Bốn mươi năm quan hệ Việt Nam - Pháp

Thành tựu 40 năm qua

Trong 40 năm qua, quan hệ chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, khoa học, giáo dục,... giữa hai nước Việt Nam và Pháp đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và đạt được những kết quả quan trọng. Nhiều chuyến thăm cấp cao của hai nước đã được thực hiện. Trong những năm qua, Pháp đã có 3 chuyến thăm cấp nguyên thủ quốc gia tới Việt Nam và Việt Nam cũng có 5 chuyến thăm cấp nguyên thủ quốc gia tới Pháp. Các cuộc thăm viếng cấp cao giữa hai quốc gia đã tạo cơ sở pháp lý để tăng cường và củng cố quan hệ ngoại giao, quan hệ chính trị và tạo những điều kiện thuận lợi để mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, văn hóa, khoa học công nghệ, y tế, giáo dục đào tạo,...

Sau các chuyến thăm cấp cao, Việt Nam và Pháp đã xây dựng nhiều cơ chế hợp tác như: Ủy ban hỗn hợp hợp tác văn hóa, khoa học kỹ thuật liên chính phủ (năm 1982); Nhà Pháp luật Việt - Pháp (được thành lập năm 1993) trên cơ sở Hiệp định giữa hai Chính phủ với hai nhiệm vụ chủ yếu là hỗ trợ Việt Nam trong quá trình soạn thảo các văn bản pháp luật và đào tạo chuyên gia ngành tư pháp; Hội đồng Cấp cao vì sự phát triển hợp tác kinh tế Việt - Pháp; Diễn đàn kinh tế tài chính Việt - Pháp (năm 2000). Các thiết chế này là cơ sở để hai nước triển khai nhiều dự án, chương trình hợp tác kinh tế, đầu tư, văn hóa, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo trong những năm qua.

Về quan hệ kinh tế: Việt Nam là một trong ít nước được hưởng cả ba kênh viện trợ tài chính của Pháp gồm: viện trợ phát triển chính thức từ ngân khố và cho vay ưu đãi từ Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) và từ Quỹ Đoàn kết ưu tiên (FSP); Nghị định thư tài chính; Quỹ trợ giúp đặc biệt doanh nghiệp (FASEP). Pháp hiện là nhà tài trợ song phương ODA lớn thứ hai cho Việt Nam, sau Nhật Bản. Việt Nam đứng thứ bảy trong số các nước được hưởng ODA của Pháp. Đến năm 2012, Pháp đã cấp cho Việt Nam vay ưu đãi trên 2 tỷ ơ-rô để thực hiện một số dự án, trong đó đáng chú ý là dự án vệ tinh VNREDSAT1 (57,8 triệu ơ-rô), dự án tàu điện ngầm Hà Nội (280 triệu ơ-rô), dự án trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (100 triệu ơ-rô),... 

Theo tinh thần Tài liệu khung về quan hệ đối tác Việt Nam - Pháp giai đoạn 2006 - 2010 (ký ngày 15-9-2006), Pháp cam kết viện trợ cho Việt Nam 1,4 tỷ USD, tập trung ở 4 lĩnh vực thế mạnh của Pháp: xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội; chuyển giao công nghệ; phát triển nông nghiệp, công nghiệp (năng lượng sạch và công nghệ chế biến) và phát triển lĩnh vực tài chính phi ngân hàng. 

Về quan hệ thương mại: Pháp là bạn hàng thứ ba của Việt Nam (sau Đức và Anh). Trao đổi thương mại hai chiều năm 2007 đạt 2,04 tỷ USD, năm 2008 đạt gần 1,8 tỷ USD, trong đó tổng giá trị giá hàng hóa Việt Nam xuất đạt 971 triệu USD. Trong 3 năm 2009 - 2011, mặc dù tình hình kinh tế nước Pháp gặp khó khăn do ảnh hưởng tiêu cực của khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu và nhất là khủng hoảng nợ công ở khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu (EU) nhưng trao đổi hàng hóa giữa Việt Nam và Pháp vẫn tăng trưởng khá. 

Xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Pháp tăng liên tục trong thời gian qua chủ yếu nhờ cơ cấu hàng hóa Việt Nam xuất sang thị trường này có tỷ trọng hàng tiêu dùng thiết yếu cao với giá cả hợp lý và chất lượng đáp ứng được yêu cầu của người tiêu dùng Pháp. Ngoài hàng tiêu dùng thiết yếu bình dân, thị trường Pháp cũng có nhu cầu đáng kể hàng tiêu dùng cao cấp dành cho tầng lớp dân cư có thu nhập cao và khách du lịch. Nhóm khách hàng này có số lượng ít hơn người tiêu dùng thu nhập thấp và trung bình nhưng sức mua rất lớn nên có thể mang lại lợi nhuận đáng kể cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam có khả năng sản xuất sản phẩm tiêu dùng chất lượng cao.

