Hà Nội - “Thành phố sáng tạo về thiết kế”

Ngày 30-10-2019, thành phố Hà Nội được gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO (UCCN). Đây là mạng lưới tập hợp các thành phố trên toàn thế giới có sự phát triển dựa trên yếu tố cốt lõi là sáng tạo ở 7 lĩnh vực, như điện ảnh, thiết kế, ẩm thực, văn học, âm nhạc, nghệ thuật truyền thông, thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian). Với hệ thống hàng nghìn di sản văn hóa rất đặc sắc, đa dạng, hệ thống nhiều làng nghề thủ công truyền thống cùng cộng đồng sáng tạo phong phú với nhiều nhà thiết kế, nghệ sĩ, các không gian sáng tạo… Hà Nội được công nhận là thành phố sáng tạo ở lĩnh vực thiết kế.

Có thể thấy, hoạt động thiết kế hiện diện sống động trong mọi ngõ ngách của thành phố nghìn năm văn hiến, thể hiện ở “nhiều lớp lịch sử” kiến trúc đô thị và hệ thống di sản văn hóa đa dạng, phong phú, góp phần tạo nên sự gắn kết hài hòa trong đời sống giữa tự nhiên với con người. Từ những công trình kiến trúc lâu đời, nổi tiếng đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới như Hoàng thành Thăng Long hay các công trình kiến trúc đa dạng thể hiện tài hoa, sức sáng tạo trong thiết kế của nhiều thế hệ nhà thiết kế mang phong cách kiến trúc Pháp, như Nhà hát Lớn Hà Nội, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam... đến các công trình kiến trúc đương đại tiêu biểu, như cầu Nhật Tân với 5 tháp trụ được chiếu sáng tượng trưng cho 5 cửa ô của Hà Nội..., tất cả đã cho thấy sự đa dạng và cuốn hút trong nghệ thuật thiết kế của thành phố Hà Nội. Bên cạnh đó, sự đa dạng của các sản phẩm thủ công nổi tiếng trong và ngoài nước ở các làng nghề truyền thống của Thủ đô Hà Nội, như gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, sơn mài Hạ Thái...

Hiện nay, thành phố Hà Nội vừa có nhiều doanh nghiệp thiết kế, thiết kế nội thất, thiết kế đô thị, thiết kế hội họa, vừa có cộng đồng và các nhóm sáng tạo ở hầu hết các lĩnh vực, tiêu biểu như Hiệp hội Thiết kế mẫu và sáng tạo mỹ thuật Việt Nam, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Hà Nội, Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội, Câu lạc bộ Doanh nhân sáng tạo, Hội nghệ nhân thợ giỏi, Hiệp hội làng nghề Hà Nội…

Việc tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO có tác động rất tích cực đến sự phát triển các ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô trên cơ sở khai thác, phát huy hiệu quả thương hiệu “Thành phố sáng tạo” để tạo ra những sản phẩm và dịch vụ văn hóa giàu sức hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Những bước đi chủ động, sáng tạo

Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã có nhiều bước đi chủ động, sáng tạo trong việc gắn kết giữa phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và xây dựng, định vị thương hiệu “Thành phố sáng tạo”, hướng tới xây dựng Hà Nội trở thành trung tâm hội tụ thiết kế và đổi mới ở khu vực, kinh đô sáng tạo của Đông Nam Á. Thành phố chú trọng phát triển du lịch văn hóa, đẩy mạnh quảng bá du lịch tại các thị trường quốc tế trọng điểm và tiềm năng thông qua việc tăng cường tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế tại nhiều nước trên thế giới; thực hiện Chương trình hợp tác tuyên truyền quảng bá thành phố Hà Nội trên kênh CNN quốc tế giai đoạn 2019 - 2024 giữa Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội và Mạng tin tức truyền hình cáp CNN; chú trọng quảng bá những giá trị di sản văn hóa và những thiết kế sáng tạo của Hà Nội với các nước trên thế giới. Đặc biệt, thành phố Hà Nội đã đầu tư xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa, thu hút được đông đảo du khách trong và ngoài nước, như các lễ hội văn hóa ẩm thực, lễ hội thiết kế, lễ hội văn hóa dân gian trong đời sống đương đại với những không gian văn hóa sắp đặt ấn tượng cùng nhiều sản phẩm của các nghề thủ công truyền thống; không gian mỹ thuật với dòng tranh dân gian Hàng Trống, tranh ghép gốm; không gian trình diễn di sản văn hóa phi vật thể với hát chèo, hát ví, hát dô, hát xẩm... cùng nhiều sự kiện, liên hoan với sự tham gia của hàng trăm tổ chức, cá nhân, mang đến không khí sáng tạo trên khắp thành phố. Thành phố cũng xây dựng các tuyến du lịch văn hóa gắn với việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong cộng đồng, tu bổ, tôn tạo các di tích văn hóa, lịch sử có giá trị cao về thẩm mỹ và thiết kế (như Di tích Phủ Chủ tịch, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Hoàng thành Thăng Long, Đền Ngọc Sơn - hồ Hoàn Kiếm, Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Phố cổ Hà Nội, chùa Hương, Nhà hát Lớn Hà Nội, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam,…) cùng sự gắn kết với khai thác các sản phẩm du lịch từ nghệ thuật trình diễn dân gian, như hát ca trù, hát dô, trống quân…

