* Phát biểu tại lễ khai mạc, Thủ tướng Campuchia Samdech Techo Hun Sen đề cao ý nghĩa kỷ niệm 55 năm thành lập ASEAN, đánh dấu chặng đường dài của liên kết và hợp tác khu vực, thúc đẩy sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình ASEAN vì mục tiêu chung là hòa bình, tự cường và phát triển. Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 40, 41 và các hội nghị liên quan là dịp để các nước cùng nhìn lại và quyết tâm phấn đấu cho một tương lai đoàn kết, tự cường, bao trùm và dựa trên luật lệ.

Trải qua 3 năm dịch bệnh COVID-19, với tinh thần đoàn kết và nỗ lực bền bỉ của từng nước thành viên và cả gia đình ASEAN, có thể nói ASEAN đã thành công vượt qua dịch bệnh, nối lại các hoạt động kinh tế, đặc biệt tốc độ tăng trưởng kinh tế của khu vực được dự báo đạt 5,3% và 4,9% trong năm 2022 và năm 2023 là mức tăng khả quan so với thế giới.

Cùng với những thành quả đạt được, Thủ tướng Hun Sen nhấn mạnh cần nhận thức rõ ASEAN và khu vực đang đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức, đặt ra yêu cầu cấp thiết cần có cách tiếp cận tổng thể, tầm nhìn, định hướng và chính sách đúng đắn. Đó cũng chính là tinh thần cốt lõi của chủ đề năm 2022 “Cùng ứng phó thách thức”. Trong bối cảnh đó, ASEAN cần dành ưu tiên cao nhất cho duy trì đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm để cùng nhau vượt qua thách thức, xây dựng cộng đồng tự cường cho tất cả người dân. Hướng tới tương lai, ASEAN cần phát huy mạnh mẽ những giá trị đã làm nên thành công của ASEAN trong suốt hơn 5 thập kỷ qua. Đó là kết quả của sự nỗ lực và bền bỉ phấn đấu, cần được trân trọng giữ gìn để ghi tiếp những dấu ấn thành công trong chặng đường tiếp theo.

Lễ khai mạc được tổ chức trọng thể với sự tham dự của lãnh đạo các nước ASEAN, đối tác và đại diện nhiều tổ chức quốc tế. Lễ khai mạc thể hiện đậm đà bản sắc ASEAN thông qua các tiết mục văn nghệ truyền thống mang dấu ấn văn hóa của các nước thành viên.

** Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 40: Vì một Cộng đồng ASEAN đoàn kết và tự cường. Báo cáo các lãnh đạo tình hình hợp tác ASEAN, Tổng Thư ký ASEAN Lim Jock Hoi đã cập nhật tiến độ triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 trên cả 3 trụ cột đạt nhiều kết quả khả quan. Tỷ lệ thực hiện các dòng hành động trong trụ cột chính trị - an ninh đạt 98%, với nhiều hoạt động hợp tác quốc phòng, an ninh mạng, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, tư pháp, quản lý biên giới cũng như trong hợp tác giữa ASEAN với các đối tác. 

Lãnh đạo các nước đánh giá cao nỗ lực của Chủ tịch Campuchia dẫn dắt và định hướng hợp tác ASEAN với nhiều sáng kiến quan trọng, như: Tuyên bố Tầm nhìn lãnh đạo ASEAN về “ASEAN Hành động: Cùng ứng phó thách thức”, Tuyên bố Kỷ niệm 55 năm thành lập ASEAN, Hội nghị lãnh đạo nữ ASEAN lần thứ 2 về khơi dậy tiềm năng kinh doanh phụ nữ, Đối thoại Toàn cầu ASEAN... 

Thành tựu của ASEAN trong năm qua là minh chứng mạnh mẽ về sự tự cường và khả năng thích ứng. Các nước khẳng định yếu tố làm nên thành công của ASEAN, cả trong quá khứ, hiện tại và tương lai, chính là nỗ lực và quyết tâm của tất cả các nước thành viên duy trì đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN. 

Trên cơ sở báo cáo đánh giá của ba trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội, lãnh đạo các nước thông qua Tuyên bố về việc Timor Leste xin gia nhập ASEAN, bày tỏ ủng hộ về nguyên tắc việc kết nạp Timor Leste là thành viên thứ 11 của ASEAN, trao quy chế quan sát viên cho Timor Leste và giao Hội đồng Điều phối ASEAN xây dựng lộ trình cho việc gia nhập của nước này để trình lên Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 42 xem xét, quyết định.      

Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định, Việt Nam sẵn sàng phối hợp chặt chẽ cùng Campuchia và các nước ASEAN bảo đảm thành công của các hội nghị. Chia sẻ ý kiến của các lãnh đạo về những khó khăn, thách thức đặt ra cho ASEAN, Thủ tướng bày tỏ ủng hộ chủ đề của năm 2022: “Cùng ứng phó thách thức” là hết sức đúng đắn và kịp thời. Tiến trình 55 năm qua của ASEAN cho thấy đoàn kết là yếu tố quyết định làm nên thành công của ASEAN và là sức mạnh để ASEAN giữ vững ổn định trong bối cảnh bất ổn hiện nay. Trên tinh thần đó, Thủ tướng khẳng định càng đối mặt với khó khăn, thách thức, ASEAN càng cần phát huy tinh thần “Tư duy cộng đồng, hành động cộng đồng”, kề vai, sát cánh, tự cường và chủ động ứng phó mọi thách thức. Điều này được thể hiện rõ nét qua các thành tựu của ASEAN trong phòng, chống dịch và phục hồi kinh tế. 

Thủ tướng đề nghị ASEAN thúc đẩy các bài học kinh nghiệm về hợp tác và phối hợp hành động trong kiểm soát, ứng phó và ngăn ngừa dịch bệnh. Theo đó, Thủ tướng đề xuất tổ chức Diễn đàn Cấp cao thúc đẩy quan hệ đối tác về phục hồi đồng đều và tăng trưởng bền vững ở ASEAN, dự kiến trong nửa đầu năm 2023. Với phương châm lấy người dân là trung tâm, mục tiêu và động lực của tiến trình xây dựng Cộng đồng, Thủ tướng đề nghị Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025 dành sự quan tâm thỏa đáng tới mọi nhóm xã hội, thúc đẩy tăng trưởng bao trùm và bảo đảm thụ hưởng công bằng của mọi người dân; gắn kết hài hòa phát triển đồng đều và tăng trưởng bền vững và các chính sách thúc đẩy hạ tầng cứng và hạ tầng mềm tại các tiểu vùng, với tiến trình chung của ASEAN nhằm tạo sức mạnh cộng hưởng và động lực phát triển cho toàn khu vực. 

Trong tình hình kinh tế khu vực và toàn cầu suy giảm, Thủ tướng nhấn mạnh ASEAN cần mở cửa mạnh mẽ thị trường, tháo gỡ các rào cản thương mại, cùng nhau tạo ra các động lực tăng trưởng mới để bắt kịp xu hướng chuyển đổi lớn hiện nay, đề nghị tăng cường phối hợp đào tạo nghề, nhất là trong các ngành kinh tế mới nổi để nâng cao năng lực thích ứng linh hoạt và hiệu quả. 

Trong đó, cùng với xu thế phát triển xanh, các nước cần tăng cường hợp tác phát triển chính phủ số, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, xã hội số, để đưa chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn thực sự trở thành động lực phát triển mới ở khu vực.

Cùng lãnh đạo các nước ASEAN, Thủ tướng bày tỏ ủng hộ về nguyên tắc Timor Leste gia nhập ASEAN theo các quy trình thủ tục trong ASEAN, theo đó, trước mắt trao quy chế quan sát viên cho Timor Leste. 

Đối với các vấn đề quốc tế và khu vực, Thủ tướng khẳng định ASEAN cần giữ vai trò trung tâm, trong đó cần thúc đẩy thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông, nỗ lực xây dựng Bộ Quy tắc Ứng xử COC hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982.

Kết thúc hội nghị, lãnh đạo các nước ASEAN thông qua nhiều Tuyên bố quan trọng như Tuyên bố Tầm nhìn lãnh đạo ASEAN về “Cùng ứng phó thách thức”, Tuyên bố Kỷ niệm 55 năm thành lập ASEAN, Tuyên bố Chương trình nghị sự kết nối ASEAN sau 2025.

*** Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 41: Khẳng định vai trò và trách nhiệm của ASEAN trong các vấn đề quốc tế, khu vực

Lãnh đạo các nước ASEAN chia sẻ nhận định về những chuyển động nhanh chóng và khó lường của môi trường địa chính trị, cọ xát chiến lược giữa các nước lớn, căng thẳng gia tăng tại nhiều điểm nóng và diễn biến phức tạp của các vấn đề an ninh phi truyền thống, như dịch bệnh, thiên tai, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh lương thực… tác động sâu sắc đến các nước trong khu vực và ASEAN. 