Ngoài những hoạt động thương mại song phương giữa hai nước, Pháp còn tích cực ủng hộ Việt Nam trong quá trình đám phán gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), ký kết hiệp định hợp tác với Liên minh châu Âu (EU),… Sự ủng hộ này là cơ sở cho sự hợp tác kinh tế bền chặt hơn nữa giữa Việt Nam và Pháp nói riêng cũng như Việt Nam và EU nói chung.

Về khoa học công nghệ: Việt Nam nằm trong số các nước hợp tác ưu tiên của Pháp. Hợp tác Việt - Pháp hiện nay được thực hiện thông qua các dự án do Quỹ Đoàn kết ưu tiên (FSP) của Pháp tài trợ. Đây thường là các chương trình lớn, dài hạn về nghiên cứu, phát triển công nghệ, đào tạo phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; phát huy giá trị văn hóa; tăng cường năng lực về pháp luật và hành chính,... với kinh phí trung bình cho mỗi dự án khoảng trên 1 triệu ơ-rô trong những năm gần đây. 

Tháng 3-2007, Hiệp định hợp tác khoa học và công nghệ giữa hai Chính phủ được ký kết nhằm tạo môi trường thuận lợi cho các chuyên gia, cơ quan và tổ chức khoa học và công nghệ hai nước tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác. Hợp tác trong lĩnh vực ứng dụng hạt nhân ngày càng được tăng cường trong khuôn khổ Thỏa thuận giữa Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam và Ủy ban Năng lượng nguyên tử Pháp (CEA), như hợp tác đào tạo cán bộ về công nghệ hạt nhân và khai thác sử dụng chương trình tính toán của CEA, cung cấp tài liệu tuyên truyền về điện hạt nhân cho công chúng. Tháng 11-2009, Hiệp định hợp tác về sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình được ký kết giữa Việt Nam và Cộng hòa Pháp.

Về giáo dục và đào tạo: Quan hệ trong lĩnh vực này giữa Việt Nam và Pháp đã được hình thành và phát triển từ đầu những năm 80 của thế kỷ trước. Pháp luôn coi giáo dục và đào tạo là mục tiêu ưu tiên trong hoạt động hợp tác của mình tại Việt Nam, trong đó tập trung chủ yếu vào việc giảng dạy và phát triển tiếng Pháp, đào tạo nguồn nhân lực ở bậc đại học, sau đại học trong nhiều lĩnh vực, như quản lý kinh tế, ngân hàng, tài chính, luật, công nghệ mới,… Tháng 11-2009, Hiệp định về thành lập và phát triển trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội được ký kết theo đó Pháp cam kết hỗ trợ Việt Nam 100 triệu ơ-rô trong vòng 10 năm. Hằng năm, Chính phủ Pháp dành 80 suất học bổng cho sinh viên Việt Nam sang Pháp học tập, nhằm giúp Việt Nam trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính sách học bổng của Pháp tập trung chủ yếu cho các chương trình đào tạo ở bậc học thạc sĩ và tiến sĩ. Số lượng sinh viên Việt Nam du học tại Pháp tăng khoảng 40% trong vòng 10 năm qua với khoảng 5.000 sinh viên. Pháp khẳng định sẽ hợp tác và hỗ trợ Việt Nam thực hiện đào tạo 10.000 tiến sĩ từ nay đến 2020.

Giao lưu văn hóa giữa hai nước ngày càng phát triển. Chính phủ Pháp dành ưu tiên hỗ trợ cho chính sách hội nhập văn hóa của Việt Nam với phương châm khẳng định tôn trọng sự đa dạng văn hóa Việt Nam. Hiệp định giữa hai Chính phủ về các Trung tâm văn hóa được ký kết (tháng 11-2009) đã tạo cơ sở và điều kiện cho hoạt động của Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Pa-ri, một trong hai trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài. Tổ chức triển lãm Việt Nam Expo tại Pa-ri (năm 2005), tuần lễ phim Pháp tại Hà Nội, triển lãm văn hóa Chăm tại Pa-ri. Liên hoan nghệ thuật Festival Huế được tổ chức lần đầu vào tháng 4-2000 với sự tài trợ và tham gia tích cực của Pháp đã trở thành một hoạt động văn hóa quốc tế, được tổ chức hai năm một lần. Pháp là đối tác đầu tiên tham gia xây dựng Festival Huế. Việt Nam được mời tham gia vào nhiều lễ hội văn hóa nghệ thuật tại Pháp (Lễ hội nghệ thuật Avignon, Lễ hội Biển quốc tế Brest). Các hoạt động trao đổi văn hóa được tăng cường trên cơ sở trao đổi và chuyển giao tri thức. Điều này thể hiện sự tôn trọng, hợp tác hòa bình, hữu nghị, là cầu nối cho hai nền văn hóa giàu truyền thống, đậm bản sắc dân tộc.

