Quảng Nam hiện nay đang là tỉnh có quy mô và mức tăng trưởng kinh tế cao nhất trong vùng kinh tế trọng điểm miền Trung. Nhưng hơn 20 năm về trước, Quảng Nam là một tỉnh thuần nông, chịu thiệt hại nặng nề sau chiến tranh, nằm trong nhóm những tỉnh nghèo nhất của cả nước, tỷ lệ hộ nghèo lên tới 27,35% (78.948 hộ nghèo). Thế nên, câu chuyện chuyển dịch cơ cấu kinh tế giảm nghèo bền vững là cả một hành trình gian nan và tâm huyết của các cấp ủy chính quyền địa phương cùng sự chung tay, đồng lòng của hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tỉnh Quảng Nam trong chặng đường phát triển 20 năm qua.

Tạo động lực giúp người dân thoát nghèo bền vững

Về xã Trà Tân, huyện Bắc Trà My, vẫn còn đó dư âm hào hùng của căn cứ địa cách mạng Nước Oa của cơ quan Khu ủy khu V, Bộ Tư lệnh Quân khu V và các cơ quan, ban, ngành khu V trong kháng chiến chống Mỹ (giai đoạn 1960 - 1973). Dãy Trường Sơn hùng vĩ là nơi an toàn bao bọc cho cách mạng ngày ấy, song lại là thách thức đối với người dân trong phát triển kinh tế thời bình khi giao thông khó khăn, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) nơi đây vẫn duy trì tập quán “tự cung, tự cấp”, tập trung sản xuất nhỏ. Công việc hỗ trợ người dân giảm nghèo của NHCSXH vì thế chỉ có thể thực hiện hiệu quả với việc phát huy tốt phương thức quản lý vốn riêng có, với sự vào cuộc của 4 tổ chức chính trị - xã hội cùng các tổ tiết kiệm và vay vốn và hệ thống điểm giao dịch xã. Đặc biệt, từ sau khi Chỉ thị số 40-CT/TW đi vào đời sống đã tạo sinh khí mới cho hoạt động tín dụng chính sách xã hội với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Tổ trưởng Tổ tiết tiết kiệm thôn 1, xã Trà Tân Đinh Văn Hoàng cho biết: Thôn 1 những năm đầu 2000 có 100 % là hộ nghèo, trong đó 85% gia đình thiếu đói giáp hạt. Bản thân anh cũng từng là hộ nghèo trước năm 2008, cho đến khi anh được chính quyền và NHCSXH huyện Bắc Trà My cho vay vốn chính sách để trồng keo, chăn nuôi bò. Tuy nhiên, con đường giảm nghèo không dễ dàng, trải qua cả chục năm với nhiều vòng quay từ vốn vay hộ nghèo, hộ cận nghèo, rồi đến hộ mới thoát nghèo. Chính từ sự trải nghiệm và thấu hiểu ấy nên khi nhận bàn giao vị trí tổ trưởng tổ tiết kiệm vay vốn, công tác tuyên truyền và vận động người nghèo và đối tượng chính sách khác tham gia vay vốn làm kinh tế luôn được anh đặt lên hàng đầu. Đến nay, tổ tiết kiệm và vay vốn thôn 1 đã có 75% hộ thoát nghèo và không phát sinh hộ tái nghèo. Nhiều hộ nghèo đã ổn định kinh tế, là tấm gương vượt khó điển hình của xã.

Như anh Hồ Thanh Tùng, Trưởng thôn 1, xã Trà Tân trải qua hai vòng vốn vay hộ nghèo 20 triệu đồng rồi 50 triệu đồng để đầu tư trồng 5ha keo, chăn nuôi trâu, đến năm 2019, anh đã thoát nghèo. Năm 2020, anh Tùng tiếp tục được NHCSXH huyện Bắc Trà My hỗ trợ vay vốn 80 triệu đồng để đầu tư mở rộng đàn trâu lên 7 con. Thêm 3 lần thu hoạch keo trong những năm qua đã cho anh năng lực tài chính đủ để nuôi 3 con ăn học và trở thành điển hình hướng bà con phát triển kinh tế theo mô hình của gia đình.