Để thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa phát triển, giúp công chúng thêm cơ hội tiếp cận nghệ thuật, trải nghiệm các sản phẩm và dịch vụ văn hóa có chất lượng tốt và truyền cảm hứng sáng tạo trong cộng đồng, thành phố Hà Nội còn đẩy mạnh việc xây dựng và phát triển các không gian sáng tạo đa lĩnh vực, trong đó có những trung tâm tập trung vào lĩnh vực thiết kế sáng tạo, như Hanoi Design Center, VICAS Arts Studio, VCCA, Workroomfour; không gian nghệ thuật đương đại và sáng tạo mới Heritage Space với việc tổ chức Tháng thực hành nghệ thuật, trong đó có nhiều hoạt động thực hành nghệ thuật và triển lãm giữa các nghệ sĩ chuyên nghiệp quốc tế và các nghệ sĩ trẻ Việt Nam; VICAS Arts Studio (Trung tâm hỗ trợ và phát triển nghệ thuật đương đại thuộc Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam) với triển lãm “Tòhe-Vo-lu-tion” - một phần của Liên hoan Truyền thông và Thiết kế Việt Nam, trong đó có chuỗi các triển lãm, sự kiện và hoạt động giáo dục - đào tạo, chia sẻ thông tin, cập nhật xu hướng hợp tác phát triển, tôn vinh các cá nhân, tập thể cùng các dự án, tác phẩm sáng tạo về vẻ đẹp văn hóa Hà Nội; Trung tâm Hỗ trợ phát triển tài năng điện ảnh TPD với các khóa học về biên kịch, quay phim, diễn xuất… VICAS Art Studio còn tổ chức trưng bày nghệ thuật theo các chủ đề khác nhau, mang ý nghĩa xã hội, truyền cảm hứng và lý tưởng sống đẹp cho mọi người. Nhiều hoạt động trình diễn văn hóa sôi nổi, độc đáo của các không gian sáng tạo Hà Nội đã được tổ chức trong thời gian qua, như không gian phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, không gian bích họa phố Phùng Hưng, không gian đi bộ phố Trịnh Công Sơn… được sử dụng thành nơi tổ chức các hoạt động sáng tạo, kết nối cộng đồng, góp phần làm cho người dân thêm yêu thành phố, khơi dậy những năng lượng sáng tạo tích cực, góp phần định hình thương hiệu “Thành phố sáng tạo”, thúc đẩy sự phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Có thể thấy, các không gian sáng tạo đã giúp xây dựng thương hiệu cho nghệ sĩ, kết nối nghệ sĩ với thị trường người tiêu dùng và thụ hưởng các sản phẩm văn hóa, đồng thời qua đó giúp tạo nên bản sắc văn hóa và sức hấp dẫn cho Thủ đô.

Bên cạnh đó, Hà Nội còn xây dựng và triển khai chương trình hành động trung, dài hạn với nhiều nội dung, như kiến tạo trung tâm thiết kế sáng tạo; thiết lập dự án chuỗi chương trình truyền hình tài năng sáng tạo... Thành phố đã tổ chức nhiều hoạt động kết nối các chính sách của thành phố với thúc đẩy sáng tạo, như Tọa đàm Hợp tác công - tư thúc đẩy sự phát triển không gian văn hóa sáng tạo tại Hà Nội; phát triển nhiều chương trình văn hóa hấp dẫn, nâng tầm sáng tạo, như Chương trình hòa nhạc ngoài trời Vietnam Airlines Classic - Hanoi Concert, Giải Chạy quốc tế Di sản Hà Nội...; xây dựng các chương trình, dự án nuôi dưỡng tài năng, kích thích năng lực sáng tạo, như Diễn đàn mạng lưới các thành phố sáng tạo Đông Nam Á...; xây dựng các dự án lớn trong lĩnh vực sáng tạo thiết kế, phục vụ đời sống văn hóa của người dân, như Hợp tác xã Vụn Art (mái nhà của người khuyết tật thiết kế tranh ghép từ những mảnh vải vụn); dự án Tinh hoa làng nghề Việt Nam được triển khai tại làng gốm Bát Tràng với các hoạt động thiết kế sáng tạo đương đại, kết nối thủ công mỹ nghệ truyền thống; tổ chức các sự kiện văn hóa và thiết kế quy mô lớn, như Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF), tuần lễ thời trang quốc tế Việt Nam thu - đông, tuần lễ thời trang trẻ em Việt Nam, các cuộc thi thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ, các lễ hội văn hóa - nghệ thuật...