Hợp tác giữa các địa phương (còn gọi là hợp tác phi tập trung): là một hình thức hợp tác đặc thù trong quan hệ hai nước và hiện đang đi vào chiều sâu. Hiện có 52 địa phương (vùng, tỉnh) của Pháp là đối tác với 54 tỉnh/thành phố của Việt Nam. Hai năm một lần, Hội nghị hợp tác phi tập trung được tổ chức nhằm đánh giá hoạt động hợp tác và trao đổi kinh nghiệm hợp tác giữa các địa phương. Hiện nay, có gần 40 địa phương của Pháp có quan hệ đối tác với các tỉnh và thành phố của Việt Nam thông qua 235 dự án cụ thể.

Có thể thấy, quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa Việt Nam và Pháp thời gian qua đã phát triển đồng đều trên tất cả các lĩnh vực và lĩnh vực nào cũng có thể được coi là “ưu tiên”. Tuy nhiên, những kết quả đạt được trong 40 năm qua chưa tương xứng với quan hệ chính trị tốt đẹp giữa hai nước. Với vị trí Việt Nam là thành viên của ASEAN và Pháp là thành viên của EU nên lợi thế về phát triển và tăng cường quan hệ mọi mặt giữa hai nước trong bối cảnh mới cần được khai thác hợp lý để nâng cao hiệu quả hợp tác, đáp ứng nhu cầu của cả Việt Nam và Pháp, tạo bước phát triển vươn lên một tầng cao mới, phù hợp với tiềm năng và vị thế của hai nước cũng như mối quan hệ hợp tác, theo tinh thần đối tác chiến lược truyền thống trong thời gian tới.

Hướng tới tương lai

Năm 2013 là năm hai nước kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Hai nước sẽ trao đổi các đoàn cấp cao để đánh dấu sự kiện quan trọng này. Cùng với đó là các hoạt động phong phú và đa dạng không chỉ trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật mà cả trên các lĩnh vực khác, như kinh tế, thương mại, hợp tác đầu tư, quảng bá, xúc tiến du lịch,... được tổ chức ở hai Thủ đô Hà Nội và Pa-ri, cũng như ở nhiều địa phương của hai nước, đặc biệt là các địa phương đã có quan hệ hợp tác, kết nghĩa với nhau. Hai bên sẽ phối hợp tổ chức các hội thảo kinh tế, xúc tiến đầu tư, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hai nước tham gia tích cực hơn vào các hoạt động này nhằm tạo sự hiểu biết sâu sắc hơn nữa về môi trường đầu tư, kinh doanh giữa doanh nghiệp hai nước.

Trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực, chủ động hội nhập quốc tế theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, triển khai chính sách ngoại giao toàn diện với 3 trụ cột ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa gắn kết với công tác người Việt Nam ở nước ngoài, hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, năng lượng, quốc phòng, khoa học, công nghệ, giáo dục, đào tạo, văn hóa sẽ là những lĩnh vực hợp tác ưu tiên với Pháp. Hai bên sẽ tích cực hợp tác để tạo những bước đột phá mới trong quan hệ toàn diện. 

Quan hệ Việt - Pháp dựa trên lợi ích lâu dài của hai dân tộc và bề dày hợp tác truyền thống sẽ tiếp tục có những bước phát triển mới đi vào chiều sâu trên nền tảng đối tác chiến lược. Vai trò của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới, là một trong những quan tâm và ưu tiên lớn trong chính sách châu Á của Pháp và là cửa ngõ để Pháp đi vào ASEAN. Với chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa, Việt Nam luôn dành ưu tiên cao cho quan hệ với Pháp và coi quan hệ với Pháp là cầu nối để thúc đẩy quan hệ với EU và châu Âu. Triển vọng quan hệ đối tác chiến lược, hợp tác toàn diện giữa Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với Cộng hòa Pháp trong giai đoạn 2012 - 2020 chắc chắn sẽ có nhiều chuyển biến tích cực vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình và phát triển bền vững của mỗi quốc gia. 

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn phóng viên Đài tiếng nói Việt Nam tại Pa-ri, ông C. Blăng-xơ-me-dông (Claude Blanchemaison), cựu Đại sứ Pháp tại Việt Nam (giai đoạn 1989 - 1993), hiện là đại diện của Pháp tại Hiệp hội Á - Âu khẳng định: “Việt Nam là một quốc gia có vị trí địa chính trị quan trọng ở khu vực châu Á và đặc biệt có môi trường kinh doanh rất hấp dẫn. Tôi tin rằng, Chính phủ của Tổng thống Ph. Ô-lăng-đơ sẽ chú ý đến điều này và có hoạt động nhằm thúc đẩy quan hệ giữa Pháp với Việt Nam nói riêng, trong khuôn khổ hợp tác Á - Âu nói chung”./.