Từng nỗ lực của các tổ tiết kiệm và vay vốn, trưởng thôn cùng sự chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền xã, tổ chức chính trị - xã hội cấp xã trong việc tập trung nguồn vốn tín dụng chính sách cho hộ nghèo, hộ đồng bào DTTS và các đối tượng chính sách khác từng bước giúp người dân phát huy lợi thế kinh tế vườn rừng của địa phương, đưa Trà Tân bước qua đói nghèo, trở thành xã nông thôn mới vào năm 2018.

Không chỉ mở rộng con đường giảm nghèo về kinh tế, sự hoàn thiện dần của các chính sách tín dụng đã giúp những người dân yếu thế mở ra con đường thoát nghèo bằng tri thức cho con cái mình. Như bà Dương Thị Phượng ở thôn Xuân Điền, xã Tam Phước, huyện Phú Ninh, từ trong sâu thẳm đáy lòng, bà luôn biết ơn sâu sắc đối với Đảng, Nhà nước, NHCSXH, chính quyền địa phương đã giúp gia đình bà tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi của Chính phủ để nuôi 5 người con học đại học, trở thành người có ích cho xã hội.

Chỉ trông chờ thu nhập vào hạt lúa, trái dưa trong điều kiện thời tiết bất thường, lũ lụt, hạn hán liên miên lại nuôi 5 người con, gia đình bà Phượng nhiều năm sống trong đói nghèo. Vậy nên, khi 2 người con thi đỗ đại học vào năm 2007, 2008 tại thành phố Đà Nẵng, vợ chồng bà cũng chỉ gắng gượng được 2 năm đầu rồi cũng phải xin bảo lưu cho con vì không có tiền đóng học phí. “Nhiều đêm, vợ chồng tôi thức trắng đêm không ngủ được vì bế tắc”, bà Phượng tâm sự.

Thế nên, được tiếp cận 50 triệu đồng nguồn vốn cho vay học sinh, sinh viên của NHCSXH huyện Phú Ninh vào năm 2009, 2 người con của bà Phượng đã được đi học trở lại để có thể tốt nghiệp cùng các bạn đồng khóa, sau đó, ra trường có việc làm, thu nhập ổn định, gửi tiền về phụ bố mẹ trả nợ cho ngân hàng. Trong 3 năm (2012, 2015, 2016), 3 người con sau của bà Phượng cũng lần lượt tự tin bước vào giảng đường đại học từ điểm tựa vững chắc đó là nguồn vốn tín dụng ưu đãi dành cho học sinh, sinh viên của NHCSXH.

Thực hiện hiệu quả tín dụng chính sách

Trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19 vừa qua, NHCSXH tỉnh Quảng Nam nhanh chóng giải ngân các nguồn vốn hỗ trợ khôi phục sản xuất đã góp phần tạo việc làm, phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội tại địa phương. Cơ sở chế biến trà nhài Best One của chị Bùi Thị Tuyết Nhung ở phố Phú Trung, phường An Phú, thành phố Tam Kỳ ra đời tháng 9-2019 trước thời gian dịch bệnh COVID-19 bùng phát không lâu. Được NHCSXH thành phố Tam Kỳ xem xét cho vay 100 triệu đồng, đã giúp cho cơ sở chị có nguồn lực tài chính, không bị gián đoạn sản xuất trong giai đoạn dịch bệnh, tạo việc làm cho 8 lao động thường xuyên với thu nhập ổn định 5,5 triệu đồng/người/tháng, chưa kể việc tạo thu nhập cho nông dân ở vùng nguyên liệu.

Những minh chứng trên chỉ là một vài điểm nhấn trong hành trình 20 năm đồng hành cùng người nghèo và các đối tượng chính sách khác của chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Nam. Từ 2 chương trình tín dụng ban đầu nhận bàn giao năm 2003, đến nay, NHCSXH tỉnh đã và đang triển khai thực hiện 19 chương trình tín dụng chính sách trên địa bàn tỉnh, với hơn 805 nghìn lượt hộ vay vốn, doanh số cho vay đạt trên 17 nghìn tỷ đồng.