Gắn kết chặt chẽ hơn trong thời gian tới

Để nâng cao hiệu quả sự gắn kết giữa phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và xây dựng, định vị thương hiệu “Thành phố sáng tạo”, thời gian tới, thành phố Hà Nội cần có các giải pháp tích cực và đồng bộ hơn, cụ thể như:

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền về vai trò của các ngành công nghiệp văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô, về tầm nhìn xây dựng và phát triển Hà Nội trở thành “Thành phố sáng tạo” gắn với truyền thống văn hóa sáng tạo của Thủ đô ngàn năm văn hiến; qua đó nhằm khơi dậy niềm tự hào, tình yêu Hà Nội, cảm hứng sáng tạo, ý chí và khát vọng phát triển trong đội ngũ cán bộ và mỗi người dân Hà Nội cũng như toàn xã hội, cộng đồng, hướng tới xây dựng và phát triển Thủ đô ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại.

Hai là, nâng cao hiệu quả việc triển khai Nghị quyết số 09-NQ/TU, ngày 22-2-2022, của Thành ủy Hà Nội “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, chú trọng lồng ghép yếu tố sáng tạo vào các chiến lược phát triển, chương trình hành động, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Hoàn thiện cơ chế, chính sách (chính sách ưu đãi về đất đai, quy hoạch đô thị, chính sách thuế…), tạo hành lang pháp lý cho sự phát triển các không gian sáng tạo và các ngành công nghiệp văn hóa mà Thủ đô có thế mạnh. Nghiên cứu, chọn lựa trọng tâm và xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong lĩnh vực văn hóa và sáng tạo.

Ba là, xây dựng trung tâm thiết kế sáng tạo Hà Nội nhằm tạo môi trường ươm mầm và nuôi dưỡng các tài năng trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo. Xây dựng, củng cố, kết nối, đầu tư cho các không gian sáng tạo tại Hà Nội, tạo hệ sinh thái phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trọng điểm của Thủ đô. Hỗ trợ việc nghiên cứu, thử nghiệm các mô hình phát triển không gian sáng tạo, nhất là các không gian sáng tạo hoạt động vì mục đích cộng đồng để tăng cường kết nối sáng tạo, thúc đẩy các sản phẩm và dịch vụ văn hóa ngày càng đa dạng và giàu giá trị hơn.

Bốn là, xây dựng chính sách đào tạo nguồn nhân lực và thu hút tài năng trong thiết kế sáng tạo. Triển khai dự án chuỗi chương trình truyền hình tài năng sáng tạo Hà Nội tạo sân chơi cho các bạn trẻ và cộng đồng nói chung trong tất cả các lĩnh vực có liên quan đến thiết kế sáng tạo. Tổ chức tuần lễ hội thiết kế sáng tạo Hà Nội hằng năm, quảng bá những đổi mới trong thiết kế sáng tạo từ Hà Nội và trên toàn cầu. Tổ chức mạng lưới các nhà thiết kế sáng tạo trẻ, hỗ trợ và tạo cơ hội cho những tài năng mới trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo, thúc đẩy sự tham gia của giới trẻ với các ngành công nghiệp văn hóa.

Năm là, tích cực và chủ động tham dự các hội nghị, diễn đàn Mạng lưới các thành phố sáng tạo trong khu vực Đông Nam Á, châu Á và toàn cầu. Tổ chức Diễn đàn Mạng lưới các thành phố sáng tạo Đông Nam Á tại Hà Nội. Khai thác hiệu quả năng lực sáng tạo, đẩy mạnh hơn nữa vai trò của văn hóa và sáng tạo trong đời sống, gia tăng sức mạnh mềm văn hóa của Hà Nội, tạo tiền đề thúc đẩy các thành phố khác của Việt Nam tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO./.