nỗ lực; các đồng chí lãnh đạo Trung ương, các bộ, ban, ngành Trung ương hỗ trợ công tác xây dựng cơ quan, xây dựng đội ngũ cán bộ, xây dựng Đảng ở Tạp chí. Như các đồng chí biết, những gì chúng ta viết ra là thể hiện quan điểm, trình độ lý luận của mình đã đủ chín chưa, lập trường chính trị có vững vàng không, nó thể hiện ngay trong bài viết. Cán bộ, phóng viên, biên tập viên ở Tạp chí Cộng sản phải có lập trường tư tưởng kiên định, quan điểm chính trị rõ ràng, thực sự tin tưởng vào Cương lĩnh, đường lối, sự lãnh đạo của Đảng, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của dân tộc; đồng thời, phải có trình độ hiểu biết, trình độ lý luận nhất định. Đây là những phẩm chất tối cần thiết để hình thành những cây bút được bạn đọc tin tưởng và yêu mến. Đây cũng là công việc rất khó và kỳ công lắm, đòi hỏi tập thể phải chăm sóc, bồi dưỡng công phu và cá nhân phải nỗ lực rèn luyện toàn diện không ngừng.

Thứ tư: Về các kiến nghị của Tạp chí.

Tôi thấy, các kiến nghị nêu trong Báo cáo của các đồng chí đều hợp lý, xác đáng. Bộ Chính trị, Ban Bí thư sẽ tiếp tục chỉ đạo, tạo điều kiện để Tạp chí Cộng sản hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ do Trung ương giao phó. Mới đây, Bộ Chính trị đã bàn và kết luận về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của Tạp chí Cộng sản trong giai đoạn mới. Tôi đề nghị Ban Tổ chức Trung ương, Văn phòng Trung ương Đảng phối hợp với các cơ quan chức năng sớm hoàn thiện văn bản, trình Bộ Chính trị xem xét, ban hành để thực hiện. Điều tôi muốn lưu ý là, cách đây gần 12 năm, Bộ Chính trị khóa VIII đã ra Chỉ thị số 60-CT/TW, ngày 22-12-2000, về công tác của Tạp chí Cộng sản. Từ đó đến nay, tình hình đã có nhiều thay đổi. Trước yêu cầu mới của cách mạng, Tạp chí của Đảng tiếp tục phải gánh vác những trọng trách mới, với chất lượng cao hơn. Các ban của Trung ương Đảng, trực tiếp là Tạp chí Cộng sản, cần nghiên cứu và tham mưu cho Bộ Chính trị để có thể ban hành Chỉ thị mới về Tạp chí Cộng sản.

Về một số kiến nghị cụ thể khác, tôi đề nghị Ban Biên tập Tạp chí Cộng sản chủ động chuẩn bị đề án, phối hợp với các ban đảng và Văn phòng Trung ương Đảng để trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư hoặc các cơ quan chức năng theo thẩm quyền xem xét, quyết định.

Còn một số vấn đề nữa tôi muốn tâm sự, nhưng tiếc là thời gian có hạn. Rất mong sẽ có dịp trao đổi tiếp để chúng ta cùng nhau phấn đấu xây dựng Tạp chí của Đảng ta ngày càng phát triển. Tôi mong và tin rằng, các đồng chí luôn giữ vững và phát huy truyền thống vẻ vang của Tạp chí với tư cách là cơ quan lý luận và chính trị của Trung ương Đảng.

Chúc Tạp chí Cộng sản mãi mãi xứng đáng là ngọn cờ tư tưởng chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam. Chúc các đồng chí và gia đình sức khỏe, hạnh phúc, thành đạt. Qua các đồng chí, cho tôi gửi lời thăm hỏi chân tình tới tất cả các thế hệ cán bộ, nhân viên của Tạp chí Cộng sản./.