Nguồn vốn chính sách đã giúp gần 8 nghìn hộ vượt qua ngưỡng nghèo; thu hút, tạo việc làm cho gần 243 nghìn lao động (gần 3 nghìn lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài); tạo điều kiện cho hơn 114 nghìn học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập; xây dựng hơn 251 nghìn công trình nước sạch, vệ sinh môi trường nông thôn; hơn 20 nghìn căn nhà ở cho hộ nghèo; hỗ trợ xây dựng hơn 1 nghìn căn nhà ở xã hội.

Từ đó, góp phần quan trọng vào việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững của tỉnh, góp phần giảm số xã thuộc vùng khó khăn từ 116 xã vào cuối năm 2007 xuống còn 59 xã; giảm tỷ lệ hộ nghèo giai đoạn 2001 - 2005 từ 23,27% xuống 10,94%, giai đoạn 2005 - 2010 từ 30,29% xuống 12,21%, giai đoạn 2011 - 2015 từ 24,18% xuống 10,03%; giai đoạn 2016 - 2021 giảm từ 12,9% xuống còn 4,4% cuối năm 2021.

Đến nay, tổng dư nợ của NHCSXH tỉnh Quảng Nam đạt hơn 6.163 tỷ đồng, tăng hơn 5.900 tỷ đồng (tăng 30 lần) so với cuối năm 2002, tỷ lệ tăng trưởng bình quân hằng năm 19,46% với gần 164 nghìn hộ còn dư nợ. 100% người nghèo và các đối tượng chính sách khác có nhu cầu và đủ điều kiện đều được tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ do NHCSXH cung cấp. Tuy nhiên, con đường giảm nghèo bền vững phía trước không ít chông gai. Mặc dù, tỷ lệ hộ nghèo cuối năm 2021 chỉ còn 4,4%, song thực tế cho thấy phần đông các hộ nghèo này thuộc lõi nghèo, tập trung phần lớn ở các huyện miền núi và đồng bào DTTS.

Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Nam là vùng thường xuyên ảnh hưởng nặng nề của thiên tai, lũ lụt, đặc biệt từ năm 2020 đến nay, do tác động của đại dịch COVID-19, đời sống, hoạt động sản xuất của người dân, các đối tượng thụ hưởng tín dụng chính sách, nhất là hộ nghèo, hộ cận nghèo, cũng như hoạt động tín dụng chính sách bị ảnh hưởng không nhỏ. Nguồn lực để thực hiện các chương trình tín dụng chính sách dù vẫn được tỉnh quan tâm tăng hằng năm, nhưng so với nhu cầu thực tế của hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác vẫn còn hạn chế.

Nguồn vốn ngân sách địa phương phương ủy thác sang NHCSXH từ khi có Chỉ thị số 40-CT/TW đến nay là hơn 413 tỷ đồng, nâng tổng nguồn vốn ủy thác địa phương đến nay đạt hơn 487 tỷ đồng. Cùng với nguồn đối ứng từ NHCSXH vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu việc làm, duy trì và mở rộng việc làm các đối tượng thụ hưởng, nhất là người lao động tại các xã ra khỏi vùng khó khăn, phụ nữ khởi nghiệp, thanh niên lập nghiệp,...

Để giải quyết vấn đề này, NHCSXH tỉnh Quảng Nam đã đặt mục tiêu cho giai đoạn tới, bảo đảm 100% hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách khác có nhu cầu và đủ điều kiện đều được vay vốn các chương trình tín dụng chính sách và tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ NHCSXH cung cấp. Phấn đấu tăng trưởng nguồn vốn và dư nợ bình quân từ 8% - 10%/năm. Tiếp tục tham mưu cấp ủy, chính quyền địa phương chuyển vốn ủy thác qua NHCSXH tăng tối thiểu 20%. Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Nam cũng đề nghị Chính phủ quan tâm cân đối nguồn vốn phù hợp, đáp ứng đủ để thực hiện các chương trình tín dụng chính sách liên quan đến các chương trình mục tiêu quốc gia. Đồng thời, xem xét ban hành cơ chế tín dụng đối với hộ có mức sống trung bình nhằm góp phần tạo điều kiện cho đối tượng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi phát triển kinh tế, ổn định đời sống; quan tâm cân đối, bổ sung nguồn vốn cho vay các chương trình tín dụng cho NHCSXH theo kế hoạch xây dựng, nhất là chương trình cho vay hỗ trợ tạo việc làm./.