Trong bối cảnh đó, các lãnh đạo nhấn mạnh hơn bao giờ hết, ASEAN cần củng cố đoàn kết và tự cường là những giá trị nền tảng luôn song hành cùng tiến trình liên kết và hợp tác của ASEAN từ quá khứ, hiện tại và tương lai. Các nước nhất trí ASEAN cần có cách tiếp cận tổng thể, tầm nhìn chiến lược và đóng góp trách nhiệm xử lý các thách thức đang nổi lên, thúc đẩy phục hồi bền vững, tăng trưởng bao trùm, phục vụ cuộc sống và lợi ích của người dân.

Các vấn đề quốc tế và khu vực như Biển Đông, Myanmar, Bán đảo Triều Tiên, xung đột Nga - Ukraine… nhận được sự quan tâm, trao đổi sâu rộng của các nhà lãnh đạo. Trong đó, các nhà lãnh đạo khẳng định tầm quan trọng và trách nhiệm của các nước trong duy trì hòa bình, an ninh, ổn định ở Biển Đông, nhấn mạnh việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu quả, thực chất và phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. 

Các nước chia sẻ quan ngại về tình hình tại Myanmar và việc thực hiện Đồng thuận 5 điểm chưa đạt tiến triển như mong muốn. Khẳng định Myanmar là thành viên của ASEAN, các nước nhất trí tiếp tục hỗ trợ Myanmar vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay, ủng hộ nỗ lực của Đặc phái viên Chủ tịch ASEAN về Myanmar và thông qua các quyết định về triển khai Đồng thuận 5 điểm. 

Nhận định về tình hình quốc tế và khu vực, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh tính chất bất ổn, bất định và khó lường với sự nổi lên của các thách thức truyền thống và phi truyền thống, sự đứt gãy chuỗi cung ứng, lạm phát, an ninh năng lượng, lương thực..., diễn biến phức tạp của cạnh tranh chiến lược nước lớn cũng như các biến động địa chính trị. 

Trong bối cảnh đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định lại tầm quan trọng của giữ vững đoàn kết, phát huy sức mạnh nội tại, tinh thần trách nhiệm, cách tiếp cận cân bằng, khách quan và kiên định các nguyên tắc của hiệp hội. Đây cũng chính là điều làm nên sức hấp dẫn của ASEAN, thể hiện qua sự quan tâm của các đối tác mong muốn tăng cường và nâng cấp quan hệ hợp tác với ASEAN và qua chính sự hiện diện đầy đủ của các đối tác tại các hội nghị lần này. 

Để nâng cao hơn nữa hiệu quả triển khai quan hệ đối ngoại, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị cần tăng cường phối hợp với các đối tác trong nỗ lực chung đóng góp cho hòa bình, an ninh và phát triển, củng cố gắn bó chiến lược nội khối để các đối tác thực sự tôn trọng và ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, cam kết hợp tác lâu dài với ASEAN thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt. Trên cương vị nước điều phối ASEAN - Hàn Quốc, Việt Nam sẽ cùng các nước đưa quan hệ này ngày càng đi vào thực chất và hiệu quả.

Về các vấn đề quốc tế và khu vực, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh ASEAN cần bản lĩnh, khéo léo, hài hòa và cân bằng trong ứng xử các vấn đề nóng ở khu vực, chia sẻ quan điểm của ASEAN về tình hình Biển Đông, Myanmar, xung đột Nga - Ukraine. Cùng lãnh đạo các nước ASEAN, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định cần củng cố lập trường nguyên tắc của ASEAN trong vấn đề Biển Đông, đồng thời đề nghị tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực bảo tồn môi trường biển, hỗ trợ nhân đạo cho ngư dân và người đi biển, ứng phó với tình trạng đánh bắt cá bất hợp pháp... 

Trên tinh thần trách nhiệm, sẻ chia và đoàn kết, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh cần tiếp tục kiên định và kiên trì triển khai Đồng thuận 5 điểm, hỗ trợ Myanmar, một thành viên của gia đình ASEAN tìm giải pháp khả thi, bền vững, vượt qua khó khăn. Thủ tướng bày tỏ ủng hộ thông qua các quyết định về triển khai Đồng thuận 5 điểm, tạo cơ sở quan trọng góp phần giúp ASEAN nâng cao khả năng hỗ trợ hiệu quả hơn cho Myanmar. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chia sẻ mối quan ngại chung về cuộc xung đột Nga - Ukraine, đề cao ý nghĩa và giá trị của hòa bình.../.

Nguyễn Thùy (tổng hợp)